Avramovićeva odbrana političke oligarhije i stranačkog klijentelizma

Delovanje dobro organizovanih i upornih botova na društvenim mrežama snažno obeležava funkcionisanje vladajuće Srpske napredne stranke, oni su postali neka vrsta njenog zaštitnog znaka. Oni su postavljeni kao deo solidno uhodane i jasno vođene partijske mašinerije koja ima precizno određeni cilj - da što istrajnije i sveobuhvatnije, ispoljavajući neprestano svoju ideološku i političku budnost, brani političke poteze vladajuće stranke i njenog i neprikosnovenog vođe. Pri tome, u opis redovnog posla im spada i dezavuisanje političkih protivnika i pokrivanje svakog onog ko iskazuje kritički odnos prema delovanju vladajućeg režima.

Njihov rukopis je već uveliko prepoznatljiv ne samo na društvenim mrežama i sve češće služe za podsmeh, ali i za žaljenje. Pored ovog prvog ešalona naprednjačkih botova u našoj javnosti je prisutna i sofisticiranija vrsta botova - naprednjačkih političkih analitičara i dežurnih komentatora koji imaju na isti način postavljene ciljeve, da politici vladajuće partije i potezima sveprisutnog naprednjačkog vođe daju njemu toliko potrebni teorijski i intelektualni nivo.

Ta vrsta analitičarskih botova se već prepoznaje kao deo propagandističkog aparata vladajuće partije iako oni nastoje da uglavnom neuspešno i neubedljivo fingiraju objektivnost i demonstriraju „teorijski“ pristup u objašnjavanju i opravdavanju najvećih afera i kršenja osnovnih demokratskih i civilizacijskih načela. Oni su uvek na raspolaganju i sele se iz emisije u emisiju i imaju povlašćeni položaj u našoj štampi i medijima.

Jedna od vodećih teza koju oni neprestano zastupaju je njihovo zalaganje da se svi sporovi i politička neslaganja oko izuzetno važnih socijalnih i političkih pitanja neizostavno moraju da se rešavaju u okviru institucija sistema. I to govore funkcioneri stranke koja je pre dolaska na vlast organizovala mnogobrojna izvaninstutucionalna okupljanja i mitinge protiv tadašnje vladajuće strukture. Ali to je brzo zaboravljeno dolaskom na vlast i sada se uporno insistira na tvrdnji da svaki građanski i socijalni protest dovodi do destabilizacije vladajućeg sistema i priziva nasilje, haos i nihilizam.

Zar je lavina velikih protesta u Francuskoj nakon usvajanja novog zakona o radu dovela do destabilizacije demokratije u Francuskoj u kojoj je pre toga uvedeno vanredno stanja, ali ni to ipak nije sprečilo građane da ustanu u odbranu svojih ugroženih socijalnih i radnih prava. Ovu tezu o potrebi očuvanja stabilnosti u okviru partijskog i institucionalnog sistema najjasnije je artikulisao jedan od istaknutijih naprednjačkih botovskih ideologa Zoran Avramović u tekstu „Građanizam kao opozicija“, objavljenom u Večernjim novostima 16 juna 2016 godine.

On izričito tvrdi da se građanistička ideologija samopredstavlja kao nepolitička aktivnost pojedinaca okupljenih u grupu i njihov najveći politički propust i ogrešenje je u tome što se kao NVO centri i inicijative ubacuju na razne načine u javni prostor politike. Bez obzira na to što on kaže da to nije nikakav partijski zabran, za Zorana Avramovića je to „polje delovanja političkih organizacija koje se bore za vlast i odgovornost“.  Dok su građanistički pokreti smišljeni za “uspostavljanje distance prema političkim partijama, a za autonomno delovanje u cilju opšteg interesa“.

Iz ovako formulisanih stavova je jasno da Zoran Avramović brani tezu da su političke partije neprikosnoveni i neupitni akteri u političkom polju osvajanja i vršenja vlasti, a svi ostali društveni i politički akteri su u stvari neka vrsta kukavičjeg jajeta i treba da se svrstaju među političke partije, a ne da obrazuju građanske inicijative i društvene pokrete koji se na drugačiji i inovativniji način bore za određene političke ciljeve i društvene interese u političkom polju odbrane opšteg dobra. Ne može se suvislim argumentima braniti nastojanje da se uspostavi monopol političkih partija na artikulisanje i zastupanje opštih interesa građana.

Zaista deluje groteskno rečenica Zorana Avramovića da se “građanske inicijative kao parapolitičke grupe samoorganizuju bez izbora građana. Takvo samoorganizovanje nema mandat za obavljanje javnog posla. A samoizbor ne zna za polaganje javnog računa. Drugim rečima oni teže moći i uticaju na vlast ali bez ikakve odgovornosti.“ Negiranje prava na samoorganizovanje, kako to otvoreno čini Zoran Avramović, spada u najgrublje poništavanje i obesmišljavanje osnovnih načela demokratskog političkog delovanja i mogućnosti da se u afirmiše aktivni i politički punoletni građanin koji se usuđuje da kritički misli i deluje mimo ustaljenih partijskih obrazaca.

Ako se „političke stranke organizuju upravo zbog moći koja podleže odgovornosti“, kako nas podučava Zoran Avramović, zašto onda u našoj javnosti etablirane politike imaju po svim relevantnim istraživanjima najmanje ugleda, a izložene su i otvorenom preziru građana. I to nije situacija vezana samo za Srbiju, već je to opšti svetski trend da političke stranke upravo zato što ih interesuje samo moć, osvajanje vlasti i njihovi uski interesi i pri tome negiraju sam princip odgovornosti gube ugled i društveni uticaj.

Borba protiv partitokratije postaje jedan od glavnih političkih procesa koji na društvenu scenu izvodi nove društvene pokrete i građanske inicijative kao protivtežu sistemu vladavine partija koje su ogrezle u korupciji , nepotizmu i neodgovornosti. Upravo zato što se oligarhijski i klijentelistički princip jasno prepoznaju u delovanju stranaka i javljaju se društveni pokreti i inicijative koje u politički prostor donose toliko potrebnu političku dinamiku, nove ideje i samoorganizovane građane koji žele promenu okoštalih i samodovoljnih partijskih struktura.

Ali Zoran Avramović u svojoj „argumentaciji“ ide i dalje tvrdeći da „samoorganizovani građanizam ima problem i sa artikulacijom opštih interesa. Oni svoje posebne interese predstavljaju kao opšte ili uzurpiraju pravo da opšti interesi predstave kao svoj.“ Za razliku od stranaka koje po ovom „teoretičaru“ partijskih zabrana rešavaju problem zastupanja opšteg interesa tako što svoj pre svega jasno određen partikularni stranački interes proglašavaju za opšti pokrivajući se neprikosnovenom većinskom voljom biračkog tela. To se najbolje moglo videti u sloganu SNS, koji je glasio „Ujedinjeni možemo sve“, što je ogledni primer kako treba pod okriljem vladajuće strukture da se zastupa opšti interes.

Međutim, jasno je da je tekst Zorana Avramovića ima veoma jasno određenu botovsku svrhu i zadatak, a on se sastoji u dokazivanju da inicijativa građana „Ne da(vi)mo Beograd“ u stvari samo potvrđuje njegovu pseudoteorijksu tezu da se radi o „uzurpaciji onog opšteg interesa koji se izražava na demokratskim izborima. Kakav opšti interes građani podržavaju možemo saznati jedino na izborima za razne nivoe vlasti“. Pri tome njega nimalo ne brine činjenica da je na protekle izbore izašlo 56 posto biračkog tela, što se sigurno ne može označiti kao visok nivo učešća građana u izgleda jedino mogućem artikulisanju opšteg interesa.

Da li to znači da nakon izbora ne treba da postoji politički i društveni život mimo partija i izabranih partijskih predstavnika u Skupštini jer oni su sada jedini ovlašćeni da odrede šta je opšti interes, a građani mogu samo da ćute i pokorno čekaju novi izborni ciklus. Ovde su u pitanju elementarni principi demokratije koje nema bez funkcionisanja političkih partija, ali ona nije moguća ni bez građanskih inicijativa, samoorganizovanih društvenih pokreta i inicijativa i kritičke javnosti kao izuzetno značajnog korektivnog društvenog faktora.

Obavljajući svoj botovski zadatak da odbrani stav da je SNS „ dobio ubedljivu podršku za svoju politiku između ostalog i za plan da se leva obala Save urbanizuje“, Zoran Avramović nas podseća na činjenicu otpora izgradnji pruge Beograd–Niš 1884, iako se radi o potpuno drugačijem političkom i društvenom kontekstu. On tako svojoj botovskoj “argumentaciji“ daje i svojevrsnu istorijsku perspektivu jer da je „pobedila ondašnja opozicija, izgradnji pruge danas bismo išli peške od Zelenog venca do Niša i od Niša do Beograda“.

Ali radi se o očiglednoj političkoj manipulaciji koja ima za cilj da pokaže dalekosežnost naprednjačkog vizionarstva u gradnji Beograda na vodi, čiju su opravdanost osporili svi najznačajniji autoriteti iz oblasti građevinarstava , urbanizma i arhitekture. To nije bila rasprava u srpskoj narodnoj skupštini s kraja devetnaestog veka, u kojoj su iznošeni stavovi da će dolazak železnice razoriti dotadašnji patrijarhalni način života u Srbiji, ovde su u pitanju seriozne i utemeljene akademske i stručne rasprave koje su dovele u pitanje ovaj „modernizacijski“ poduhvat izgradnje Beograda na vodi. Ali to nije zastupanje opštih interesa za koje su, po Zoranu Avramoviću, zaduženi jedino izabrani partijski predstavnici i partije u kojima se jedino može odvijati politički život.

Sve izvan toga je u sferi parapolitičkog delovanja, koje nije sposobno da artikuliše opšti interes i ne poznaje princip odgovornosti. Nije slučajno što se u ozbiljnim teorijskim razmatranjima govori već duže vreme o ozbiljnoj krizi demokratije, jer ona je postala sistem u kome dominira partitokratski oblik vladavine a demos ostaje izvan tokova odlučivanja.

Zato je samoorganizovanje građana i nastanak različitih građanskih inicijativa u kojima učestvuju samosvesni ljudi željni promena i novih inicijativa izraz težnje da se demokratskom sistemu vrati izgubljni dignitet i integritet, ali i otvori stvaralački prostor za revitalizaciju osnovnih demokratskih načela – slobode udruživanja, kritičkog dijaloga i mišljenja, podele vlasti, kompetentnosti i odgovornosti, ali i razvijanja svesti da građanin nije nemoćan pred savremenim partitokratskim sistemom jer njegov glas se i pored svih prepreka ipak čuje i prepoznaje kao reafirmacija potrebe da se savremeni čovek uspravi i osvoji svoju političku i građansku punoletnost.