Još jednom o dolasku pape

Od pomena obeležavanja Milanskog edikta, proglasa dva rimska cara o verskoj ravnopravnosti kojim je hrišćanstvo dobilo legitimitet, i namere da se 1700-godišnjica obeleži u Nišu, među Srbima traju rasprave o crkvenim velikodostojnicima koji bi tom prilikom mogli da budu na svečanosti.

Naši arhijereji svojim izjavama daju dodatne argumente, ali istovremeno izazivaju povišenje tenzija u narodu navodeći da bi trebalo u Niš pozvati, pored ostalih, i poglavara Rimokatoličke crkve.

Na stranu to što je veoma teško objasniti kakve veze ima Srpska pravoslavna crkva sa Milanskim ediktom. Isto tako, teško je objasniti potrebu susreta rimskog pape i srpskog patrijarha. U tim razmišljanjima, hajde da se malo prisetimo činjenica iz istorije.

Poznato je da se od Svetoga Save, prvog poglavara autokefalne srpske Crkve, do sadašnjeg patrijarha Irineja, nijedan naš prvosveštenik nije susreo sa rimskim papom. Bilo je, doduše, susreta pojedinih arhijereja, kako u prošlosti, tako i među savremenim velikodostojnicima. Sastavljanje tog spiska nije težak posao. Zna se da to to učinili episkopi zapadnoevropski Lavrentije, bački Irinej, mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije. I episkop banjalučki Jefrem rukovao se sa papom u Petrićevcu kod Banja Luke, ali to nije nalik na susrete sa nabrojanim arhijerejima.

Posle završetka Drugog svetskog rata 1945. godine, u vreme boravka patrijarha Gavrila Dožića u Rimu, bilo je predloga da srpski prvosveštenik poseti Vatikan, ali do toga nije došlo.

Patrijarh Vikentije nikada nije pomenuo susret sa papom jer je dobro znao ulogu Rimokatoličke crkve u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

Ostalo je nepoznato ko je sa srpske (i jugoslovenske) strane prvi predložio susret rimskog pape i srpskog patrijarha Germana. Posle pregleda hiljade dokumenata iz perioda posle Drugog svetskog rata, teško je pronaći bilo kakav trag koji bi ukazivao da je politički vrh komunističke Jugoslavije, posle uspostavljanja punih diplomatskih odnosa sa Vatikanom 1966. godine, zatražio od srpskog prvosveštenika da se susretne sa rimskim papom.

Zna se da je na Saboru 1983. godine bilo reči o pozivu bečkog kardinala Franca Keniga patrijarhu Germanu za posetu (kardinal je, uzgred, 1974. posetio srpsku Patrijaršiju) u dane kada je planirana poseta pape Jovana Pavla II. Sabor je raspravljao o pozivu i zaključio: „Pošto ni do danas nisu ispunjeni uslovi, postavljeni od strane Njegove Svetosti Patrijarha srpskog G. Germana, kao ni opšti uslovi za takvu jednu posetu, to Sveti arhijerejski sabor moli Njegovu Svetost Patrijarha srpskog G. Germana da se uzdrži od ove predložene posete Njegovoj eminenciji Kardinalu G. Kenigu, u vreme posete Austriji Njegove Svetosti Pape Jovana Pavla II. Ukoliko bi Njegovo Preosveštenstvo episkop zapadnoevropski G. Lavrentije dobio poziv na učešće na ovim svečanostima, prilikom dolaska Njegove Svetosti Pape Jovana Pavla II, može se odazvati pozivu.“[1]

Poznat je stav blaženopočivšeg patrijarha Pavla o susretu sa rimokatoličkim poglavarom.[2]

Sadašnji patrijarh Irinej je dao nekoliko suprotnih izjava o eventualnom pozivu papi za proslavu u Nišu, a to znači i susretu. Još veću zabunu unose izjave pojedinih arhijereja. Tako je na primer, episkop Lavrentije izjavio da se nisu stekli uslovi za poziv papi. Iz Patrijaršije, međutim, od neimenovanih arhijereja, pojavljuju se i nešto drugačiji stavovi.

A upravo oni bi trebalo da imaju na umu reči koje je izgovorio patrijarh German 1984. u Jasenovcu: „Bra­ćo, da pra­šta­mo – mo­ra­mo, ali da za­bo­ra­vi­mo – ne mo­že­mo!“

Zato naša poruka arhijerejima koji prizivaju papu treba da glasi: Jasenovac pa Niš!