Beograd: Nastavljeno rušenje na Slaviji - srušena je zgrada Građanske štedionice iz 1929 - simbol ekonomskog uspona Beograda 19. veka , a biće srušena i zgrada izgrađena 1927. po projektu srpskog arhitekte Milana Zlokovića

U Beogradu je danas srušena zgrada nove Građanske štedionice koja se nalazila u Ulici Svetozara Markovića 43, izgrađena 1929. po projektu arhitekte Stevana Tobolara.

Pripadnici komunalne milicije su i danas izašli na lice mesta po pozivu građana, zbog velike količine prašine prilikom rušenja zgrada.

Na licu mesta se nalaze kamioni koji odvoze šut sa gradilišta.

U Ulici Svetozara Markovića, u okviru izgradnje istog stambeno-poslovnog kompleksa, biće srušena i zgrada na broju 47, koja je izgrađena 1927. po projektu srpskog arhitekte Milana Zlokovića.

Zgrada Građanske štedionice

U samom centru užurbanog grada, zaklonjena dubokom hladovinom drvoreda ulice Svetozara Markovića, nalazi se zgrada nekadašnje Građanske štedionice. Iako je zdanju danas pormenjena namena, na pređašnje vlasnike podeća i dalje impozantna skulptura rimskog boga trgovine i putovanja Merkura. 

Simbol ekonomskog uspona Beograda

Pravi privredni razvoj Srbije počeo je tek posle oslobođenja od Turaka, krajem 19. veka. Pod uticajem susednih sila, a najviše Austrougarske otvaraju se prve fabrike i Srbija doživljava industrijsku revoluciju. Razvoj industrije uzrokovao je i razvoj bankarstva, tako da se u narednim decenijama osniva čitav niz banaka i štedionica koje su služile za finansiranje kako privrede, tako i građana. Jedna od njih bila je Građanska štedionica, osnovana 1905. godine u Beogradu. Tokom svog postojanja spadala je u kategoriju srednje velikih beogradskih novčanih zavoda, a u svoju imovinu, pored akcija i kredita, ubrajala je i niz placeva na vrlo atraktivnim beogradskim lokacijama. 

Upravo je jedan od tih placeva, na samom uglu Kralja Milana i Svetozara Markovića (nekada Studeničke), odabran za izgradnju novog reprezentativnog zdanja štedionice. Iako je prvobitna namera bila da se stara i trošna zgrada na samom uglu sruši, plan je promenjen i novo zdanje sazidano je u nastavku, na broju 43. Za arhitektu je odabaran inženjer Stevan Tobolar, koji je pre toga učestvovao u izgradnji predstavništa Prvog parobrodskog društva u Beogradu. 

Izgled zgrade Građanske štedionice

Izgradnja zgrade Građanske štedionice započeta je 1929. godine. Sama zgrada zamišljena je kao poslovno-stambeni projekata. U prizemlju zgrade bile ja smeštena ekspozitura Štedionice, kao i prateće poslovne prostorije. Na preostala tri sprata smeštena su po pod dva troiposobna stana, formirana po ugledu na tzv. "beogradski stan". U ovim stanovima, centralna prostorija bio je antre iz koga se ulazio u ostale sobe, raspoređene prema nameni - s jedne strane su se nalazile kuhinja, trpezarija, ostava i pomoćne prostorije, dok je sa druge strane bio salon, spavaće i radne sobe. Stanovi u ovoj zgradi bili su namenjeni službenicima banke, kao i za rentiranje. 

Iako je tih godina u arhitekturi Beograda već počeo da se oseća uticaj modernizma, i pored izuzetno moderne strukture i relativno svedene fasade, sama fasada zgrade je primer poznog akademizma u našem gradu. Simetrično postavljeni balkoni sa bogatom ogradom, kolosalni visoki stubovi koji ističu elegantne vertikale zgrade, te istureni venac koji podseća na antičke hramove ukrašen cvetnim ornamentima, majstorski su osmišljeni kako bi se iskazala bogatstvo, ozbiljnost  i sigurnost koje je sama Štedionica htela da prezenutuje svojim klijentima. 

Ovaj utisak monumentalnosti i prosperiteta posebno je pojačan figurom Merkura koja se nalazi na pročelju zgrade između drugog i trećeg sprata. Impozantna figure prikazuje antičkog boga u kako stoji na Zemaljskoj kugli, u jednoj ruci držeći žezlo obavijeno zmijama, dok je u drugoj trorga kožna vreća. Njegov izgled upotpunjen je plaštom i šlemom sa krilima, prepoznatljivim simbolima božjeg glasnika. 

Zgrada je bila sedište Štedionice sve do Drugog svetskog rata. U poratnom periodu, Građanska štedionica je prestala sa radom, a prostorije ekspoziture su dobile novu namenu. Danas se tu nalaze poznati beogradski kafei iz čijih letnjih bašta se pruža lep pogled na park Manjež. 

(Fonet, 011.info)