Hrvati svi i svuda

„Primjerice, ne znamo da Tesla nije podrijetlom bio srpski pravoslavac nego hrvatski pravoslavac vlaškog etničkog podrijetla“

sa jednog hrvatskog „naučnog“ sajta

„...ako budem srećan da ostvarim samo neke od svojih ideja, biće to dobročinstvo za celo čovečanstvo. Ako se te moje nade ispune, najslađa misao biće mi da je to delo jednog Srbina...''.

Nikola Tesla

“U Hrvatskoj živi velik broj pravoslavaca koji ne žele da ih se poistovjećuje sa Srbima. Deklariraju se kao Hrvati, ima ih i drugih nacionalnosti i traže da se nešto poduzme da budu diferencirani od Srba pravoslavne vjere. Njihova djeca u školama ne pohađaju nastavu vjeronauka za učenike pravoslavne vjere, jer ih u školi automatski drže Srbima – riječi su grupe ljudi iz Ogulina, odakle je krenula inicijativa za osnivanje Hrvatske pravoslavne zajednice.“

- Naš cilj je osnivanje autokefalne crkve u Hrvatskoj, kakve postoje i u Makedoniji i u Crnoj Gori. Crkva u Hrvatskoj treba biti samostalna, imati svog poglavara, a ne biti vezana uz Srpsku pravoslavnu crkvu – kaže Zadranin Ivo Matanović iz inicijativne grupe koja je osnovala Hrvatsku pravoslavnu zajednicu.[1]

Jedino što me je iznenadilo „glede“ ovog događaja je što se desio tek sada. Sve ostalo, a naročito pojmovno-ideološka zbrka, kojom su „naučno utemeljili“ ovaj zahtev, bilo je predvidljivo. Ono što je zabavno je, da zbrka proizilazi iz iste one, opisane u mom prethodnom tekstu „Srbi, poneki i ponegde“, koji, međutim, govori o Srbima. Izgleda da su, sudeći po manama, Srbi i Hrvati ipak jedan narod, kako je u suštini smatrao i sam Preradović[2], koristeći argument koji među „balkanizovanim“[3] Balkancima ne važi, da govore istim (jednim jedinim) jezikom. Čini se da naša „braća po materi“ koriste Vukov program (kad smo ga mi odbacili - mora da je dobar za njih) uz dve „sitne“ modifikacije – sada (bi mogao da) se zove „Hrvati svi i svuda“ (mili koje vere bili) i - nema blage veze sa Vukovim nacionalističkim (naravno u pozitivnom smislu) konceptom integracije, ali ima sa njemu suprotnim etnocentričnim – prisvajanjem tuđih teritorija.

„Povijesni kontekst“ ove inicijative je činjenica da je „domovinski rat“ završio i vojnim i ideološkim trijumfom[4]. Vojnim, uz neposrednu pomoć NATO i genijalne strategije Miloševićeve klike, a ideološkim, jer je objašnjenje rata kao „domovinskog“ a ne građanskog „ušlo“ u zvanične istorije i potvrđeno je presudama međunarodnih sudova u Hagu (oba). Hrvatska nije NATO–u „neprijateljska država“ pa za nju, za razliku od Srbije, Bosne, Crne Gore pa i Makedonije[5], nije primeren protektoratsko – kulturalistički koncept organizovanja, već nacionalni, namenjen „pravim“ državama[6]. Otkud u najkompaktnijem (stopostotni katolici) monokulturalnom narodu Evrope, koji čini preko 90% stanovništva svoje države, potreba za replikom davne poljsko-italijanske priče – „stvorila se Hrvatska sada treba stvoriti Hrvate“ (kao naciju)? (Ne)postojanje „problema manjina“ ionako se rešava doslednim sprovođenjem ustrojstva nacionalne države koje ne poznaje takvo „formatiranje“, jer su svi državljani, bez obzira na etničko poreklo, iste nacionalnosti. U prevodu, „dovoljno“ su podložne asimilaciji pa hrvatski nacionalisti nemaju razloga za brigu.

Budući da se Hrvatska očigledno trudi da se ponaša kao „država sa integritetom (... potpuna suprotnost banana državi ...) ona bi morala da ima interese koji su trenutno neostvarivi. (... Prava država ne broji dane i mesece do ostvarenja svojih interesa, ona broji decenije i vekove.“)[7]. Pre će, stoga, biti da se radi o stvaranju opšteg modela „pretvaranja“ pravoslavnih u deo hrvatskog naroda (poput ranije hrvatskog muslimanskog cveća), „učinkovitog“ na široj teritoriji. Razlog svakako nisu samo malobrojni preostali i napušteni pravoslavni u republici Hrvatskoj. „Veliki izazov za Hrvatsku je kako prisajediniti „hrvatsko cveće“ posle fizičkog uklanjanja Srba iz RSK. Prostori muslimansko-hrvatske federacije, Republike Srpske i Crne Gore jesu prvorazredna terra misiones.“[8] U prilog ovom stavu ide i mapa neke nove Hrvatske na ovom sajtu, koja obuhvata i današnju Bosnu.

Hrvatima kao „mitleuropljanima“ se mora odati priznanje da se jasno izražavaju i dosledno i disciplinovano sprovode „zacrtano“ – kod njih nema „mož' da bidne ne mora da znači“. Tako je i u ovoj inicijativi jasno proklamovan cilj – „osnivanje autokefalne crkve u Hrvatskoj, kakve postoje i u Makedoniji i u Crnoj Gori (dakle nekanonske)... da bi bili diferencirani od Srba pravoslavne vjere“. Jasno je da od sabornosti karakteristične za (pravu) pomesnu crkvu, u kojoj su ravnopravni svi vernici koji žive na teritoriji pod njenom jurisdikcijom, bez obzira na etničko poreklo i kulturne razlike, nema ništa. Ni od sjedinjenja (lat. integratio, suprotno od differentio) karakterističnog za nacionalizam. Jasno je i koliko im je do pravoslavlja kao vere, a SPC shvataju, slično mnogima od srpske braće, sasvim etnofiletski – kao jednu od „etničkih“ poput CPC koja odavno u Hrvatskoj ima pravni status „prave“ verske zajednice. U nastojanju da razbiju „monopol“ srpskog identiteta među pravoslavnim bivše Jugoslavije[9], „na svoj barjak“su istakli najčuvenijeg pravoslavca, protinog sina, negirajući uvreženo mišljenje da je Srbin.

"Drago mi je što me i Hrvati smatraju svojim jer su moji preci hrvatski koljenovići Draganići[10]iz Zadra. Kao hrvatski plemići u 16. stoljeću došli su u Liku i tu ostali. U Liku su moji prepreci došli preko Novog Vinodola. Preci moje majke, Kalinići, također su hrvatski plemići iz Novog Vinodola.“ Ovo je navodno izvod iz „strogo skrivanog“ Teslinog dnevnika. Elem, Teslini preci „nisu“ Dragići – Dragovići iz Kremana, sa Tare pobegli u Liku zbog ubistva age kome su plaćali harač. 

Novina je da, negirajući Teslino srpsko poreklo, ovoga puta nisu potegli uobičajeni „vlaški argument“ kao do sada, već „izravno“ tvrde da je Hrvat, ali dotični „argument“ ipak dominira i ovim sajtom. Ideološka instrumentalizacija jednostavne istorijske činjenice da su Srbi asimilovali veći deo zatečenog starosedelačkog romanizovanog stanovništva srboterminatorima dođe kao kvisko. Reč Vlah je germanskog porekla "wallach" i u bukvalnim prevodu znači Rimljanin ili Roman, dok se u srpskom tumačenju vezuje za pridev „vlastan“, što ukazuje na socijalni status nekadašnjih rimskog građanina i vezuje se za sve koji su slobodni – imaju slobodu kretanja, suprotno od kmetova. Tako, prema shvatanju naroda čiji nacionalni program su kreirali Hrvati nemačkog (Pavao Riter), grčkog (Vladimir Demeter), češkog (Ljudevit Gaj), polusrpskog (po majci – Ante Starčević), „skroz“srpskog (Petar Preradović), jevrejskog (Josip Franko) ili mađarskog (Krleža i Tuđman) porekla, a čiji je najznačajniji savremeni književnik „čist“ (dojučerašnji) Srbin (Mirko Kovač), jedino Srbi nemaju prava da integrišu svoje susede, prijatelje i bračne drugove čak i kad su poreklom iz nestalih naroda, čiji su jezik davno zaboravili, a čije ime se vekovima vezuje više za socijalni položaj nego etničko poreklo.

Na ovom sajtu se, ne slučajno, „vrlo kreativno“ prepričava knjiga pozne, hrvatske faze „oca crnogorstva“ Saviča Markovića Štedimlije "Zavjere protiv svjetskoga mira" iz koje se preuzima ključna teza: „Naseljavanje Hrvatske pravoslavcima poprimilo je prve veće razmjere za vrijeme austrijsko-turskog rata od 1591. do 1606. godine, dakle, početkom 17. stoljeća ili prije 400 godina, ali ti pravoslavni useljenici nisu bili Srbi nego pretežito Vlasi.“ Šta znači nisu Srbi nego Vlasi, možda i nehotično je pojasnio anonimus koji je prepričao Štedimlijine teze: „Štedimlija dosta govori i o cincarskom podrietlu Srbijanaca, što se i po nedavnim genetskim iztraživanjima može dokazati.“ Bilo bi zanimljivo saznati kakve su zajedničke „genetske osobine“ populacije koja je etnički raznorodna a vezuje je samo jezik.

Primenjujući elementarnu logiku na „logiku“ Štedimlijinih sledbenika možemo da zaključimo (o Cincarima alias južnim Vlasima) da pravoslavni u Hrvatskoj „nisu Srbi“ već su „istog porekla kao Srbijanci“, osim ako bi pretpostavili drastičnu „genetsku“, identitetsku i mentalitetsku razliku između severnih i južnih Vlaha. No, to nekako ne uspeva, pa je i svežiji predmet sporenja, poreklo Agneze Gondže Bojadžiju cincarsko (poput njene nekada čuvene rođake Atine, koja je preplivala Lamanš) ili vlaško, jer su to u Skoplju praktično sinonimi.Čudi me da nisu, u duhu ekumenizma, zaključili da su pravoslavni u Hrvatskoj istog porekla kao majka Tereza. No, ne zavaravajmo se, „učinkovitost“ ovakvih teorija na našim prostorima je obično srazmerna njihovoj besmislenosti.

Otkrivanje (Amerike) vlaškog „etničkog elementa“ u etnogenezi Srba, da bi se došlo do „revolucionarnog“ otkrića da neki Srbi (pogotovo oni najznamenitiji) ustvari nisu Srbi, pokazatelj je najtipičnije zablude o narodu, vikiped-istoričara i gugl-etnologa amatera – „bazičnog“ shvatanja naroda kao „krvne“, rasne i genetski „uniformne“ zajednice. Ova mešavina najrazličitijih romanizovanih starosedelaca se baš „uklapa“ u tu teoriju.

Dubrovčani, romansko stanovništvo koje je vremenom prihvatilo srpski jezik, „mešali“ se sa Srbima iz zaleđa i postali najgorljiviji Srbi, su često razmatrani. Poznat je „krunski“ dokaz „vikipedijatara“ da Dubrovčani navodno nisu Srbi – „otkriće“ istoričarima opštepoznatih srednjovekovnih dokumenata o uzajamnom jednakom pravnom tretmanu Dubrovčana koji se izjašnjavaju kao Vlasi i Srba(lja) iz zaleđa – Huma, Travunije i Zahumlja u obe države. „Nisu Srbi“ –  podrazumeva po njima da su Hrvati – narod o kome je Mavro Orbini u Kraljevstvu Slovena napisao samo jednu rečenicu – da žive jako daleko od Dubrovnika.

Dubrovčani kao najbogatiji i najobrazovaniji Evropljani svog vremena su dobro znali ko su, pa pomenuti Orbini jasno ističe poreklo od biblijskih Hamovih sinova, tj. starosedeoca, (indoevropski narodi doseljeni u velikim seobama su Jafetovi potomci), i to je opšte mesto u svim analima i „učenim“ knjigama Jadranskog primorja, do dolaska Austrije. Današnji istoričari smatraju da je bio u zabludi.

Mnogo vekova kasnije etnolog Špiro Kulušić je, u ozloglašenoj knjizi „O etnogenezi Crnogoraca“ dokazao preovlađujuće prisustvo „vlaškog elementa“, tj da većina Crnogoraca (ali i Morlaci – Mauro Vlasi, tj. gotovo svo stanovništvo zaleđa Dalmacije) potiče od starijeg stanovništva i dokumentovao da su se, slično Dubrovčanima, mnogi izjašnjavali kao Vlasi još dugo nakon što su usvojili srpski jezik. Ova nesporno naučna saznanja upropastio je, ideološki ih instrumentalizujući kao dokaz da Crnogorci nisu Srbi, da su, zato što su mešavina starosedelaca i navodno prvih (pre Srba i Hrvata) doseljenih Slovena – poseban narod. Precizno opisujući svoj predmet istraživanja, koji je proglasio za narodnosni entitet, propustio je da objasni po čemu se etnogeneza po njemu suprotstavljenog naroda – (ostalih) Srba (koji doduše nisu bili predmet istraživanja), razlikuje od crnogorske, pogotovo kad se zna da znatan deo, ako ne i većina stanovništva današnje Srbije potiče baš iz Crne Gore i zaleđa Dalmacije. Nejasno je zašto svoj ideološki zaključak nije dosledno proširio i na Dalmatince, uglavnom današnje Hrvate, tj. zašto i oni nisu Crnogorci, kad su već „istog sastava“ i porekla. Kad bi hipotetično ujedinjenje samostalnih Dalmatie superior (današnjih Crne Gore i obale severne Albanije) i Dalmatie inferior (raspevane zemlje Torcide, galebova i klapa), bilo nauštrb srpske države, nesumnjivo bi se neko setio ovakvih argumenata. Kao što će ih se, kao provincija ujedinjenih u hrvatskoj državi, neko nesumnjivo uskoro setiti.

Srbi i Hrvati odavno su kao grčka ostrva Paksos i Antipaksos. Uvek su na poziciji tačno suprotnoj onom drugom. Dok je među Srbima dominiralo jezičko određenje naroda, unutar famozne linije Karlovac, Karlobag, Ogulin, zaista je većina „pučanstva“ sebe smatrala Srbima, bez obzira na veroispovest, čak i etničko poreklo, pa su Srbi bili i Vajfert, Nuša, Bajloni, Deroko, Ribnikar, Lorencin. Sada, kada su Srbi preuzeli od hrvatske braće „neučinkoviti“ ideološki koncept, Srbi su samo oni pravoslavne vere ili čak samo vernici, dobro teološki potkovani, „srpske krvi“. „Vlaško“ poreklo sada dokazuje da neko nije „pravi Srbin“. Ali sada Hrvat može da bude i pravoslavac vlaškog „etničkog“ podrijetla, kao što je po nekim hrvatskim teoretičarima Tesla.

Nije slučajno što su baš crnogorski ideolozi naprasno ponovo instrumentalizovani. Kultura, istorija i stanovništvo sa teritorije današnje Crne Gore, nekada pretežno katoličke, a sada dominantno pravoslavne, sa znatnim muslimanskim življem, neuklopiva je u ideološko-konfesionalne i etnocentričke kalupe. Nastala i prihvaćena duž čitave istočne obale Jadrana kao Pijemont ujedinjenja u državu svih Srba jadranskog sliva – u znatnom procentu katolika, danas kao da se postepeno pretvara u potpunu suprotnost (Antipaksos) – izvor državnosti „pravoslavnih Hrvata“. Autohtonistički suverenistički projekt, slično bošnjačkom, očigledno je neodrživ, usled pomanjkanja „institucionalnih i ljudskih resursa“. Ono što remeti ovaj plan – poistovećivanje Srba i pravoslavlja „razbija“ se opisanim „vlaškim“ metodom, dok se ijekavsko narečje jedinstvenog srpskog jezika polako „osamostaljuje“ u zaseban hrvatski jezik, uz nesvesnu podršku zagovornika eksluzivnosti ekavice i beogradskog govora iz Srbije i „dihotomista“ i „manjinista“ iz Crne Gore. SANU je odavno pripremila teren prihvatanjem srpskohrvatskog kao imena jezika. Kako je svojevremeno ukazao Skender Kulenović, jedan od „primeraka“ ne-pravoslavnih Srba, vrste u izumiranju, to doslovno znači da govorimo srpskom varijantom hrvatskog jezika. Da bi se Vlasi vremenom „dosetili“ ko su.