Šta je EU donela Slovačkoj

Nakon raspada Čehoslovačke 1993. godine nova država Slovačka je započela pregovore sa Briselom. Tadašnji slovački premijer Vladimir Mečijar je podneo u ime svoje zemlje kandidaturu za članstvo u EU 1995. godine. Nekoliko godina kasnije, u decembru 1999, EU određuje datum pregovora o članstvu sa Bratislavom. Pregovore sa EU Slovačka započinje 2000. godine (pregovara se o 31 poglavlju).[1] Bratislava potpisuje Ugovor o članstvu sa Briselom 2003. godine. Konačno, u maju 2004. godine Slovačka postaje članica EU. Slovačka je već u prvoj polovini devedesetih započela primenu ekonomskih standarda EU, iako se opredeljenje naroda za ulazak u EU proverilo tek na kraju evropskog puta, tačnije 2004. godine na referendumu (za razliku od razdruživanja sa Češkom koji je sproveden bez izjašnjavanja naroda). Takva ekonomska politika (ubrzane primene EU standarda) jeste dovela do brojnih negativnih ekonomskih i društvenih efekata. Na primer, spoljni dug Slovačke je porastao sa 10,6 milijardi dolara u 1999. na 72,9 milijardi dolara u 2011. Sledeća tabela to pokazuje .

[2] Spoljni dug Slovačke pre i nakon ulaska u EU

Dakle, radi se o ogromnoj cifri, posebno kada se ima u vidu da Slovačka ima manje stanovnika od Srbije (oko 5 miliona ).

Istovremeno, rastao je i budžetski deficit Slovačke. Godine 1999. budžetski deficit je iznosio oko 400 miliona. Međutim, nakon ulaska u EU, budžetski deficit Slovačke je porastao za preko 10 puta. Tačnije, godine 2012. budžetski deficit Slovačke je iznosio oko 4,4 milijarde dolara. Sledeća tabela pokazuje taj trend .

Budžetski deficit Slovačke pre i nakon ulaska u EU

Pored rasta spoljnog duga i budžetskog deficita, nakon ulaska Slovačke u EU je porasla i nezaposlenost. Tačnije, u periodu 2006-2012, porasla je stopa nezaposlenosti u Slovačkoj

Stopa nezaposlenosti u Slovačkoj nakon ulaska u EU

Nezaposlenost u Slovačkoj je dostigla osmogodišnji maksimum 2011. godine kada je iznosila 13,6 %. [3] U martu 2013. godine je objavljeno da Slovačka vlada razmišlja čak da smanji radno vreme i da na taj spreči porast nezaposlenosti. [4]

Naravno, može se prigovoriti ovim uporednim podacima da su ukalkulisani i krizni periodi nakon 2008. Ali, neutralni ekonomski argumenti pokazuju  da je upravo ekonomska i pravna politika Brisela  bila jedan od pokretača krize u istočnim i južnim državama EU.

U tom kontekstu, sledeći primer pokazuje da je takozvani evropski put donosio negativne efekte Slovačkoj godinama  pre izbijanja krize. Na primer, godine 2002. ministarstvo zdravlja Slovačke je donelo "evropski" program koji predviđa zatvaranje 60 bolnica. Zatim je slovački parlament je 2004. godine izglasao evropski "paket reformi" u ovoj oblasti. Kao posledica toga, godine 2005. godine, čak 69 posto penzionera izjavilo da sebi ne može da priušti potrebne lekove. Kod invalida je taj procenat iznosio 53 odsto. Takođe, prema anketi Asocijacije za prava pacijenata iz 2004. godine čak 45 odsto Slovaka je navelo da su lekovi postali osetna stavka u porodičnom budžetu, a 15 odsto da su postali nepodnošljiv teret.[5] Takođe, deo socijalnog osiguranja, veliki deo hitne pomoći, apoteka, sanatorijuma i malih klinika je prešao u privatne ruke.[6] Godine 2006. prvi put su zdravstveni radnici u istoriji ove zemlje stupili u štrajk. Najomraženiji političar u Slovačkoj bio je tada ministar zdravlja Rudolf Zajaca, a oko 58 procenata stanovnika je bilo protiv takve "reforme" zdravstva. Konačno, samo u jednom danu (2. decembra 2011) oko 1.000 slovačkih lekara je dalo otkaz zbog loših uslova rada, malih primanja i pogubnog procesa privatizacije bolnica.[7] Većina operacija je tada otkazana, a država je bila primorana da pozove u pomoć lekare iz Češke. 

Nakon ulaska u EU Slovačku masovno napuštaju i njeni građani (slično kao Poljskoj, Estoniji, Bugarskoj i Rumuniji). Tačnije, julu 2007. godine je objavljeno da 175.000 Slovaka živi i radi u inostranstvu, što je bilo za oko 24 odsto više nego 2006. godine.[8] Dakle, kao i u Poljskoj, Estoniji, Bugarskoj i Rumuniji slovački građani beže iz "evropskog raja" koji je navodno nastupio u njihovoj zemlji nakon ulaska u EU.

Takođe, zbog članstva u EU je ozbiljno ugrožena energetska stabilnost u Slovačkoj. Slovačka je bila prinuđena krajem 2006. godine da zbog zahteva EU isključi prvi blok nuklearne centrale V-1 u Jaroslavskim Bohunicama. Zbog zatvaranja prvog bloka, snage 440 megavata, Slovačka je ostala bez dela svoje proizvodnje električne energije (i više nije mogla da izvozi električnu energiju kao ranije).[9] Slovački premijer Robert Frico prilikom zatvaranja prvog bloka priznao da se radi o "energetskoj izdaji" jer su dva bloka predviđena za isključenje mogla da rade još 10 godina (a možda i 15 prema procenama slovačkih stručnjaka). Za tu "izdaju" je okrivio prethodnu vladu i dodao: "Počinje period energetske zavisnosti Slovačke". Prethodna slovačka vlada Mikulaša Dzurindea se od ovih napada branila tvrdnjom da je pristanak na zatvaranje blokova bio uslov za potpisivanje sporazuma sa EU . Ipak, godine 2008. je zbog zahteva EU isključen i drugi blok nuklearne centrale V-1 u Jaroslavskim Bohunicama (samo troškovi zatvaranja se procenjuju na oko 400 miliona evra).[10]

Nepovoljnu energetsku situaciju nakon ulaska u EU u Slovačkoj tmurnim bojama opisuju i obični građani: "Plata je slovačka, cene evropske, a troškovi za struju i plin iz meseca u mesec sve su veći". Ovu istinu ne skrivaju ni državni funkcioneri. Portparol slovačkog ministarstva privrede Branislav Zvara je izjavio za "Hospodarske novini" 2008 godine: "Ljudi više ne mogu da plaćaju energiju po tim cenama", a premijer Slovačke Robert Frico da su cene struje i gasa među najvišima u Evropi dok su troškovi proizvodnje manji nego prosečni u EU. Zatim je zaključio: "Povremeno imam utisak da od nas energetski monopoli prave budale".[11]

Konačno, i najveći poslodavac u Slovačkoj, US Steel godinama otvoreno ucenjuje slovačku vladu i pored ogromnih poreskih povlastica i članstva ove zemlje u EU. Tačnije, Slovačka je oslobodila strane kompanije većine poreza (i pored toga što su one uglavnom transferisale prihode iz svojih filijala u Slovačkoj ka matičnim centralama na Zapadu). Na primer, fabrika nemačkog koncerna "Folksvagena" je obezbedila pravo da posluje u Slovačkoj do 2007. godine a da ne plaća porez.[12] US Steel u Košicama je imao pravo od 2000. do 2010. godine da bude oslobođen od poreza, iako to grubo krši evropske propise o konkurenciji poput članova 110-113. Ugovora o funkcionisanju EU (drugi deo Lisabonskog sporazuma).[13]  Istovremeno u periodu kada je ova kompanija bila oslobođena poreza, samo u prve tri godine rada ona je je ostvarila prihod od 436 miliona dolara .[14] Međutim, samo dve godine pošto su istekle poreske olakšice US Steel je objavio da će navodno prodati železaru ukrajinskom partneru a zatim i da je sudbina 13.000 radnika čeličane i povezanih preduzeća potuno neizvesna (i da će biti rešena tek 2014.). Početkom 2012. US Steel je smanjio radnu nedelju i iznos plate. Ipak, kada je slovačka vlada popustila, i nagovestila u martu 2013. godine da postoji mogućnost da se ponovo uvedu olakšice, US Steel je objavio da će ostati još ''neko vreme'' u Slovačkoj .[15]