"Pokolj" ili "genocid" - o jednoj veštačkoj i štetnoj dilemi

Dana 11. oktobra 2020, na internet stranici jadovno.com, objavljen je tekst stomatologa Dušana Bastašića Profesore, zašto osporavate Pokolj?, u kojem se autor kritički odnosi prema dijelu mog intervjua, koji sam dao za list Pečat (Zločini u nizu, br. 633, 25. septembar 2020, str. 42‒46). Naime, na pitanje: „Nedavno je jedno udruženje građana iz Banjaluke pokrenulo inicijativu da se Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) preimenuje u „pokolj”. Kako Vi gledate na tu inicijativu?”, dao sam sljedeći odgovor: „U pitanju je veoma štetna i opasna inicijativa, koja Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) spušta na niži nivo zločina. Naime, kad se kaže Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) rečeno je sve: šta je počinjeno, nad kim je počinjeno, gdje je počinjeno, odnosno ko je počinio i kada je počinio. Kad se kaže „pokolj”, nije ništa rečeno i tek bi neupućenima trebalo objašnjavati o čemu se radi. U stvari, pokolj ili masakr, kako se prevodi u stranim jezicima, nije isto što i genocid. Pokolj može biti izvršen nad ljudima i nad životinjama, može biti iznenada, u bijesu, bez ikakve prethodne ideološke pripreme, koju genocid podrazumijeva... Na primjer, neki čovjek u nervnom rastrojstvu uđe u tržni centar u Americi i ubije 20 ljudi. On je izvršio pokolj. Neka bolest napadne farmu svinja i vlasnici moraju da izvrše pokolj svinja. Zaista, upotreba tog pojma je veoma široka. Da su se pokretači inicijative posavjetovali sa naukom i strukom, ubijeđen sam da se ne bi upuštali u tako bespotrebnu i opasnu avanturu pokušaja promjene imena Genocida nad Srbima u NDH (1941‒1945). I to promjene imena u nešto niže, što ni izdaleka ne označava najteži zločin, koji je nad Srbima počinila NDH, zločin genocida. Sve relevantne naučnoistraživačke i obrazovne ustanove u Republici Srpskoj javno su se oglasile i osudile takav amaterizam, koji je svojevrsni pokazatelj koliko još treba raditi na prosvjećivanju ljudi i na njihovom obrazovanju o Genocidu nad Srbima u NDH (1941‒1945), kao jednom od temeljnih događaja srpske istorije i jednom od stubova srpskog nacionalnog identiteta.” (Pečat, br. 633, str. 44‒45).

Očigledno isprovociran mojim kritičkim stavom prema ovoj bespotrebnoj, beskorisnoj, štetnoj i opasnoj inicijativi, koju je, ko zna iz kojih razloga, pokrenuo u proljeće 2019, Dušan Bastašić napisao je tekst, koji je nakon objave na sajtu Udruženja „Jadovno 1941”, kojim rukovodi, objavio i na društvenoj mreži fejsbuk, na profilu istog udruženja, koji takođe uređuje Bastašić. Kako je naslov objavljenog teksta definisan tako da nedovoljno upućenog čitaoca može navesti na pomisao da osporavam Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945), jer Bastašić pod pojmom „pokolj” podrazumijeva Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945), uslijedio je niz primitivnih komentara korisnika te društvene mreže, na granici poziva na linč, u kojima je rečeno da sam „duša prodana”, „ustaša” i „profesorska ništarija” i da mi treba zabraniti da se izjašnjavam kao Srbin, te me izopštiti iz Crkve. Ovdje, naravno, ne želim da navodim sve vulgarne izraze, kojima su me „častile” zavedene i ostrašćene Bastašićeve pristalice, ali je važno istaći da on nikoga od njih nije upozorio na neprimjerenost takvih komentara, a pogotovo ih nije obrisao, čime je pokazao svoje odobravanje sa iznesenim govorom mržnje.

Inicijativa Dušana Bastašića da se Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) preimenuje u „pokolj” nije naišla praktično ni na kakvu podršku u naučnim i stručnim krugovima. Sve relevantne ustanove u Republici Srpskoj osudile su i odbacile tu inicijativu 24. aprila 2019.

Inicijativa Dušana Bastašića da se Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) preimenuje u „pokolj” nije naišla praktično ni na kakvu podršku u naučnim i stručnim krugovima. Sve relevantne ustanove u Republici Srpskoj: dvije katedre za nacionalnu savremenu istoriju pri filozofskim fakultetima u Banjaluci i Palama, Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica i Javna ustanova Spomen područje „Donja Gradina” osudile su i odbacile tu inicijativu 24. aprila 2019. U dokumentu kojim su se oglasile četiri ustanove, rečeno je „da se pokolj može definisati kao akt trenutnog razvoja situacije, afekta, osvete i obično je događaj koji traje kraći vremenski period, nužno bez dugoročnog razvoja i ponavljanja, što se, svakako, ne može reći za zločin genocida.” Takođe, rečeno je da „pokolj može biti i akt pojedinca ili male neorganizovane grupe, dok genocid to nije. (...) Pokolj predstavlja označenje nižeg stepena zločina od onog koji je izvršen nad srpskim narodom u NDH, a njegova primjena bi neminovno unijela zabunu u naučna istraživanja, prije svega pri komparaciji različitih kategorija zločina. (...) Autor odluke javnost nije udostojio etimološkog, semantičkog i simboličkog objašnjenje predloženog imena. Zato smatramo da ovakav pristup nije ozbiljan, a ni metodološki opravdan, niti usklađen sa savremenim rehumanizujućim trendovima kulture pamćenja, a istovremeno je i u suprotnosti sa temeljnim vrijednostima srpske duhovnosti i nacionalne kulture u cjelini.”

Prvo, zašto je potrebno Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) drukčije nazivati? I drugo, zašto ga je potrebno nazivati baš „pokoljem”?

Preimenovanje Genocida nad Srbima u NDH (1941‒1945) nije podržala ni jedna od šest katedri za nacionalnu savremenu istoriju, odnosno istoriju Jugoslavije, na univerzitetima u Republici Srpskoj i Srbiji, na kojima radi desetak profesora. Bastašićevu ideju nisu podržale ni tri najpozvanije naučne ustanove u Beogradu: Muzej žrtava genocida, Institut za savremenu istoriju i Institut za noviju istoriju Srbije, u kojima radi oko 70 istoričara koji se bave istorijom Srba u 20. vijeku. Ako uzmemo u obzir da i u drugim ustanovama takođe rade proučavaoci nacionalne savremene istorije, dolazimo do činjenice da, od oko 100 aktivnih srpskih istoričara u Republici Srpskoj, Srbiji i Crnoj Gori, istoričara u radnom odnosu, ni jedan jedini nije podržao Bastašićevu inicijativu. Podrška nije dobijena ni od Odbora za Jasenovac Srpske pravoslavne crkve. Dakle, nauka i struka pokazale su nepodijeljenu odlučnost protiv ovog amaterizma. Pa ko je onda podržao pokušaj preimenovanja Genocida nad Srbima u NDH (1941‒1945)? To su učinila dvojica penzionisanih istoričara: akademik Vasilije Krestić, član Srpske akademije nauka i umetnosti i dr Nikola Žutić, bivši naučni savetnik Instituta za savremenu istoriju. Međutim, nijedan nije argumentovano obrazložio zašto daje podršku Bastašićevoj ideji, odnosno nije pokušao da odgovori na dva pitanja. Prvo, zašto je potrebno Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) drukčije nazivati? I drugo, zašto ga je potrebno nazivati baš „pokoljem”? Duboko sam uvjeren da je nemoguće dati argumentovano naučno obrazloženje u korist Bastašićeve inicijative. Uzgred, akademik Krestić jedan je od deset istoričara koji su članovi SANU, u radnom sastavu, i jedini od njih koji je dao podršku Bastašiću. Šta je zaista motivisalo Krestića i Žutića da podrže ovu neozbiljnu ideju jednog amatera, koji nema nikakvo istorijsko obrazovanje i koji je naprosto „odlučio” (sam ili po nečijem nalogu) da je Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) isto što i „pokolj”, teško je pouzdano utvrditi. Možda se jednostavno radi o nedovoljnoj obaviještenosti, olakom prihvatanju svega što dolazi iz Banjaluke i Republike Srpske bez ozbiljnijeg promišljanja (što nije rijetka pojava u Beogradu), želji da se podrži rad jednog udruženja koje se bavi kulturom sjećanja i pamćenja, potrebom da se iskaže sopstveni patriotizam, srpstvo, radikalizam... A možda su u pitanju i neki razlozi lične prirode.

U svom tekstu, Bastašić navodi da je dobio podršku jednog „srpskog književnika i publiciste”, koji tvrdi da Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) nema ime (!) i koji je prije nekoliko dana proglasio zvanično otvorenom „sezonu lova na balije i ustaše” u Republici Srpskoj, poželivši „dobar pogled”! (Danijel Simić, Kome je mrska, bilo kakva Srpska, www.frontal.rs, 15. oktobar 2020). Riječ je o najodanijem sljedbeniku ideje o „pokolju”, željnom medijske pažnje i prisustva u javnom prostoru, tipičnom „bastašićevcu”. Ali, izgleda da ekstremne ideje, poput ove o „pokolju”, baš takve sljedbenike i traže. Među svoje pristalice (tzv. „pokoljaše”), Bastašić ubraja jednog profesora srpskog jezika i književnosti (iz Foče), jednog pravnika i publicistu, još jednog književnika... Doduše, na tom spisku je i jedan ugledni srpski sociolog, o čijim razlozima za pristajanje uz Bastašića možemo razmišljati na sličan način kao i o Krestićevim i Žutićevim. (Bastašić među svoje pristalice ubraja i još jednog poznatog srpskog istoričara, ali se ne može pouzdano utvrditi da li je zaista dobio njegovu podršku i u kojoj mjeri, odnosno za šta.)    

Dušan Bastašić, bez osnovnih znanja o istorijskoj metodologiji, poziva se na djelo Milorada Ekmečića Dugo kretanje između klanja i oranja: istorija Srba u novom veku (1492‒1992), odnosno na stranicu knjige na kojoj piše: „Pokolj je bio opšti, razorio sve moralne veze koje jedno društvo čini ljudskom zajednicom.” Bastašić navodi rečenicu koja počinje riječju pokolj, pa se, u skladu sa pravopisom, piše velikim početnim slovom. Međutim, Ekmečić istu riječ pominje u svojoj knjizi na više mjesta u sredini rečenice i piše je malim početnim slovom, a ponekad je koristi i u množini: „(...) Već 13. maja je izvešteno da se, kao odgovor na pokolje, organizuje srpska pobuna.” (2007, str. 446). U istoj knjizi Ekmečić piše i ovo: „(...) Obaveštajna služba italijanske vojske je slala na vreme podatke o masovnom ubijanju Srba...” (2007, str. 445), zatim: „(...) Italijanski vojnici su bili naročito začuđeni da neke od tih krvavih orgija vode katolički sveštenici.” (2007, str. 446‒447), takođe i: „(...) Nakon velikog masakra prethodnih meseci i progona ustaških snaga, ulazak italijanskih bersaljera od izmrcvarenog srpskog stanovništva je dočekan kao oslobođenje.” (2007, str. 458). U knjizi Dijalog prošlosti i sadašnjosti, Milorad Ekmečić piše i ovo: „(...) To se postizalo masovnim uništenjem pravoslavnog stanovništva, kao i pokrštavanjem onoga što bi preostalo.” (2002, str. 378), zatim: „(...) Navodno je i nemačka vojska bila zgađena na te izlive varvarstva.” (2002, str. 378), kao i ovo: „(...) Nažalost, ni obaveštajna služba italijanske vojske (barem prema zvaničnim publikacijama) nije znala za tačan podatak koja je ustanova u političkom vrhu hrvatske države i kada naredila logornicima da sa ovom gigantskom likvidacijom naroda od preko dva miliona ljudi treba početi.” (2002, str. 379).

Dakle, ako bi neki drugi amater odlučio da Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) preimenuje u npr. „Krvave orgije” ili „Masovno ubijanje” ili „Veliki masakr” ili samo „Masakr” ili „Masovno uništenje” ili „Varvarstvo” ili „Gigantska likvidacija”, on bi mogao da se poziva na Ekmečića na isti način i jednako „argumentovano” kao što to čini i Bastašić

Dakle, ako bi neki drugi amater odlučio da Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) preimenuje u npr. „Krvave orgije” ili „Masovno ubijanje” ili „Veliki masakr” ili samo „Masakr” ili „Masovno uništenje” ili „Varvarstvo” ili „Gigantska likvidacija”, on bi mogao da se poziva na Ekmečića na isti način i jednako „argumentovano” kao što to čini i Bastašić. I u djelima drugih istoričara, koji su se bavili Genocidom nad Srbima u NDH (1941‒1945), mogu se naći razni izrazi: pomor, istrebljenje, pogrom, zatiranje... I svaki izraz je manje-više prihvatljiv sa stanovišta bližeg opisivanja i dočaravanja čitaocu procesa koji se dešavao. Međutim, nijedan istoričar nije dao ekskluzivitet jednom pojmu i insistirao da on bude novi naziv za Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945). To je mogao da uradi samo jedan amater.  

Dušan Bastašić ustremio se i na nove i izvanredne udžbenike istorije u Republici Srpskoj, u kojima je obrađena istorija 20. vijeka. Ovi udžbenici, čiji je autor prof. dr Dragiša D. Vasić, a jedan od recenzenata moja malenkost, neposredan su rezultat procesa koji je započeo seminarom Obrazovanje o Holokaustu, genocidima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i prevenciji genocida (koji je održan tokom 2016‒2017. i o kojem će biti riječi nešto kasnije). Jedno od osnovnih načela istorijske metodologije podrazumijeva da se neko djelo prikazuje ili kritikuje u cjelini, a ne samo jedan njegov dio. Međutim, Bastašiću smeta samo 115. stranica u jednom od njih (Dragiša D. Vasić, Istorija za 9. razred osnovne škole, Istočno Novo Sarajevo 2018), premda na njoj nema ništa sporno. Istovremeno, on prećutkuje da u udžbeniku postoji nastavna jedinica Nezavisna Država Hrvatska i njena politika genocidâ nad Srbima, Jevrejima i Romima (str. 124‒127), u kojoj je tema sasvim primjereno obrađena i u skladu sa uzrastom učenika devetog razreda. Možda bi Bastašiću više prijao naslov: Nezavisna Država Hrvatska i njena politika pokolja nad Srbima i genocidâ nad Jevrejima i Romima. Bastašiću smeta i nekoliko stranica u udžbeniku za završne razrede gimnazije (Dragiša D. Vasić, Istorija za 4. razred gimnazije opšteg i društveno-jezičkog smjera i 3. razred gimnazije prirodno-matematičkog smjera, Istočno Novo Sarajevo 2020), u kojem takođe postoji odlična nastavna jedinica (str. 149‒153), istog naslova kao i u udžbeniku za završni razred osnovnog obrazovanja. Posebnu pažnju zavređuje Bastašićeva kritika teksta na 230. stranici, u nastavnoj jedinici Propast Jugoslavije. Ratovi za jugoslovensko nasljeđe, koji glasi: „Brojne zločine činili su pripadnici svih zaraćenih strana. Mjesta masovnih zločina bila su: Srebrenica, Kozarac, Kazani, Kravica, Ahmići, Pakrac, Ovčara, Medački džep... Najviše su bili razoreni gradovi: Vukovar, Sarajevo i Mostar. Masovni zločin koji su počinili pripadnici oružanih snaga Republike Srpske u okolini Srebrenice jula 1995. okvalifikovan je od Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, potom i od Međunarodnog suda pravde kao genocid.” Da je Bastašić zaista dobronamjeran, upoznao bi čitaoca svoje „kritike” da ovaj dio teksta ima i nastavak na istoj stranici: „Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju u Hagu ustanovile su OUN na poticaj zapadnih sila još u toku rata u BiH. Rad ovog suda i njegove presude redovno su bile predmet sporenja, naročito među nekadašnjim zaraćenim stranama. Haški sud pratile su brojne afere, a korišten je i kao sredstvo pritiska u ostvarenju političkih ciljeva. Nesrazmjerno je veliki broj optuženih i osuđenih Srba, uključujući i njihove političke i vojne vođe, u odnosu na ostale ratne strane. U srpskom javnom mnjenju Haški sud uglavnom se doživljava kao simbol selektivne pravde, zapravo nepravde, kao sredstvo svaljivanja krivice za rat isključivo na srpsku stranu, što je bilo u skladu sa politikom vodećih zapadnih sila u jugoslovenskim ratovima, kao i kasnije.”

Na kraju teksta, Dušan Bastašić zaključuje da smo „ne tako davno” on i ja sarađivali na polju čuvanja „sjećanja i pamćenja na srpske žrtve Genocida”, pa postavlja pitanje: „Šta se to u međuvremenu desilo, što je u potpunosti izmijenilo tu percepciju?” Bastašić je priložio moju fotografiju, preuzetu sa društvene mreže fejsbuk, koja je snimljena u Jerusalimu, gdje sam 2017. imao veoma koristan boravak u Međunarodnom memorijalnom centru za izučavanje Holokausta „Jad Vašem”. Kao da time želi da čitaoca navede na zaključak „odakle vjetar duva”, tj. šta i ko stoji iza te „promjene percepcije”.  

Kad me jednog sunčanog zimskog dana, tokom mog petomjesečnog istraživanja u Rimu 2009‒2010, pozvao tadašnji ambasador Bosne i Hercegovine u Italiji, inače Srbin iz Banjaluke, objasnio mi je da mu je stomatolog Dušan Bastašić uputio molbu, kako bi došao do nekih dokumenata iz Istorijskog arhiva Glavnog štaba italijanske vojske, pitajući me da li bih otišao u taj Arhiv i fotografisao tražena dokumenta. Sve što sam pronašao i fotografisao, ustupio sam Bastašiću po povratku iz Italije u proljeće 2010, a on je sva dokumenta predao jednoj novinarki, koja je na osnovu njih objavila knjigu. U predgovoru prvobitnog rukopisa, nije čak ni pomenula otkud joj dokumenta, pa je tek na opasku da to nije etički, na jednom mjestu zahvalila „Zoranu Latinoviću”. Ipak, naša saradnja nastavljena je jednim neobičnim događajem. Naime, u aprilu 2011. godine Dušan Bastašić zamolio me da idem sa njim u Zagreb, jer niko drugi nije htio, kako bismo razgovarali sa bivšim hrvatskim predsjednikom Stjepanom Mesićem, kome bismo predočili da je uništena spomen ploča na ostrvu Pag i kako bismo izdejstvovali njenu obnovu. Moj jedini uslov bio je da se naša posjeta Mesiću objavi u sredstvima informisanja, kako bismo izbjegli moguće spekulacije. Tada je objavljeno da sam član Udruženja „Jadovno 1941”, iako to nikada nisam bio. Pomogao sam Dušanu Bastašiću i u organizovanju međunarodne konferencije o Jadovnu 2011, premda sam mu tokom tih aktivnosti, s obzirom na njegov odnos, morao stavljati do znanja da nisam jedan od zaposlenih u njegovom privatnom preduzeću. Bio sam recenzent izložbe Moje Jadovno 2012, pomogao sam da ona bude postavljena na Filozofskom fakultetu u Banjaluci, što je bilo njeno prvo izlaganje, više puta sam, na Bastašićevu molbu, pisao preporuke domaćim i stranim organizacijama, kako bi dodijelili finansijska sredstva Udruženju „Jadovno 1941” (Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije 2014; Claims Conference New York 2014; Ministarstvo spoljnih poslova Srbije ‒ Uprava za saradnju sa dijasporom i Srbima u regionu 2016).

Dakle, naša saradnja isključivo se svodila na njegove molbe da mu pomognem i moju dobru volju da to učinim. Siguran sam da svi istoričari u Banjaluci i Krajini, koji su sarađivali sa Bastašićem, prije nego što je došao u sukob sa njima (a takvih nije malo), imaju veoma slično iskustvo. Sve dok je Dušan Bastašić ostajao u okvirima vođenja jednog udruženja građana i uvažavanja mišljenja i savjeta nauke i struke, neki vid saradnje bio je moguć. Onog trenutka kada je, vjerovatno ponesem dobrim rezultatima rada Udruženja „Jadovno 1941”, sebe stavio, ne u istu ravan sa istoričarima, nego čak i iznad njih, svaka dalja saradnja postala je naprosto nemoguća. Prelomna tačka bio je seminar Obrazovanje o Holokaustu, genocidima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i prevenciji genocida, koji je održan tokom 2016‒2017. godine, a koji su podržali Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske, Republički pedagoški zavod, Filozofski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci i Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica. Seminar je pohađalo 820 prosvjetnih radnika iz osnovnih i srednjih škola Republike Srpske, od čega 281 profesor i nastavnik istorije i 539 profesora i nastavnika srpskog jezika i književnosti. Seminar je održan u Prijedoru, Banjaluci, Doboju, Bijeljini, Milićima, Istočnom Sarajevu i Trebinju. Bio sam jedan od pet predavača na seminaru, koji je veoma dobro prihvaćen i koji je organizovan, pored ostalog, i da bi jedna tuđinska organizacija bila spriječena u namjeri koja je imala tri cilja: 1. da prosvjetnim radnicima u Republici Srpskoj nametne shvatanje da je Jasenovac bio „radni logor”, 2. da prosvjetne radnike u Republici Srpskoj ubijedi da su zločini nad Srbima u NDH (1941‒1945) bili odgovor na „velikosrpsku politiku” nakon 1918. godine i 3. da radi na uvođenju haškog tumačenja srpske istorije u obrazovnom sistemu Republike Srpske.

Međutim, mom iznenađenju nije bilo kraja kada se Dušan Bastašić svom žestinom ustremio na seminar i predavače (četiri istoričara i jedan teolog), pokušavajući da ospori njihovu kompetentnost, uz neutemeljen izgovor da seminar daje prednost Holokaustu nad Genocidom nad Srbima u NDH (1941‒1945) i da daje prednost jevrejskim žrtvama u odnosu na srpske žrtve. (Otkud tolika „holokaustofobija”?) S obzirom na to da je prethodnih godina održao više „predavanja” o Jadovnu, stekao sam utisak da je uvrijeđen činjenicom da nije jedan od predavača na seminaru, odnosno da je došla do izražaja pretjerana ambicija koja višestruko prevazilazi njegove objektivne sposobnosti. Radi očuvanja profesionalnog nivoa seminara i dostojanstva slušalaca predavanja, organizatori nisu mogli ni pomisliti da jedan stomatolog bude na spisku predavača. Izgleda da je u svijesti Dušana Bastašića već tada bilo sazrelo shvatanje da je, kako je to dobro primijetio profesor istorije Dragoslav Ilić (inače sin palog borca Vojske Republike Srpske), on sebe „vidio kao čovjeka kojem pripada funkcija kreatora svih procesa vezanih za istraživanje, obrazovanje i memorijalizaciju Genocida nad Srbima u NDH na srpskom govornom području.” (Dragoslav Ilić, O napadima na vladiku Jovana i Muzej žrtava genocida ili ‒ nije srpski klevetati, nspm.rs 9. oktobar 2020). Drugim riječima, on mora imati uvid u svaku djelatnost koja se tiče Genocida nad Srbima u NDH (1941‒1945), ona mora proći uz njegovo učešće ili bar dobiti njegovu saglasnost.  

Premda inicijativa da Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) treba nazivati „pokoljem” nije praktično ni okrznula nauku i struku, očigledno je u nekim krugovima izazvala nemir i smutnju i dovela do novih podjela u srpskom narodu. To je njen jedini vidljivi rezultat. Zbog toga, u jednoj susednoj državi mogu zadovoljno da trljaju ruke

Ma kako mesijanski sindrom mogao da bude opasan, još je opasniji ako je hranjen obmanjivanjem ljudi, podmetanjem i navođenjem na govor mržnje. Nikada ranije u srpskom društvu nije se desilo da se jedan amater upustio u tako krupno i ozbiljno naučno i stručno pitanje, sa tako malo znanja i tako mnogo samopouzdanja, agresivno zastupajući svoje mišljenje (na koje svakako ima pravo), pokazujući pri tome nultu toleranciju prema neistomišljenicima. Premda inicijativa da Genocid nad Srbima u NDH (1941‒1945) treba nazivati „pokoljem” nije praktično ni okrznula nauku i struku, očigledno je u nekim krugovima izazvala nemir i smutnju i dovela do novih podjela u srpskom narodu. To je njen jedini vidljivi rezultat. Zbog toga, u jednoj susjednoj državi mogu zadovoljno da trljaju ruke.   

(Prof. dr Goran Latinović, istoričar

Univerzitet u Banjoj Luci)