Deficit referendumskog nacionalnog identiteta

Pompezna proslava pete godišnjice nezavisnosti Crne Gore još jednom je pokazala da je pitanje nacionalnog identiteta svakako jedno od najvažnijih i najtemeljnijih pitanja ne samo na Balkanu. Toliko puta otpisani i osporovani nacionalni identitet opet se svom silinom vratio u politički prostor, pokazujući koliko je teško ciljanim državnim inžinjeringom stvoriti poseban nacionalni identitet koji je neophodan da bi se ova državna konstrukcija napravljena mimo i protiv istorijske tradicije dobila stvarni nacionalni smisao i značaj. Na ovu značajnu prazninu ukazao je Milo Đukanović u svom obraćanju na slavljeničkom kongresu njegove vladajuće partije.

„Obnovom državnosti nisu završeni poslovi po pitanju identiteta. Treba afirmisati crnogorski jezik i raditi na prevazilaženju podela vezanih za pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori. Obnovom državnog statusa nisu završeni svi poslovi, posebno ne po pitanju nacionalnog i kulturnog identiteta. Protivnici crnogorske državnosti i identiteta nisu prezali od neprestanog podrivanja fundamentalnih vrednosti crnogorske dežave i društva.“ Iz ovih stavova sasvim je očigledno da bi državnost Crne Gore dobila puni smisao i funkcionalnost i značaj potrebno je stvoriti čak i novu jedinstvenu pravoslavnu crkvu i ustoličiti crnogorski jezik kao deo uspostavljenja nedostajaćeg nacionalnog identiteta. Do sada je nepoznat primer u političkoj istoriji Balkana, ali verovatno i u širim prostorima da vođa jedne već višedecenijske vladajuće partije otvoreno traži stvaranje nove jedinstvene pravoslavne crkve i stvaranje pre svega političkih uslova za predominaciju crnogorskog jezika. Iako se čelnici nezavisne Crne Gore stalno pozivaju na multietičnost i evropske vrednosti ovakav način zalaganja za izgradnju stabilnog nacionalnog identiteta kao svojevrsnog državno podržanog projekta pokazuje u stvari težnju ka konačnom stvaranju jednog vođe, jedne crkve i jednog iskonstruisanog dominantnog državnog jezika.

I ovoga puta nije izostalo ukazivanje na opasnost od pretećeg velikosrpskog imperijalizma i težnje da se na suprotstavljanju srpskom nacionalnom identitetu gradi i osnaži očigledno nedorasli i nejaki crnogorski nacionalni idntitet koji očigledno nije u dovoljnoj meri učvršćen da bi garantovao uspeh državnog inženjeringa. Podaci iz istraživanja o društvenoj situaciji u Crnoj Gori pet godina nakon referenduma pokazuju da bi danas 56 posto stanovnika glasalo za nezavisnost a protiv bi bilo 46 posto. Ovaj podatak je očigledno bio veliki udarac za vladajuće strukture Crne Gore jer pokazuje da državni projekat stvaranja nacionalnog identiteta nije daleko odmakao. Podaci iz nedavno održanog popisa samo će verovatno potvrditi ovu činjenicu. Ovi podaci jasno pokazuju da se ne može samo na antisrpskoj platformi graditi nacionalni identitet nezavisne držve Crne Gore, to svakako važi i za ostale države nastale razbijanjem federalne Jugoslavije.

Iako se čelnici nezavisne Crne Gore stalno pozivaju na multietičnost i evropske vrednosti ovakav način zalaganja za izgradnju stabilnog nacionalnog identiteta kao svojevrsnog državno podržanog projekta pokazuje u stvari težnju ka konačnom stvaranju jednog vođe, jedne crkve i jednog iskonstruisanog dominantnog državnog jezika.

Istraživač iz Crne Gore Milan Bešić je u svojim komentarima o ovom istraživanju izneo sledeće stavove. „Ovo zapravo govori o tome da je pitanje državnog identiteta Crne Gore, zapravo stvar dubokog istorijskog sukoba drugog trajanja, koji ne može i neće biti razrešen brzo i lako. Da vera u državu neće rasti brzo potvrđuje i podatak prema kome 44,4 posto ispitanika smatra da je Crna Gora nakon osamostaljenja krenula pravim putem, 24,7 posto smatra da je taj put pogrešan, dok 30,8 posto nema mišljenje.Nivoom demokratije u Crnoj Gori zadovoljno je 54,2 odsto građana, dok je 45,8 odsto nezadovoljno“.

Bez obzira na to što se inžinjering stvaranja nacionalne crnogorske izuizetnosti sprovodi institucionalno već više decenija taj proces nije mogao da poništi duboku istorijsku tradiciju postojanja i trajanja srpstva u Crnoj Gori. Na Cetinju je još 1947. godine objavljena knjiga Jagoša Jovanovića Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti sa posebnim poglavljem – „Razvoj Crne Gore kao nacionalne države“.

Danas je više nego jasno da je stvaranje nezavisne države Crne Gore bio i ostao isključivo politički projekat ne samo aktuelne vladajuće oligarhije kojoj još samo nedostaje toliko potrebni funkcionalni i integrativni nacionalni identitet da bi mogla svoj državni projekat nacionalnog inžinjeringa da dovede do kraja. Svodeći pri tome građane Crne Gore koji se izjašnjavaju kao pripadnici srpskog naroda i koji govore srpski jezik na produženu ruku velikosrpske politike Beograda. Srbija je sudeći po izjavama Mile Đukanovića i njegovih agilnih ideoloških trabanata i dalje najveći problem na Balkanu jer ona ne želi da prizna nezavisnost Kosova i Metohije i ne odriče se svojih imperijalnih težnji prema Crnoj Gori.

Podaci iz istraživanja o društvenoj situaciji u Crnoj Gori pet godina nakon referenduma pokazuju da bi danas 56 posto stanovnika glasalo za nezavisnost a protiv bi bilo 46 posto.

Zvanična Srbija je zadržala svoju već poslovičnu poziciju aktivne neutralniosti nastojeći da i dalje održi otvoreno pitanje položaja srpskog naroda u Crnoj Gori ne želeći da ovo pitanje zaoštrava insistiranjem na njegovoj konstutivnosti. Od Srbije se gotovo ultimativno traži da razvija dobrosusedske odnose i po cenu prenebregavanja interesa srpskog naroda. Međutim, i dalje se jasno pokazuje da je politička volja vladajućih oligarhija i to ne samo u Crnoj Gori osnovni politički činilac i pokretač ne samo u oblikovanju načina vladavine već u formiranju i struktuiranju novih nacionalnih identiteta i državnih tvorevina. Na jednom od popisa u vreme važenja još uvek oficijalnog bratstva i jedinstva u Crnoj Gori je procenat Srba pao ispod deset posto, da bi nakon razbuktavanja razbijanja jugoslovenske zajednice ravnopravnih naroda i narodnosti taj procenat se popeo na blizu 40 posto, a pripadnost srpskom jeziku i Srpskoj pravoslavnoj crkvi na 60 posto. Tada je bila sasvim drugačija politička situacija, a to znači da se nije mogao sprovoditi današnji državni inžinjering stvaranja posebnog crnogorskog nacionalnog identiteta. I sam pokušaj nasilnog i oktroisanog stvaranja i konstrisanja jugoslovenske nacije nije mogao da uspe, a sa ovakvim istorijskim iskustvom se danas suočava politička oligarhija nezavisne Crne Gore, tim više su prisutni sve farsičniji elementi u sadašnjem neprikrivenim nezadovoljstvu zbog nemogućnosti da se brže i politički efikasnije podrije i razori srpski nacionalni identitet, a osnaži državni koncept stvaranja crnogorskog državotvornog identiteta. Zagovornici ekspresnog identitetskog inžinjeringa imaju svoje političke epigone i u Srbiji. To se epigonstvo može prepoznati u rečima Čedomira Jovanovića koje je on izneo na Izbornoj skupštini LDP-a tvrdeći i dalje da Srbija narušava stabilnost regiona. „Ključno je pitanje identiteta; šta je Srbija i gde su njene granice. Da li smo mi građansko društvo. Ako jesmo, moramo da počnemo da vodimo politiku 21. veka“.

Srbija je sudeći po izjavama Mile Đukanovića i njegovih agilnih ideoloških trabanata i dalje najveći problem na Balkanu jer ona ne želi da prizna nezavisnost Kosova i Metohije i ne odriče se svojih imperijalnih težnji prema Crnoj Gori.

Nije se teško složiti da jedno od ključnih političkih i društvenih pitanja sadržano u izazovima funkcionisanja identiteta, ali postavljati danas dilemu šta je Srbija i da li ona zna šta je građansko društvo govori o stvarnoj ozbiljnosti i utemeljenosti političara koji pokreće tu vrstu pitanja.

Ne radi se tu o pukom neznanju već o dalekosežnoj političkoj težnji da se funkcionisanje građanskog društva odvoji od postojanja jasno određenog i utemeljenog srpskog nacionalnog identiteta. Građansko društvo ne može da postoji u psedomodernizatorskom političkom bezvazdušnom prostoru jer njegov nastanak je vezan za građanske revolucije u kojima su u stvorene savremene nacije, a samim tim se i formirali nacionalni identiteti koji doživljavaju svoje duboke promene i aberacije, ali ne mogu se stvarati izvan realnih istorijskih procesa i mimo duboko ukorenjenih tradicija. U to su se uverili i tvorci nezavisne crnogorske države, ali to nije jasno još samo predstavnicima naših tzv. građanski orijentisanih stranaka koji bi Srbiju vratili na početak njene istorije, na stvaranje novog identiteta u kome ne bi bilo mesta za nacionalnu svest, nacionalne vrednosti i tradicije srpskog naroda.