O poštovanju srpskih žrtava

Nismo umeli da slušamo mudre ljude i baš zbog našeg neodgovornog i nemarnog odnosa prema sopstvenoj istoriji postadosmo od stradalnika zločinci i dželati. I umesto da promišljeno i nepristrasno objavimo svetu istinu o nevinoj žrtvi naših svetih predaka, doživeli smo da su srpski političari, generali i vojnici na kraju 20. veka optuženi za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti. Trebalo je, pre svega, osloboditi istoriju idolopoklonstva, površnosti i zamagljivanja istine, pa se tek onda suočiti sa iskušenjima novog mondijalizma. Naviknuti da sebe opravdavamo i pronalazimo izgovore, slušali smo često priče o krivici drugih i smatrali da su u svetu svi u obavezi da o nama sve znaju i da imaju razumevanja za naše žrtve.

Odgovoran i zreo narod, a verujemo da bi zbog svojih slavnih i svetih predaka srpski narod trebalo da se uvrsti u takve, morao bi da ima razvijenu svest o poštovanju uspomene na stradanje i mnogobrojne žrtve koje su podneli naši sveti preci. Narod koji je u XX veku tri puta tragično postradao i čije se žrtve broje na oko tri miliona nalazi se danas, na početku XXI veka, u stanju zabrinjavajućeg obezvređivanja nacionalne prošlosti i postiđenosti nad sopstvenom istorijom, naročito u određenim intelektualnim krugovima. Raspamećeno služenje privremenim i prolaznim ideologijama uticalo je u velikoj meri da Srbi postanu narod bez samopoštovanja, raspoložen politikantsko-kritizerski prema nesumnjivo potvrđenim vrednostima nacionalne istorije. Čini se ponekad da niko u svetu nema više stručnjaka za proučavanje i tumačenje prošlosti od Srba, čiji se, nazovi vodeći, intelektualci nadmeću senzacionalizmom, naknadnom pameću i iznošenjem neodmerenih i nepromišljenih stavova.

Između dve krajnosti kretali su se srpski intelektualci kada su proučavali i tumačili događaje stradanja sopstvenog naroda. Ili su mistifikovali i preuveličavali, insistirajući samo na licitiranju broja stradalih, a ne i na poštovanju prema konkretnim ličnostima žrtava koje imaju ime i prezime, ili su ideologizirali i doziranom istoriografijom usađivali u svest mnogobrojnih generacija monopol nad istinom o prošlosti. Krajnje je vreme da se srpski istoričari oslobode raznoraznih ideoloških stega i da savesno, hrabro i odgovorno pristupe proučavanju istorije srpskih stradanja u proteklih sto godina.

Projektovanje današnjeg vrednosnog sistema, čiji su nosioci intelektualci spremni da nipodaštavaju, relativizuju i skrnave srpske žrtve, na prošlost koju drugačije nismo u stanju da razumemo, velika je greška i predstavlja vulgarno potiranje istorije. Zar nismo mnogo puta bili u prilici da slušamo od mnogih srpskih intelektualaca stavove kao što su: Svi su se oni u prošlosti samo borili za vlast... Žrtve srpskog naroda u 20. veku su bile uzaludne... Bilo bi bolje da smo se predali i potpisali kapitulaciju... Danas nam je potreban političar tipa Miloša Obrenovića, a ne Karađorđa Petrovića... Srpski narod je u 20. veku dokazao da ume da gine i strada, a u 21. veku treba da pokaže da ume da živi... Oni koji ne poznaju najbolje istoriju kada čuju ovakve stavove još više se zbunjuju i sablažnjavaju. Zato je i potrebno da se, pre svih, istoričari, odgovorno odnose prema prošlosti srpskog naroda.

Nasleđe srednjeg veka je ono bez čega ne možemo razumeti srpsku istoriju. Iako je među današnjim Srbima preovladao surovi racionalistički pogled na srednjevekovnu istoriju, a naročito se sa podsmehom i zluradošću raspravlja o Nebeskoj Srbiji, svaki čovek bi morao vrlo dobro da upozna istoriju srpskog naroda u srednjem veku ako želi da ispravno rasuđuje i razume proteklih sto godina.

U srpskoj državi srednjeg veka opredeljenje za hrišćansku veru je najvažnija odrednica istorijskog razvoja. Samostalna država i autokefalna crkva stvoreni su na temelju hristoljublja i blagočestivosti Svetog Simeona Mirotočivog, Svetog Save, Svetog kralja Stefana Prvovenčanog (monaha Simona), ali i ogromnog vizantijskog nasleđa prenetog Srbima, pre svega u uzajamno skladnom poštovanju svetovnog i duhovnog ili simfoničnosti države i Crkve. Sveti knez Lazar i sveti kosovski vitezovi postradali su na Vidovdan 1389. godine Hrista radi, i blagodareći njihovoj žrtvi srpska srednjevekovna država je u sledećih nekoliko decenija doživela snažan duhovni preobražaj. Crkva je u periodu turske vladavine bila jedini sigurni i spasonosni brod na kojem je srpski narod sačuvao moralne vrednosti i hrišćansko opredeljenje. Vaskrs države srpske, kako je mudri istoričar Stojan Novaković nazvao doba srpskog ustanka na početku 19. veka, jedino se i može razumeti kao borba za oslobođenje od ropstva na temelju hrišćanskih vrednosti, koje je rečima izrazio Sveti đakon Avakum, govoreći Turcima:Srb je Hristov, raduje se smrti.

Novovekovna srpska država je obnovljena i stvarana svesnim žrtvovanjem i borbom pravoslavnih hrišćana i srpskih seljaka, predvođenih Karađorđem Petrovićem i Milošem Obrenovićem. Tragedija ove dvojice rodonačelnika istaknutih, narodnih dinastija nikada ne može zaseniti neprocenjiv doprinos koji su, nezavisno jedan od drugog, dali obnavljanju srpske države. Obe vladarske porodice doživele su tragične trenutke u svojoj istoriji, ali su njeni istaknuti predstavnici bili sa svojim narodom kada je bilo potrebno osloboditi Srbiju, odbraniti je i sačuvati njeno dostojanstvo. O greškama koje su počinili vladari, voždovi, kneževi i kraljevi Srbije ne bi trebalo suditi po principu šta bi bilo da je bilo i naknadnom pameću, jer ono što su ovi ljudi ugradili u temelje vaskrsle države nadmašuje i prevazilazi neospornu ljudsku ogrehovljenost.

U Balkanskim ratovima (1912-1913), Prvom svetskom ratu (1914-1918), Drugom svetskom ratu (1939-1945), posleratnom periodu ispunjenom nasiljem narodno-socijalističkog režima nad političkim protivnicima, kao i ratovima vođenim od 1991. do 1999. godine na tlu bivše Jugoslavije, srpski narod je podneo veliku žrtvu. Kada su u pitanju stradalnici i novomučenici 20. veka, Srbi bi morali da preobraze svoje istorijsko pamćenje i da steknu odgovoran i nepristrasan stav. Na odnos ispunjen pijetetom prema žrtvama pozivao je u svoje vreme blaženopočivši patrijarh srpski German, govoreći narodu da oprosti, ali da ne zaboravi. Nismo umeli da slušamo mudre ljude, i baš zbog našeg neodgovornog i nemarnog odnosa prema sopstvenoj istoriji postadosmo od stradalnika zločinci i dželati. I umesto da promišljeno i nepristrasno objavimo svetu istinu o nevinoj žrtvi naših svetih predaka, doživeli smo da su srpski političari, generali i vojnici na kraju 20. veka optuženi za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti. Trebalo je, pre svega, osloboditi istoriju idolopoklonstva, površnosti i zamagljivanja istine, pa se tek onda suočiti sa iskušenjima novog mondijalizma. Naviknuti da sebe opravdavamo i pronalazimo izgovore, slušali smo često priče o krivici drugih i smatrali da su u svetu svi u obavezi da o nama sve znaju i da imaju razumevanja za naše žrtve.

Po delima njihovim poznaćete ih, govori Gospod svojim učenicima u svetim jevanđeljima. Svaki čovek bi trebalo da na onom mestu na kojem se trenutno nalazi savesno i disciplinovano radi svoj posao. Da li je potrebno uopšte isticati koliko je težak i ozbiljan posao svakog istoričara da sine ira et studio (bez gneva i pristrasnosti) prikaže jedan vremenski period. Proučavanju istorije srpskog stradanja u poslednjih sto godina trebalo bi pristupiti vrlo odgovorno, i sabrati sve prave i proverene autoritete iz oblasti istoriografije da naprave veliki naučni skup na temu O poštovanju srpskih žrtava i odgovornosti prema istini o srpskom stradanju. Popisati imena i prezimena svih stradalnika, obeležiti sva neobeležena i sakrivena mesta stradanja, uspostaviti Dan sećanja na sve žrtve stradanja i staviti zauvek tačku na tragediju srpsko-srpskih sukoba. U srpskom narodu postoje vredni ljudi koji se ovim poslom uveliko bave. Nephodno je da se profesionalnošću i stručnošću prevaziđe višedecenijski amaterizam istoričara-partijaša i da se istoriografija obogati publikacijama koje će pomoći našim potomcima da imaju pravilan odnos prema sopstvenoj istoriji.