Titovo strateško partnerstvo sa okupatorom

U zemlji Srbiji Titovog Beogradskog pašaluka SUBNOR-ovci i dalje glavno kolo vode iako je prošlo čitavih trideset godina od smrti njihovog ideološkog i političkog vožda koji je srpski narod i zemlju Srbiju više upropastio nego Turci Osmanlije za čitava četiri stoleća svoje orijentalne vladavine. Da je godine 1389. knez Lazar morao da bira između samo dve opcije – Turci ili titoisti, uvereni smo da bi lično poljubio skute sultanu Muratu da brani Srbiju i srpski narod od austrougarskog kaplara.

Jedan od najnovijih ali decidnih postpetooktobarskih „izleta“ SUBNOR-a u masmedije evropske Srbije dogodio se sredinom avgusta 2010. godine u dnevnom listu Danas (uvek i samo „evropskom“ latinicom) od nekog njihovog predsednika pod firmom „antifašističkog udruženja boraca Srbije“. Ime i prezime dotičnog „antifašističkog“ predsednika nisu ni bitni, ali je bitno ono što je predsednik „odvalio“ u novinama, a to je klasično ponavljanje titoističke sheme u vezi sa tzv. „Martovskim pregovorima“ u Gornjem Vakufu 1943. g. između predstavnika Titovih partizana i nemačkog Vermahta. Klasična shema je već pedeset godina jednolično ponavljana do utuvljivanja u mozgove građana do četvrtog dolazećeg kolena: naime, navodno se radilo o taktici a ne o strategiji jer su titoisti tobože nacistima nudili samo trenutno primirje radi razmene zarobljenika dok su, po istom klišeu ponovljenom i od strane dotičnog „antifašističkog“ predsednika četnici Draže Mihailovića tokom čitavog rata strateški sarađivali sa nacističkim okupatorom, a kao dokaz se navodi tzv. „sporazum u selu Divci“ iz novembra 1941. g.

Ovde bismo se usredsredili isključivo na postojeća autentična dokumenta, tj. arhivsku građu u vezi sa tzv. „Martovskim pregovorima“ uz krucijalnu opasku da je Draža Mihailović u Divcima 1941. decidno odbio svaku saradnju sa Nemcima u bilo kom obliku i sa bilo kojim ciljem, što ga je po našem mišljenju na kraju koštalo glave, a Srbiju i Srbe nacionalnog bića i sopstvene države. Dakle, o Divcima se ne može govoriti kao o nuđenju „sporazuma“ već samo kao o „pregovorima“ (bolje rečeno, o saslušavanju predloga jedne strane) dok je, međutim, u slučaju Gornjeg Vakufa iz 1943. g. situacija potpuno obrnuta. Drugim rečima, klasična ponuda za stvaranje tipičnog političko-vojnog sporazuma o direktnoj saradnji (tj. „kolaboraciji“) sa nacistima koja je došla od strane samoga Josipa Broza Tita marta meseca 1943. g. je ništa drugo već deo Titovog glavnog ratnog plana i njegovog cilja da se pošto-poto dokopa vlasti nad čitavom Jugoslavijom nakon rata (koja nacija će izvući deblji kraj nakon Titovog ustoličenja u Beogradu znamo). Stoga pregovori Titovih ovlašćenih vojnih i građanskih deputata sa nemačkim Vermahtom na osnovama Titove otvorene ponude o strateškoj bilateralnoj saradnji na relaciji partizani–Nemci iliti komunisti–nacisti nisu ni začuđujući niti neočekivani, s obzirom na to da su Titovi partizani sa tim istim Nemcima već sarađivali u Srbiji u kasno leto i jesen 1941. g. O tome postoje i fotografije, uz činjenicu da su Nemci bukvalno poklonili Titu grad Užice sa čitavom radećom fabrikom municije, što je titoistima davalo ogromnu prednost u građanskom ratu protiv četnika Draže Mihailovića. Naravno, nije teško zaključiti da je i Titova ponuda o „strateškom partnerstvu“ Nemcima dve godine kasnije bila takođe uperena samo i isključivo samo protiv istih tih Dražinih četnika kao jedinim neprijateljima na kaplarevom putu okupacije Srbije i uništavanja srpskog nacionalnog bića nakon osvajanja Beograda.

U martu mesecu 1943. g. kada su i Berlin i Titov Vrhovni štab bili ubeđeni da u predstojećim mesecima sledi savezničko (angloameričko) iskrcavanje na Jadranskoj obali u cilju otvaranja Drugog fronta Tito je lokalnim Nemcima u Jugoslaviji (dakle, ne i Berlinu) ponudio otvoreni sporazum o strateškoj saradnji protiv zajedničkih neprijatelja, tj. Angloamerikanaca i Dražinih četnika kao njihovih saveznika. Tada su Titovi partizani i sročili krilaticu koju su javno pevali: „Partizani spremte mitraljeze da pucamo na kralja i Engleze“. Naravno, iskrcavanje zapadnih saveznika na Jadransku obalu bi krucijalno ojačalo pozicije njihovog eksponenta u Jugoslaviji Draže Mihailovića, što bi značilo i poraz vojske nešto kasnije samozvanog maršala. Tim povodom izdato je od strane Titovog Vrhovnog štaba i sledeće saopštenje nemačkoj strani preko svojih deputata:

„Komanda Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ) smatra:

a) da u datoj situaciji ne postoji nikakav razlog da nemački Vermaht vodi ratna dejstva protiv NOVJ s obzirom na situaciju, protivnika i interese jedne i druge strane. Prema tome, bilo bi u obostranom interesu ako bi neprijateljstva bila obustavljena. U vezi sa tim nemačka komanda i ova delegacija morali bi da preciziraju svoje predloge o eventualnoj zoni i pravce ekonomskih i drugih interesa.

b) NOVJ smatra četnike glavnim neprijateljima.

U toku trajanja pregovora po svim ovim tačkama, predlažemo prestanak ratnih dejstava između nemačkih trupa i NOVJ“ [Vojni arhiv, Beograd. Dokument je bez signaturne oznake].

Međutim, ovi naizgled relativno “meki“ predlozi nemačkoj strani su uz lično Titovo usmeno dopuštenje od strane njegovih deputata na pregovorima sa Nemcima u Gornjem Vakufu prekoračeni u željenom pravcu tako da su Milovan Đilas, član najužeg Brozovog političkog rukovodstva, Konstantin Popović, komandant Brozove elitne borbene formacije, i Vladimir Velebit, visoki Brozov obaveštajac i sunarodnik, otvoreno izjavili Nemcima da se Titova vojska:

“ni u kom slučaju ne bori protiv Nemaca, već isključivo protiv četnika” i da je Broz “spreman da sa oružjem u ruci istupi protiv svakog neprijatelja na kojeg Nemci ukažu, pa i protiv Engleza prilikom iskrcavanja” [Vojni arhiv, Beograd, MF NAV-N-T-501, rolna br. 267, snimci 528 i 529].

Dakle, u ovom slučaju se radilo o ponudi klasične kolaboracijije iliti savezništva između Brozovih partizana i nemačkih Vermaht-nacista, i to od strane samog “Vrhovnog komandanta”. Za razliku od Broza, ovakve iliti njima slične strateške ili bilo kakve druge kolaboracionističke ponude okupatorima vrhovni komandant JVuO Draža Mihailović nije nikada niti nudio niti čak i pomišljao da nudi, pa stoga i ne začuđuje da je u selu Divci kod Valjeva 11. novembra 1941. g. nakon predloga od strane nemačkog kapetana o nemačko-četničkoj saradnji jednostavno izašao napolje, a ovoga ostavio da bulji u kafanski plafon.

Dvadeset dana kasnije Brozovi predlozi o strateškom partnerstvu sa nacistima su nakon Gornjeg Vakufa stigli i u “nepokoreni grad” (ali samo u partizanskim serijalima) Zagreb. Tako Broz u ustaškom Zagrebu (odakle je pre dve godine sa legalno izdatom legitimacijom došao u Srbiju da je ustaniše) saopštava Nemcima sledeće:

“Pod takvim okolnostima [tj. usled mogućeg anglo-američkog iskrcavanja na jadranskoj obali, primedba V. B. S.] mi nemamo više nikakvog povoda da se borimo protiv nemačke vojske, niti da nanosimo štete nemačkim interesima u celoj zemlji, bili oni vojne ili privredne prirode, a takođe i interesima saobraćaja [tj. železničkih pruga kroz Slavoniju preko kojih se Romel snabdevao u Africi kao i nemačka vojska u Grčkoj, primedba V. B. S.]. Mi ne tražimo nikakvu protivuslugu. Treba nam samo dati priliku da se borimo protiv četnika da bi ih uništili”.

Nešto kasnije Broz saopštava Nemcima i istom kontekstu:

“Mi smo zarobljene Nemce već predali i spremni smo – bez protivusluga – da obustavimo neprijateljstva u Slavoniji i Istočnoj Bosni” [Vojni arhiv, Beograd, MF NAV-N-T-315, rolna br. 2271, snimci 1475-1479].

Iz navedenog dokumenta se jasno vidi da je Broz u proleće 1943. g. bio smrtno uplašen od svog jedinog političkog neprijatelja – četnika – i njihovih do tada saveznika Engleza (i Amerikanaca). Da bi njih potukao, davao je nacističkim okupatorima sve, a od njih nije tražio baš ništa. Dakle, jasno je da Brozov predlog o strateškoj saradnji sa Nemcima nije bio baziran na bilo kakvom partnerstvu ili reciprocitetu, već na klasičnom slugeranjstvu feudalnog tipa na liniji feudalni gospodar – kmet. Da bi ispunio svoje obećanje feudalne lojalnosti, iako do tada nije imao nikakav odgovor sa nemačke strane, Tito je odmah naredio svom partijskom opunomoćeniku za Bosnu i Hercegovinu da partizani u Istočnoj Bosni počnu da “čiste teren od četnika”, i da se ni u kom slučaju “ne sukobljavaju sa Nemcima” kao i da protiv Vermahta “ne preduzimaju ma kakve akcije” [Arhiv Jugoslavije, Beograd, 507, CK KPJ, 1943/718].

Lokalna nemačka komanda u Zagrebu je u principu prihvatila Brozove predloge o strateškom partnerstvu sa jugoslovenskim partizanima, ali se naravno moralo čekati na zvanično odobrenje Glavnog stana u Berlinu. Međutim, nemački firer je i u ovom slučaju kao i do tada bio decidno protiv bilo kakve saradnje sa bilo kojim taborom jugoslovenskih “bandita” bilo četnika bilo partizana. Svoj stav po tom pitanju je jasno preneo preko ministra spoljnih poslova Trećeg rajha Joakima fon Ribentropa nemačkom poslaniku u Zagrebu Zigfridu Kašeu da se:

”ubuduće uzdrži od svakog direktnog ili indirektnog kontakta ili pregovora sa Titom“ [Vojni arhiv, Beograd, MF London, 12, X 305280].

Ovde je bitno istaći da je Tito svoj predlog o saradnji sa Nemcima krajnje svojevoljno uputio u Zagreb, tj. bez Staljinovog odobrenja niti čak konsultacija sa Josipom Visarionovičem DŽugašvilijem. Staljin je tim povodom bio krajnje neprijatno iznenađen da mu partijski činovnik koga je on lično poslao iz Moskve u Jugoslaviju 1937. g. otkazuje lojalnost što se vidi iz sledećeg dokumenta:

“U čemu je stvar? ... Vodi se žestoki rat sa okupatorom i najednom dolazi do odnosa između Vas i Nemaca. Nije li sve to povezano sa politikom Nemaca da iskoriste Vaše ljude radi raspirivanja međusobne borbe među samim Jugoslovenima” [Arhiv Jugoslavije, 791, CK KPJ-KI, 1943/73].

Dakle, ni sam Staljin nije bio svestan da u stvari Tito hoće da iskoristi Nemce radi ostvarivanja svojih političkih ciljeva mimo zvanične politike Moskve, pa se stoga da zaključiti da koreni razlaza na relaciji Tito–Staljin ne vode od početka Tršćanske krize maja 1945. g. već od pregovora u Gornjem Vakufu marta 1943. g. Da je Staljin bio do kraja rata nesvestan da gaji u nedrima guju koja će ga na kraju ujesti govori i podatak da je na Titov zahtev u jesen 1944. g. poslao na Srbiju više sovjetskih vojnika nego što je Broz imao svoje partizanske vojske. Staljin se osvestio tek sredinom 1948. g. prekasno shvativši da iza Tita stoji niko drugi nego Čerčil sa kojim je tzv. maršal sklopio sporazum u Napulju juna 1944. g. Čerčilov “trojanski konj” u posleratnom komunističkom taboru pod vođstvom Staljinovog SSSR-a je izbačen juna 1948. g. ali samo iz sovjetskog bloka, dok je, nažalost, sve do današnjih dana ostao u Srbiji da je jaše gore od Turaka.