Na Ceru je Austro-Ugarska branila svoj "teritorijalni suverenitet"

Budući da se 1989. smatra ključnom godinom velikog preokreta u Evropi, a koja je simbolički obeležena padom Berlinskog zida, odnosno urušavanjem i rušenjem realnog i samoupravnog socijalizma, koji je izjednačen sa staljinizmom i stavljen u istu ravan sa nacizmom i fašizmom ne uzimajući u obzir i sve bitne razlike, to su na taj način priređene sve pretpostavke za reviziju novije istorije Evrope.

O tome, između ostalog, svedoče i mnoge udžbeničke knjige napisane te i naredne godine pod nazivom ,,Istorija Evrope'' (videti, na primer, Norman Dejvis, Evropa - jedna istorija, Vega, Novi Sad, 2005), kao i sami događaji. Samo empirijsko događanje, takođe, svedoči i novu geopolitičku i teritorijalnu preraspodelu koja nosi intenzivan kako ekonomsko-socijalni, tako politički i aksiološki uticaj na zbivanja u bivšim tzv. socijalističkim zemljama. Ekonomsko-socijalni uticaj pretvoren je u diktat neoliberalizma i njegove mantre: privatizuj, liberalizuj i standardizuj, a što je za posledicu imalo imperijalnu etiku, hegemonijalno pravo i ,,vapaj'' za politikom kao delanjem za javno dobro.

Gavrilo Princip

Taj diktat kao sintetički razgovor moćnih zemalja i nacionalnih i multinacionalnih kompanija omogućio je, pa i uslovio, ne samo reviziju istorije Evrope od 1945. godine nego i reviziju evropske istorije čitavog XX veka, sa posebnim osvrtom na početak Prvog svetskog rata. Revizija istorije ima za svrhu da pobednike učini i prikaže kao gubitnike i velike istorijske nepravednike, a da gubitnike učini i prikaže kao pobednike i istorijske pravednike. U tu svrhu napisani su mnogi tekstovi i knjige koji danas predstavljaju obavezujuće štivo za pisanje udžbenika u pojedinim državama ograničenog suvereniteta u svakom smislu.

Kao telos javlja se imperijalni zahtev (dužnost) za prevrednovanje istorije tih zemalja koje direktno vodi potrebi brisanja ukupnog istorijskog pamćenja, odnosno promeni svesti, naročito budućih generacija. Jednostavno rečeno, reč je o proizvodnji novog mišljenja čoveka analogno genetskim modifikacijama organizama.

Imajući na umu napred navedeno, nije slučajno nego upravo nužno postaviti pitanje da li je Gavrilo Princip terorista ili rodoljub-heroj. Međutim, ta dilema može da seže i da ,,problematizuje'', recimo, i dela samog Iva Andrića, pa i njegovu ličnost, budući da je gajio simpatije prema ogranizaciji ,,Mlada Bosna''. Međutim, ispostavlja se da to pitanje i nije pitanje-problem jer je imperijalni odgovor unapred poznat: Gavrilo Princip je terorista, a moguće ga je i predstaviti kao rodonačelnika savremene verzije Al Kaidinog fanatika, jer se on drznuo da izvrši zločinački čin ubistva velikog humaniste i prijatelja i Bosne i Srbije. Shodno tome, tvrditi i istorijski dokazivati da je Austrougarska pokretač Velikog rata istorijski je neodgovorno. Pravi uzrok tom ratu je terorista - Gavrilo Princip, iza koga stoji imperijalna ideja Velike Srbije (sam termin je proizvod austrougarskih istoričara i političara).

Uostalom, pročitajmo šta Volfrang Šmale kaže o vremenu 1914. godine: ,,Između internacionalizma na jednoj, i nacionalizma na drugoj strani, ostalo je dovoljno prostora za evropske regionalne koncepte federacije. Naročito je za to bila podesna Habzburška monarhija. Pre rata nastao je predlog za stvaranje sjedinjenih država velike Austrije sa petnaest polusuverenih država članica. U okruženju prestolonaslednika Franca Ferdinanda (1863-1914) etablirao se takozvani belverderski krug, u čijim je redovima razmišljano o daljim reformskim projektima za veliku carevinu'' [1] (str. 109). Očito je da Šmale izražava žaljenje zato što je taj projekat propao i što sve druge zemlje nisu prihvatile status polusuverenosti, te navodi reči Petera Krigera: ,,Ono što je pre 1914. godine već bilo postignuto neplaniranom integracijom Evrope, nastalom bez političkih impulsa, kasnije je u retrospektivi sagledano prosvetljeno, skoro kao izgubljeni raj'' (Ibid., str. 110).

Vredno pažnje je sledeće: U prvom navodu Šmale stoji na stanovištu da je belverderski krug planirao, a to znači i sa ,,političkim impulsima'' ostvarenje velike Austrougarske carevine, a potom citira Krigera, i to afirmativno, koji sve suprotno navodi. Belodano je da ideja Srednje Evrope, čiji protagonisti su bili Austrija i Nemačka kako u privrednom, tako i u političkom i kulturnom smislu jeste model iz koga se moglo da se razvije ne samo regionalna ideja Evrope nego i Evropa kao stvarnost, te otuda i Šmaleova kritika Versajskog poretka Evrope i njenog principa prava nacije na samoodređenje.

Sa Šmaleovog stanovišta i mišljenja Evrope pre 1914. godine, Gavrilo Princip se sa puno prava može smatrati teroristom, a Srbija pokretačem i izazivačem Prvog svetskog rata, a time i zemljom koja zaustavlja dalji proces integracija Evrope. Razlog tome leži u neprihvatanju teorije ograničenog suvereniteta pomenutog od strane velike Austrije, koja se potom iznedrila u ideju Srednje Evrope. (A o stradanju srpskog naroda u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj, koje je posle atentata sprovodila Austro-Ugarska, podržana od Vatikana i ustaških bojovnika, nema ni reči, a reč je o elementarnim istorijskim činjenicama sa dalekosežnim posledicama po dobar deo XX veka).

Protagonisti revizije istorije Evrope XX veka ne uzimaju u razmatranje da jedna krajnost proizvodi drugu i da postoji duelna forma razmene. Međutim, ovde nije u pitanju mišljenje kao mišljenje, već unapred zadato i poželjno mišljenje, proizvedeno po diktatu sitnosopstveničkih (privatnih) interesa i moćnih korporacija, kojima je isključivo stalo do ,,ukletog dela'' (Fuko, Bodrijar), odnosno ,,odviše svega – novca, moći i moćenja u moći".

Iz tih razloga progagonisti tih ,,ideja'' (a sve više govore o misiji i viziji) i ne postavljaju pitanje: nije li upravo imperijalna politika Austro-Ugarske, koja je bila u opadajućoj moći, omogućila težnju "Mlade Bosne" i Gavrila Principa i njegovih istomišljenika različitih nacionalnosti ka rodoljublju i slobodi. Dakako, kada bi ti protagonisti postavili to pitanje, opovrgli bi svoju hipotezu o Principu kao teroristi i nastojanjima moćnih da postanu globalni gospodari mišljenja i delanja. Time im, dakako, i ne pada na (ne)um da misle na kapitalistički struktuiranu globalizaciju, koja želi da zatre sve razlike kulturnih identiteta i koja omogućuje nastojanje difuznog i razornog terorizma danas u svetu. Takav san i stvarnost o ,,integralnoj realnosti'' (Bodrijar) jeste rezultat inteligentnog zla očišćenog od svega različitog: kulturnog, istorijskog i političkog, u izvornom značenju tih pojmova. Otuda je te pojmove nužno prevrednovati, budući da odviše odišu istorijom i tradicijom. A ni na pamet im ne pada šta, recimo, pod tradicijom podrazumeva Hans-Georg Gadamer (Videti Istina i Metoda).

Međutim, ono što je posebno interesantno, a u stvari vrlo zabrinjavajuće po istorijsku istinu, pa i budućnost srpskog naroda, jeste da u današnjoj Srbiji nema nikakvih problema da se pronađe nemali broj tzv. mislilaca koji će da istaknu da je Gavrilo Princip terorista, ili u blažoj varijanti - nesrećan mladi čovek koji je zaveden, ili je fanatik, umobolnik, itd. Sa takvim tvrđenjima legitimiše se tendencija da su Gavrilo Princip i Srbija, koja nije htela da prihvati ultimatum Austro-Ugarske, odgovorni za otpočinjanje Prvog svetskog rata, a i u Drugog svetskom ratu, izgledi da se našla na gubitničkoj strani, jer možda da je sva Srbija salvama aplauza dočekala naciste i fašiste, kao neki drugi, možda bi bila nagrađena. Takva stanovišta svedoče o prolegomeni u ,,pravi trenutak – pravo vreme'' da se Srbija i srpski narod kazne teritorijalnim i duhovnim rasparčavanjem sa svrhom svođenja Srbije na tzv. beogradski pašaluk, a u boljoj varijanti da Srbija bude konfederacija, normalno i bez Kosova i Metohije.

Ako je Gavrilo Princip terorista i ako je Srbija kriva za otpočinjanje Prvog svetskog rata, onda je po toj, sumanutoj logici mišljenja, Austro-Ugarskae branila svoj teritorijalni suverenitet na Ceru. Shodno tome, svi rodoljubi koji su branili Srbiju, kako oni koji su svoje kosti ostavili na bojištima širom Srbije, tako i oni koji su završili u Plavoj grobnici i na Solunskom frontu, mogu biti imenovani ne kao oslobodioci Srbije već kao okupatori idejne Austro-Ugarske Srbije. A kako stvari idu, ne bi me čudilo da u nekom Hagu posthumno sude Petru Prvom Karađorđeviću, Aleksandru Karađorđeviću, kao i vojvodama Putniku, Mišiću, Stepanoviću i Pavlu Jurišiću-Šturmu.

Epilog takvog nedostojanstvenog i neistorijskog podaništva može trasirati stazu da se mogući, a delom i već stvarni, imperijalni zahtev ispostavi u sledećem vidu: da Srbi, ne samo na Kosovu i Metohiji nego i u Raškoj, kažu Sandžaku, te u Vojvodini prihvate kosovske, sandžačke i vojvođanske zakone kojima se tim delovima Srbije daju međunarodne garancije njihovih ustavnih okvira. Belodano je da proces revizije novije istorije Evrope, a valjda je Balkan deo Evrope ne samo u teritorijalnom smislu, nije još doveden do kraja. Sve to može u ime cinizma da se obznani posredstvom sledećih zahteva: branimo društvo od države, sjajna priča za mnoge ,,nevladine'' organizacije, potom ljudska prava, pa manjinska prava, koja su navodno apsolutno ugrožena, pa izmišljene teritorijalne autonomnosti, te potrebom razvoja decentralizacije, deregulacije i punog zamaha demokratije iza koje stoji neoliberalna politika, ekonomija, etika i pravo kao inteligentno zlo integralne realnosti.