Autonomija za Mađare ili odjek Brisela na severu Srbije

Aleksandar Vučić izjavio je prilikom posete Kosovskoj Mitrovici da je briselski sporazum najbolji i najpametniji način da se spreči stvaranje „velike Albanije“, ali, obzirom na posledice koje sporazum može imati, ne samo da Srbija na jugu može dobiti Veliku Albaniju, već njime može otvoriti put i za stvaranju Velike Mađarske na severu. Briselski sporazum oživeo je naime stare zahteve za ostvarivanje teritorijalne autonomije za vojvođanske Mađare, koje je prekjuče izneo Pokret mađarske nade (PMN). Potpredsednik Zoran Šećerov na konferenciji za novinare izjavo da PMN zahteva status Mađara jednak statusu Srba na Kosovu po principu reciprociteta, pošto, po njemu, uvođenjem teritorijalne autonomije za kosovske Srbe, Srbija ugrađuje taj pojam u svoj pravni sistem.

Ovaj zahtev je konstantno prisutan u programima mađarskih stranaka u Srbiji, ali on do sada nije nailazio na razumevanje tzv. međunarodne zajednice i njenih institucija, niti su vojvođanski Mađari pored autonomije Vojvodine i širokih manjinskih prava koje uživaju za njegovo ostvarenje imali argumenata i opravdanja. Briselski sporazum je međutim ponovo aktuelizovao to pitanje, a iako je zahtev za autonomijom sada iznela mala i vanparlamentarna stranka PMN, o njegovom ostvarivanju se sve više razmišlja i u najznačajnijoj mađarskoj stranci Savezu vojvođanskih Mađara. Iako su u SVM istupanje PMN prokomentarisali rečima da „smatraju da nije vreme za te ideje“, predsednik SVM Ištvan Pastor se na skupu mađarskih vođa iz Vojvodine, Rumunije i Slovačke održanom u Mađarskoj 23. marta ove godine, po prvi put javno založio za mađarsku teritorijalnu autonomiju u Vojvodini. Takav zahtev SVM nije do sada javno iznosio u Srbiji, dok je predsednik Nacionalnog saveta Mađara Korhec Tamaš izjavio u aprilu da su „zahtevi građana srpske nacionalnosti za samoupravu potpuno osnovani kako u Hrvatskoj, kako u Bosni i Hercegovini, kako na Kosovu“, jer te „principe treba poštovati i dosledno primenjivati, počev od Baskije, preko vojvođanskih Mađara, sve do kosovskih Srba“.[1]

Za teritorijalnu autonomiju ranije su se pored Pokreta mađarske nade javno zalagale ostale mađarske stranke: a o pitanju autonomije oglasio se nedavno i novoizabrani predsednik stranke Demokratske stranke vojvođanskih Mađara Bela Čorba, koji je istakao da je mađarska personalna autonomija „veliki dug prema Mađarima u Karpatskoj niziji, imajući u vidu da bi se samo tim putem mogli nadomestiti ogromne demografske, materijalne i kulturološke štete, koje su nastale zbog odluka u Trijanonu i ponavljanja tih odluka mirovnim sporazumom nakon drugog svetskog rata”[2] Teritorijalna autonomija Mađara u Vojvodini bila bi bliže ostvarenju kada bi zajedničku inicijativu svih mađarskih stranaka podržala i zvanična Budimpešta, a s tim ciljem predstavnik nevladine organizacije Manjinski forum, Andraš Agošton, bivši predsednik Demokratske stranke vojvođanskih Mađara najavio je da će Manjinski forum pozvati mađarske dvojne državljane u Srbiji da glasaju na predstojećim izborima u Mađarskoj, kako bi vladu sa dvotrećinskom većinom ponovo formirao aktuelni premijer Viktor Orban. Njegovom pobedom bi se, kako je rekao, stvorili uslovi za manjinske autonomije Mađara u tzv. Karpatskoj niziji, odnosno Srbiji, Rumuniji, Slovačkoj i drugim krajevima koji su do poraza Austro-Ugarske Monarhije pripadali Mađarskoj.[3]

Vojvođanski Mađari su očigledno shvatili poruke i priliku koja im se ukazala iz Brisela, a jasno je i da vladajući desničarski krugovi u Mađarskoj priželjkuju reviziju Trijanonskog sporazuma, s kojim se Budimpešta ni dan danas nije pomirila. Iako su slični zahtevi nedavno izrečeni i u Rumuniji, Srbija im je očigledno, posle Dačićevog i Vučićevog gaženja Ustava, i „najboljeg mogućeg rešenja u ovom trenutku“, sama dala povod da krenu dalje. Nadajmo se da je u Beogradu i Novom Sadu ostalo dovoljno razuma da se ovi planovi na vreme zaustave.