"Deklaracija o zajedničkom jeziku" - prevara pod maskom zdravog razuma

Politizacija notorne činjenice

Ova notorna činjenica, koju su uz neverovatne intelektualne vratolomije decenijama pokušavali da ospore nesumnjivo nacionalno frustrirani i politički angažovani intelektualci i lingvisti, pre svega u Hrvatskoj i BiH, a u znatno manjoj meri u Crnoj Gori i Srbiji, poslužila je, međutim, da se iza glasnog apela za istinom da je „car go“ sakrije niz drugih malicioznih, ispolitiziranih, a na momente i samoprotivrečnih tvrdnji. Budući da autori deklaracije, kao i njeni najistaknutiji potpisnici, u svojim društvima pripadaju kulturnom miljeu sa izraženim mesijanskim kompleksom, o tekstu deklaracije raspravljalo se na četiri marginalna skupa istomišljenika, a zatim je bez ikakve javne rasprave tamo gde je tome mesto – u akademskim zajednicama četiri države – tekst ponuđen javnosti na potpisivanje po principu „uzmi ili ostavi“.

Bez ikakvog spora, pitanje jezika „na ovim prostorima“ nosi sobom izuzetno mnogo političkog i ideološkog bagaža, koji veoma često sputava i onemogućava normalnu, akademsku raspravu čak i o banalnim lingvističkim i etnografskim činjenicama. I bez ikakve sumnje, apsurdnost ove „hipertrofije identiteta“ iz devedesetih godina prošlog veka (u slučaju Hrvata – i znatno ranije) najjasnije se manifestuje upravo u svojeglavom i apsurdnom insistiranju da pripadnici „naših naroda i narodnosti“ (ranije od milošte zvani „jedinstvenim troimenim narodom“)govore različitim jezicima. Ali ukazivanje na ove notorne činjenice nikome ne daje za pravo da se proglasi za Aleksandra Velikog koji će jedim potezom mača da razreši čvor, i jezičku realnost Balkana preuredi u skladu sa svojim tiranskim idejama, fantazijama i somnambulijama. Autori Deklaracije tako skaču i jedne politizacije jezika u drugu, radeći isto što rade i prokazani „nacionalisti“ – koristeći jezik kao instrument za promovisanje vlastite političke ideologije i agende.

Manipulacije i protivrečnosti

Tekst Deklaracije je veoma kratak, i sastoji se iz tri dela, nepažljivo i nesistematično odvojena jedan od drugog. U prvom delu, koji bi trebalo da prestavlja uvod, konstatuje se „zatečeno stanje“ u četiri države, i iznose podaci koji se manje-više mogu naći u bilo kom članku na Vikipediji – da se u ovim zemljama koristi isti jezik, da je u pitanju policentrični jezik koji koriste različiti narodi i države („kakvi su nemački, engleski, arapski, francuski, španski, portugalski i mnogi drugi“), i da se minornim lokalnim razlikama aktivno manipuliše. Drugi deo iznosi niz ideoloških tvrdnji koje zastupaju autori i potpisnici, među kojima se ističe da (1) jezička varijanta ne definiše etničku ili nacionalnu pripadnost; (2) „svaka država, nacija, etno-nacionalna ili regionalna zajednica“ može „slobodno i samostalno kodifikovati svoju varijantu“, pri čemu su (3) sve varijante ravnopravne i (4) svako ih može imenovati kako hoće, a (5) ove „standardne, dijalekatske i individualne“ razlike doprinose jezičkom bogatstvu. Kao što vidimo, nije reč samo o konstatacijama činjenica, već istovremeno i o nizu normativnih i vrednosnih stavova koji se nameću čitaocu. Najzad, u trećem i najproblematičnijem delu autori i potpisnici iznose niz zahteva prema državnim i obrazovnim institucijama četiri države, koji uključuju (a) „ukidanje jezičke segregacije i diskriminacije“ u institucijama; (b) zaustavljanje „represivnih“ praksi razdvajanja jezika, (v) prestanak „rigidnog definisanja“varijanti, (g) „izbegavanje prevođenja“ sa jedne varijante na drugu u sudskoj i administrativnoj praksi; zatim (d) zaštitu individualnih, dijalekatskih, umetničkih, kulturnih itd. sloboda, uz poseban zahtev da se uvaži sloboda „mešanja varijanti“ kao nešto što obogaćuje sve korisnike jezika.

Već na prvi pogled je očigledno da je ovaj dokument, uprkos svojoj kratkoći, prepun spornih mesta i čak samoprotivrečnosti. Na primer, kako se miri pravo da se „slobodno i samostalno kodifikuje svoja varijanta“ jezika sa zahtevom da se „prekine rigidno definisanje varijanti“? Da li su autori i potpisnici Deklaracije uopšte svesni šta znači reč „kodifikacija“? Možda na „zajedničkom jeziku“ ona ima neko drugo značenje nego na srpskom, gde ona podrazumeva upravo „rigidno definisanje“ određenih pravila i kanona koji se koriste u javnoj i službenoj upotrebi, a pre svega u sistemu obrazovanja. Ali autori i potpisnici očigledno ne priznaju autoritet nacionalnih, niti državnih institucija po ovom pitanju, insistirajući da pravo formiranja jezičkih kanona, pored „nacija“ (recimo srpske i hrvatske) imaju i „države“ (Crna Gora, Hrvatska), pa čak i „etno-nacionalne ili regionalne zajednice“ (poput Federacije BiH, ili, zašto ne – Vojvodine, Dalmacije ili Sandžaka, odnosno Bošnjaka, Goranaca, Egipćana i sl.). Ako se na to doda pravo na „individualne jezičke osobenosti“, s pravom se postavlja pitanje šta bi u takvom jeziku uopšte bio standard, ako svako može da piše po „regionalnim i individualnim pravilima“, odnosno kako mu se ćefne? I ako jedna etno-nacionalna grupa odluči da uvede dva slova, druga odluči da pređe na glagoljicu, a treća da se vrati pravopisu pre Vukove reforme, kakve to implikacije ima po „jezičku segregaciju i diskriminaciju“, a pogotovo po „administrativne i sudske prakse“ kojima se zabranjuje korigovanje dokumenata u skladu sa važećim standardom?

Na to se nadovezuje verovatno najskandaloznija tvrdnja u Deklaraciji – da „svaki korisnik jezika“ ima pravo da jezik imenuje kako želi, da su „sve četiri trenutno postojeće standardne varijante ravnopravne“, i da „nijedna ne sme da se smatra jezikom, dok su druge varijante tog jezika“. Ova tvrdnja nema drugi smisao, nego da se „aminuje“ pravo postojanja tzv. „crnogorskog“ i „bosansog/bošnjačkog“ jezika, kojima se dozvoljava pravoda se do besvesti igraju sa svojim pravopisnim i književnim normama, dokle god to ne rade „rigidno i represivno“, i ne iziskuju „troškove prevođenja“. Autori i potpisnici Deklaracije očigledno nemaju predstavu šta znači pojam „policentrični jezik“, o čemu svedoče primeri koje su naveli u uvodu: činjenica da su engleski, španski ili arapski „policentrični jezici“ apsolutno ne daje nikome za pravo da traži „ravnopravnost“ za „australijski“, „argentinski“ ili „egipatski“ jezik, a činjenica da među regionalnim dijalektima ovih svetskih jezika postoje ogromne razlike nikome ne daje da pravo da te razlike kodifikuje, i da svoju kodifikaciju naziva „ravnopravnom“ sa književnim standardom, koji je u slučaju svakog od pomenutih jezika jasan i nedvosmislen. Pozivanje na „ravnopravnost i demokratiju“ u kodifikovanju jezika nije ništa drugo nego poziv na razaranje jedinstvenog jezičkog prostora koji se navodno brani, jer upravo različiti nacionalni standardi vode jezičkom razdvajanju, i formiranju novih jezičkih grupa i entiteta. Polazeći od nedvosmislene teze da je „jezik zajednički i jedinstven“, potpisnici Deklaracije se u stvari zalažu za njegovu što skoriju dezintegraciju, kao i za uništenje i obesmišljavanje dosadašnje jezičke i književne baštine.

Pravo da se vaš jezik ne zove „srpski“

Kao u slučaju svih dosadašnjih uravnilovki i trulih kompromisa na prostoru bivše Jugoslavije, najveća šteta se i u slučaju ove Deklaracije nanosi srpskom narodu. Srbima, koji su stvorili najveći deo jezičke baštine na ovom jeziku, koji su jezik kodifikovali i prvi mu dali pismo, pravopis, standard i status književnog jezika, sada se zabranjuje da kodifikacije nastale u proteklih 15 godina smatraju varijantama srpskog jezika, a njihova viševekovna jezička baština se proglašava za „jednaku i ravnopravnu“ sa ukupnim tiražem „Dnevnog avaza“ i dve-tri godine zapisnika crnogorske skupštine, što su ukupni dometi „bošnjačkog“, odnosno „crnogorskog jezika“. Deklaracija o zajedničkom jeziku i nije ništa drugo, nego „Deklaracija o pravu da se vaš jezik ne zove srpski“. I dok Srbija i Srpska nemaju načina, niti instrumente da spreče novopečene nacije bosanskih muslimana i Montenegrina da grade svoj nacionalni identitet i izmišljaju nove jezike, ni u ludilu ne sme da im se dozvoli da se prisvaja i falsifikuje srpska jezička i kulturna baština, a taj falsifikat zatim normativno proglašava za „ravnopravan i jednak“. To sa lingvistikom nema nikakve veze, to je čisto političko pitanje, a u slučaju srpske kulture – pitanje opstanka i očuvanja onog najvrednijeg što nam je ostalo od naše moderne istorije.

Mnogi naši dobronamerni sugrađani su zavedeni onom osnovnom tezom Deklaracije – da je u pitanju „jedan i jedinstven jezik“, i Deklaraciju su potpisali verujući da se upravo na taj način bore za očuvanje jezičke tradicije svog naroda. Ali ovu zdravorazumsku tvrdnju ne osporava nijedan jezički autoritet sa trunkom kredibiliteta u Srbiji, i ako je nekome potrebno dokazivati da je reč o „istom jeziku“, onda se to odnosi na Hrvate, bosanske muslimane i Montenegrine, jer se jezičko jedinstvo samo kod njih sistematski i institucionalno osporava. Što se Srba tiče, od Vuka naovamo niko nije osporavao da naši sunarodnici, kao i „bivša braća“ preko Save i Drine govore isti jezik kao i mi. Taj jezik se od Vukovog vakta uvek zvao „srpski“, a iz političkih razloga (i „zbog viših ciljeva“) se Hrvatima gledalo kroz prste kada su ga, takođe duže od sto godina, zvali „hrvatskim“. Zbog „mira u jugoslovenskoj kući“ se Hrvatima čak tolerisalo insistiranje na „hrvatskom jeziku“ i posle dogovora da ostatak Jugoslavije koristi tzv. „srpskohrvatski jezik“, ali nakon propasti Jugoslavije svi razlozi za to su nestali. A budući da naši sunarodnici iz Krajine, Dalmacije ili iz Zagreba govore potpuno identično kao lokalno hrvatsko stanovništvo, što važi za naše sunarodnike u Bosni, Hercegovini i Crnoj Gori, i njihove dijalekatske osobenosti niko nikada nije osporavao, niti se iko protivio da se one koriste za obogaćivanje jezičke baštine srpskog naroda. Štaviše, dela Ćopića, Matavulja, Kočića, Sremca i Andrića predstavljaju neka od najvrednijih doprinosa srpskom jeziku i književnosti, i nijedan ozbiljan srpski lingvista nikada nije nastojao da se ovo bogatstvo „rigidno“ ili „represivno“ eliminiše i korpusa srpskog jezika, a kamo li da se „prevodi na književni srpski“. Nema nijedne reči standardnog hrvatskog jezika, odnosno izmišljenih „crnogorskog“ ili „bošnjačkog“ jezika, koje nisu reči srpskog jezika, i kojima nije mesto u srpskom rečniku.

Da su mnogi narodi i etničke grupe regiona gadljivi na pridev „srpski“ bilo je jasno još i Vuku, ali to nije problem koji srpski narod treba naročito da opterećuje, a pogotovo to nije problem koji treba rešavati tako što će se srpsko ime izbrisati gde god ono smeta, i zameniti „imenom koje ne smeta“.Pogotovo kada je ova praksa deo sistematske kampanje kulturnog zatiranja svakog traga prisustva srpskog naroda na svojim vekovnim teritorijama. I niko ne treba da se zavarava – to nije prosto „glupi spor oko imena“. Ako je svima u Srbiji jasno da se okupatorskim albanskim vlastima u Prištini ne sme dozvoliti da srpske srednjevekovne manastire i spomenike „preimenuju“ u „kulturnu baštinu Kosova“, onda to mora da nam bude jasno i kada je u pitanju neprocenjivo kulturno blago koje predstavljaju naše narodne pesme, „Gorski vijenac“, Andrićevi, Selimovićevi ili Ćopićevi romani. Još jednom, Srbija i Srpska nemaju instrumente kojim bi mogli sprečiti Podgoricu i Sarajevo da u svojim školama i državnim institucijama prave sprdnju od srpskog jezika i književnosti, ali one i te kako imaju instrumente i institucije kojima svoju baštinu mogu zaštiti na međunarodnom nivou, a pogotovo na svojoj sopstvenoj teritoriji, i u sopstvenom obrazovnom sistemu.

Šta na bošnjačkom znači „genocid“

To nas dovodi do najdelikatnijeg pitanja sporne Deklaracije, a to je insistiranje na tome da se „ne vrši jezička segregacija“, odnosno da se prekine („skupa“) praksa prevođenja „u sudskoj i administrativnoj praksi“. Bez ikakve sumnje, ovde se ima u vidu kompleksna situacija u Bosni i Hercegovini, gde nominalno u upotrebi postoje „tri jezika“, koje muslimani zovu „bosanski, hrvatski i srpski“, Hrvati „bošnjački, hrvatski i srpski“, a Srbi „jezik bošnjačkog, jezik hrvatskog i jezik srpskog naroda u BiH“. Ustaljena („skupa“) praksa podrazumeva da se sva službena dokumenta hipertrofirane bosanske administracije moraju objavljivati „na sva tri jezika“, mada se to uglavnom svodi na objavljivanje „na oba pisma“. Pri tome imamo apsurd da se srpski jezik u institucijama cele BiH i Federacije BiH isključivo piše ćirilicom, dok vlasti Republike Srpske o tome znatno manje vode računa. Naravno, u slučaju većine ovih dokumenata konverzija nije ni skupa, niti teška, i radi se računarski – sa jednog na drugo pismo, nakon čega standardna lektura unosi minimalne i kozmetičke intervencije kako bi se „jezici“ međusobno razlikovali.

Problem, međutim, nastaje kada iz sfere zakona o trgovini ili o poreskoj politici pređemo u kudikamo važniju sferu pisanja školskih udžbenika. Suštinska razlika između „različitih jezika“ bivše Jugoslavije najbolje se očitava u sadržaju udžbenika pisanih na tim jezicima, gde razlike nikako nisu kozmetičke, već semantičke, i to na veoma ozbiljnom nivou. Pisati i govoriti „bošnjačkim“ ili „crnogorskim jezikom“ nije stvar „jezičke slobode“, već usvajanja jedne propagandno-ideološke matrice, novogovora i političke korektnosti čiji je glavni cilj utemeljenje sopstvene „hiljadugodišnje nacije“, što se uglavnom postiže upravo „rigidnom i represivnom kulturnom segregacijom“ – ali uvek i bez izuzetka na račun i štetu srpskog naroda i kulture. Ideja da bi „zajednički jezik“ mogao da posluži kao povod da se udžbenici istorije za škole u Republici Srpskoj ili Srbiji štampaju u Sarajevu i na „bosanskom jeziku“ nije spor oko imena, već podrška sistematskom brisanju srpske istorijske baštine i kulture, o istorijskom revizionizmu i srbofobiji da ne govorimo.

Na stranu banalna činjenica da je poslednji put kada su Srbi ušli u takav eksperiment srpska ćirilica u Jugoslaviji dovedena do ruba uništenja, od čega se i Srbija i Srpska mukotrpno i uz ograničen uspeh oporavljaju decenijama – mi ovde govorimo razlici u banalnim činjenicama. „Građanski rat u Hrvatskoj“ se na hrvatskom zove „Domovinski rat”, što znači „rat za odbranu domovine od stranog (srpskog) okupatora“. Izraz „domovinski“ ili „otadžbinski rat“ se u srpskom jeziku nikako ne može upotrebiti da opiše ratu u Hrvatskoj 1991-1995, jer to jednostavno nije ispravna upotreba jezika. Osoba koja u Srbiji građanski rat u Hrvatskoj zove „domovinskim“ ili ironiše, ili zastupa iskrivljeni ideološki stav na kome stoji hrvatska javnost, pri tome sa stanovišta istoriografske terminologije čineći grubu materijalnu grešku.Slično tome, stravični zločin koji su srpske snage počinile u Srebrenici 1995. godine na „bošnjačkom“ jeziku se kaže „genocid u Srebrenici”, što je fraza koja je pri pravilnoj upotrebi srpskog jezika potpuno besmislena, jer ne postoji „srebrenički narod“ nad kojim bi bio izvršen „genocid“, niti je masakr u Srebrenici bio usmeren na celokupno stanovništvo, pa čak ni celokupno muslimansko stanovništvo tog grada. Istovremeno, ništa manje jezivi pokolji koje su po okolnim selima sistematski sprovodile muslimanske snage na bošnjačkom se zove „odbrana od srpskogagresora”, što opet nema nikakvog smisla na srpskom. Slično se oslobođenje Crne Gore 1918. godine i odluka Podgoričke skupštine da se Crna Gora ujedini sa Srbijom na „crnogorskom“ jeziku zovu „srpskaokupacija“, pa se na tu temu sada pišu čitave knjige i snimaju televizijske serije.

Ovakvih primera je beskonačno mnogo, i svi oni svedoče o jednoj i istoj stvari – da su projekti „crnogorskog“, „bošnjačkog“, kao i „novohrvatskog“ jezika politički projekti nalik na Orvelovnovogovor – dizajnirani tako da „suptilno“ ograničavaju i usmeravaju ideološke stavove korisnika u smeru marginalizacije i čišćenja svakog pomena, i svake pomisli da je reč o delovima srpskog jezika i kulture. Ocene autora Deklaracije nisu daleko od ovoga, ali oni polaze od neprihvatljive pretpostavke da Srbi svojim jezikom manipulišu na identičan način, i da je dvesta godina srpske jezičke i književne tradicije „isto“ što i četiri godine crnogorskog orvelijanskog eksperimenta. Ako se u Srbiji neko bavi ovakvim ideološkim nasiljem nad jezikom, onda su to upravo razne „aktivistkinje, dramatruškinje i politikološkinje“ koje se mogu naći na spisku potpisnika Deklaracije.

Principi na kojima stoji srpski jezik podrazumevaju njegovu univerzalnost, i njegovo deljenje sa drugim narodima i etničkim grupama, i korišćenje srpskog jezika nikoga ne čini manjim muslimanom, manjim Crnogorcem, manjim Gorancem, Cincarom ili Hercegovcem, nego što jeste. Upravo su „bošnjački“ i „crnogorski“ jezik smišljeni, ne kao živi lingvistički sistem i književni jezik, već kao etiketa nacionalne pripadnosti, i instrument za otuđenje i nasilno prisvajanje jednog dela srpske (i hrvatske) kulture i tradicije. A zahtevati od srpske akademske zajednice i javnosti da tu otvoreno antisrpsku kulturnu otimačinu legitimizuje kao „ravnopravnu jezičku tradiciju“ je više od političkog slepila i autizma – to je tiho kulturno samoubistvo.

Gorko iskustvo „srpskohrvatske“ jezičke norme

Koliko je ova vrsta političko-ideološkog eksperimenta potencijalno štetna po srpski jezik i kulturu najbolje svedoči neslavna praksa „srpskohrvatske“ jezičke norme, na koju se neosnovano dan-danas pozivaju mnogi obrazovani srpski građani, i prevelik broj uticajnih srpskih lingvista. Da razjasnimo – od objavljivanja Vukovog „Srpskog rječnika“ 1818. godine do Novosadskog dogovora 1954. godine Srbi su govorili i pisali srpskim jezikom. Taj jezik ih je skupo koštao, budući da su, manje Vukovom krivicom, a više zbog svog sopstvenog javašluka i neodgovornosti, zaboravili dvestagodišnju slavjanoserbsku i praktično hiljadugodišnju srpskoslovensku jezičku tradiciju, ali je istovremeno stvorio uslove za opismenjavanje celog naroda i stvaranje jedne književnosti koja je postala izuzetno produktivna i uvažena u celom svetu. Paralelno s tim (ali nešto kasnije) Hrvati su prihvatili isti jezički standard kao osnovu jezika koji su oni zvali hrvatskim, a koji se od srpskih zapadnih dijalekata razlikovao isključivo po upotrebi latiničkog pisma (tzv. „gajevice“). Istorija hrvatskog jezika i pisma i njegove instrumentalizacije u cilju unijaćenja, katoličenja i najzad hrvaćenja krajiških i dalmatinskih Srba je odvojena tema. Tek sa Novosadskim dogovorom, pod političkim pritiskom komunističkih jugoslovenskih vlasti došlo je do „formalnog objedinjavanja“ ove dve jezičke varijante u jedinstveni (danas bi rekli „zajednički“) „srpskohrvatski jezik“, u kome su „oba pisma i oba izgovora ravnopravni“, koji ima „zajedničku terminologiju i pravopis“, uz još jedan apel protiv „samovoljnog prevođenja“ između varijanti u ime „rigidne standardizacije“.

Kako se ova priča sa „zajedničkim jezikom“ završila? Pravopis i zajednički standard nikada nisu sastavljeni – Srbi su usvojili novi standard i novi naziv, i koristili su ga do konačnog raspada Jugoslavije 1992. godine. Hrvati, sa druge strane, nisu ni pokušali da izmene svoj standard, i već 1967. godine objavili su Deklaraciju o nazivu i položaju hrvatskog književnog jezika koja je posle samo 13 godina raskrstila sa „srpskohrvatskim“. Štaviše, „hrvatski jezik“ je bio službeni jezik SR Hrvatske sve do proglašenja nezavisnosti, što je činjenica koja se u Beogradu uporno ignorisala. I dok se ćirilica u Hrvatskoj, doduše, informativno učila u školama, ona se nigde i nikako nije upotrebljavala – niti su se štampale ćiriličke knjige, niti dokumenta, niti su korišćeni ćirilički saobraćajni znakovi i sl. Za to vreme u Srbiji, Crnoj Gori i BiH masovno se usvajala latinica, koja je do osamdesetih godina praktično izgurala hiljadugodišnju srpsku ćiriličku pismenost na kulturnu marginu, do koje su držali samo „seljaci i nacionalisti“.

Naravno, u zapadnim srpskim krajevima žvaka o „zajedničkom jeziku“ veoma vešto je iskorišćena u cilju brisanja svake pomisli o srpskom jeziku i srpskoj pismenosti, koja je prokazana kao „rudiment velikosrpskog imperijalizma“. Srbi preko Drine i Save su se prvo odricali pisma, zatim jezika, a najzad i ličnog etničkog identiteta, a rezultat svega toga je bilo proglašavanje preko noći „bosanskog književnog jezika“, koji su bosanski muslimani (i čak neki bosanski Srbi, pogotovo u Sarajevu) odmah prihvatili, ne kao „novi standard“, već kao „jezik kojim su oduvek govorili“. Nacionalna i kulturna šteta od ove „srpskohrvatske avanture“ nikada nije sanirana – i u Srbiji i Srpskoj se dan-danas vodi ogorčena borba za to da se ćiriličko pismo ne pretvori u muzejski eksponat koji niko neće koristiti, i na kome se ništa neće štampati, niti pisati. O nasilnom cepanju srpske književne baštine na različite „regionalne književnosti“ da i ne govorimo, a pogotovo ne o upotrebi „bošnjačkog“ i „crnogorskog“ jezika za dodatno obesmišljavanje srpske kulturne politike pod parolom „manjinskih prava“.

Uostalom, koliko je srpskohrvatska paradigma štetna po srpsku kulturu najbolje pokazuje primer srpskohrvatske Vikipedije, koja je pre par godina doslovno preko noći postala „naša“ Vikipedijasa najvećim brojem članaka (preko 438 hiljada, naspram 348 hiljada članaka na srpskoj Vikipediji). Dok su korisnici srpskohrvatske Vikipedijenominalno „slobodni da koriste pismo i varijantu koju hoće“, ćirilica među njihovim člancima praktično ne postoji (osim „kao ukras“, u naslovu sajta), a većina članaka je pisana je pravopisnim standardom koji sa srpskim jezikom nema nikakve veze (poput korišćenja i menjanja po padežima stranih imena pisanih engleskim alfabetom i sl.). U srpskohrvatskoj Vikipediji, kao i u „srpskohrvatskom jeziku“, „srpsko“ ime postoji samo kao „cvet u kosi“ procesa koji se ne ne može drugačije opisati nego kao sistematska kroatizacija srpskog jezika. Što se, u velikoj meri, i dogodilo u periodu od 1954. do 1992. godine.

Kako očuvati dvesta godina srpske pismene tradicije

Književni jezik je najvažniji i fundamentalni temelj jedne kulture, a kao nosilac obrazovnog sistema istovremeno predstavlja kičmu opstanka i razvoja jednog društva. Od biblijske priče o Kuli vavilonskoj, preko rimokatoličke zabrane narodnih jezika u bogosluženju, preko engleskog potiskivanja gelskih jezika u Škotskoj i Irskoj i frankofonije u Africi, svi kolonijalni i porobljivački režimi bavili su se sejanjem jezičkih razlika i zatiranjem jezičkih tradicija potlačenih naroda kao dokazanim instrumentom pokoravanja i umirivanja potencijalnih bundžija. Srbi su to nebrojeno puta osetili na svojoj koži – pod Turcima, u Austrougarskoj, u NDH, pod komunistima. I to je razlog što ne treba da nasedaju na novu jezičku podmetačinu u obliku naizgledbezazlene, naivne i zdravorazumske Deklaracije o zajedničkom jeziku. Srbi problem sa „drugim jezicima“ nemaju, dokle god ih razumeju, i dokle god se ne razlikuju od književnog standarda koji Srbi koriste već dvesta godina. Da li će Hrvati, bosanski muslimani i Montenegrini izmisliti novu jezičku tradiciju, i napraviti konačni diskontinuitet sa zajedničkimkanonom, to je njihov problem, i njihova šteta. Srbi u tome ne bi smeli da saučestvuju, niti da im u tome izlaze u susret.

Ako srpski narod želi da očuva svoju kulturu i svoj obrazovni sistem, njegov prioritet mora da bude očuvanje dvestagodišnje srpske pismenosti i (još starije) književnosti, uz obavezno sistemsko akademsko izučavanje srpskih jezičkih tradicija koje su se koristile hiljadu godina pre Vuka. Mogućnost da srpski narod odlučuje o svojoj političkoj sudbini direktno zavisi od sposobnosti Srbije, Srpske, Crne Gore, i drugih srpskih zajednica u svetu da čuvaju kontinuitet svog jezika i kulture, da štampaju i pišu na svom jeziku i pismu, i da obrazuju (i opismenjavaju) nove naraštaje, ne samo da čuvaju nasleđe, već i da misle, pišu i istražuju koristeći se književnim srpskim jezikom. Samo to je sigurna brana od kolonijalizma, neofeudalizma i nekog novog kulturnog i fizičkog zuluma.

U bolju budućnost sigurno nas neće povesti intelektualci koji smatraju da „crnogorski“ i „bošnjački“ jezik jednaki sa srpskim, i da svaki narod (i svaki pojedinac) ima pravo da jezik zove kako hoće i standardizuje kako hoće. Takvoj „eliti“ je potpuno svejedno što ćirilica u Beogradu, Novom Sadu, Cetinju ili Banjaluci nestaje na naše oči. Ako ih pitate, oni će vam reći da „ne vide da je ćirilica ugrožena“. Da „ne vide“ da je „crnogorski jezik“ antisrpski projekat. Da „ne vide“ da je konačna posledica toga da „svako standardizuje jezik kako hoće“ to da ćemo svi da govorimo isključivo engleski (kao po afričkim kolonijama), ili, u boljem ili gorem slučaju – hrvatski; jer Hrvati na besmislice iz Deklaracije sigurno neće pristati, kao što nisu pristali ni na Novosadski dogovor (primetićete da iza Deklaracije stoji organizacija iz Splita, a ne iz Zagreba).

Naspram ovakve kolonijalne pseudoelite, koja pravilno ne zna da govori ni srpski ni engleski, imamo narode koji znaju da brinu o svojoj kulturi i svom jeziku, a na koje bismo mogli da se ugledamo. Imamo Ruse i Grke koji su upotrebu nacionalnog pisma zaštitili zakonom. Imamo Irance koji i dalje koriste književni standard star skoro hiljadu godina (zamislite kontinuitet te kulture!). Imamo Jevreje i Irce koji su svoje književne jezike „vratili iz mrtvih“, i od muzejskih eksponata ih pretvorili u jezike kojim se štampaju novine i piše „Vikipedija“. Najzad, imamo svoju Maticu srpsku čije se tradicije ne bi postidela nijedna bogata i kulturna zemlja sveta.

Pitanje obrazovanja i pismenosti je jedno od najvažnijih pitanja, ne samo kulturnog, već i fizičkog opstanka bilo kog naroda i države. Situacija sa srpskim književnim jezikom nikako nije dobra, i naše društvo se suočava sa nizom hroničnih problema koje je potrebno rešavati što pre. Ali u tom rešavanju sigurno nam neće pomoći priznavanje nacionalističkih hirova bivše braće iz Sarajeva ili iz Podgorice za normu i kanon. Još manje možemo očekivati išta dobro, ako nam jezičku politiku za nemačke pare budu vodili iz Sarajeva, Splita i Podgorice, a preko podružnica u beogradskom Krugu dvojke.