Kozara i Ravna gora

U senci drame oko sastavljanja nove vlade, u Srbiji je gotovo nezapaženo prošlo obeležavanje 70-godišnjice bitke na Kozari, velike narodne tragedije i jedne od centralnih tačaka mitologije bivše SFRJ. Komunistička istoriografija napravila je od Kozare simbol partizanskog i narodnog otpora i stradanja, premda je s vojnog stanovišta u suštini reč o velikom porazu, u kome je od oko 6.000 partizana obruč probilo samo oko 900 boraca i oko 10.000 ljudi, dok je oko 70.000 stanovnika Kozare i Potkozarja ostalo na milost i nemilost Nemaca i ustaša. Čitave generacije tada su izbrisane nemačkim automatima i ustaškim kamama, a užasna sudbina kozaračke dece čini ovu planinu pored Jasenovca i Jadovna jednim od mesta najvećeg stradanja Srba u Drugom svetskom ratu.

Sedam decenija kasnije, kada je s partizana skinut oreol bezgrešnih boraca, godišnjica bitke na Kozari predstavlja podsećanje na jedan od najvećih pokolja nad Srbima u Drugom svetskom ratu i dokaz genocida izvedenog na prostorima NDH. Godišnjica bitke u Srbiji je obeležena svečanom akademijom u Narodnom pozorištu u Beogradu, a obeležavanje tog datuma upriličeno je zatim i na samoj Kozari. Tragedija Kozare ukazuje na veliki doprinos srpskog naroda u borbi protiv fašizma, nacizma i ustaštva u Drugom svetskom ratu, a Republika Srpska čuva uspomenu na stradanje i antifašističku borbu, kao zalog za svoj opstanak i sprečavanje revizije istorije kojom se nameće stav o Srbima kao genocidnom narodu.

U samoj Srbiji međutim, zbog posledica komunističke vladavine, sve više preovladava trend potpunog odbacivanja svih aspekata antifašističke borbe, dok se u javnost plasira slika o partizanima kao bandi koja je pregazila Srbiju i Beograd na krilima sovjetskih tenkova. U isto vreme, gradi se nova slika Ravnogorskog pokreta i Draže Mihailovića koji se slavi kao nosilac jedinog auteničnog antifašističkog pokreta srpskog naroda u Drugom svetskom ratu, a Ravna gora pozicionira kao jedini simbol srpskog antifašizma. Ali, slika koja se gradi se postepeno udaljava od istorijske istine, a dok se nabrajaju zlodela partizana, četnička se sistematski prećutkuju.

Između četnika i partizana bilo je brojnih razlika u taktici i ciljevima borbe, ali jedna paralela se može povući – oba pokreta su činila velike zločine. Po zlu se i danas pamte partizanska pasja groblja, dok se u Srbiji tek danas otkrivaju razmere masovnih streljanja koje su izvršili komunisti na kraju rata. Ali, isto tako se pamte i brojni četnički pokolji i srpskog i ostalog civilnog stanovništva preduzimani u ime borbe protiv komunizma ili osvete. Uz primere herojstva, i partizanski i četnički pokret imaju i mnogo tamnih mrlja, koje bi njihovi apologeti najradije da sakriju i zaborave. Njihovi zločini ipak treba da budu opomena da nijedan pokret ne treba idealizovati, niti da aktuelni ideološki i politički ciljevi treba da zamagle realnu istorijsku sliku.

Brojna negativna dela komunističke vlasti i partizanske zločine niko ne može da ospori. Istorija ipak mora da ostavi mesto partizanskoj antifašističkoj borbi, jer se njenim negiranjem u Srbiji ruše tekovine antifašizma i Drugog svetskog rata, i to u trenutku kada širom Evrope fašizam ponovo buja, kada se na primer u Mađarskoj diže spomenik Miklošu Hortiju a na državnom nivou veličaju velikomađarske ideje. Potpunim negiranjem partizanske borbe Srbija odbacuje deo istorije izuzetno važan za njen opstanak i budućnost.

U situaciji kada neobjektivnost i pristrasnost ponovo preovlađuju nad istorijskom istinom, Srbiji predstoji još jedno suočavanje sa Drugim svetskim ratom. U novembru na RTS-u započinje emitovanje epske serije „Ravna gora“, u režiji Radoša Bajića, a nekadašnja zvezda partizanskih filmova najavljuje da će iz istorijski tačnog i objektivnog ugla biti ispričana priča o Srbima kao stradalničkom narodu i jezivom bratoubilačkom ratu čije posledice i danas osećamo.

Autor serije je na sebe preuzeo veliku odgovornost, i treba se nadati da će dati objektivnu sliku koja će pomoći da Srbija konačno prevaziđe nezavršene sukobe. Ali, ako projekat „Ravna gora“ teba da posluži da se opravda povratak monarhije i popularizuje ideja ulaska Srbije u NATO, što je jedan od ciljeva sadašnje JVuO propagande, dobićemo još jednu iskrivljenu i ideologizovanu sliku istorije koja će se kasnije, poput komunističke, neminovno urušiti pod teretom sopstvenih neistina.