Kina u Crvenom moru – novi "put svile", baza u DŽibutiju i povratak admirala DŽeng H'a

11. jula, brodovi sa vojnim osobljem zaplovili su iz kineske pomorske baze u Đanđangu ka rogu Afrike. Njihovo odredište bio je DŽibuti, gde je Kina otvorila svoju prvu prekomorsku bazu. Prema kineskoj agenciji Sinhua, baza je namenjena da ,,osigura kinesku realizaciju misija, kao što su pratnja, uspostavljanje i održavanje mira, i pružanje humanitarne pomoći u Africi i zapadnoj Aziji. Baza će takođe biti pogodna za prekomorske zadatke, uključujući vojnu saradnju, zajedničke vežbe, evakuaciju i zaštitu Kineza u inostranstvu, spasilačke misije, kao i zajedničko obezbeđivanje međunarodnih strateških pomorskih puteva. Prema sporazumu Pekinga i DŽibutija, koji je na snazi barem do 2026. godine, baza može najviše da primi 10 hiljada vojnika.

Dok se inicijativa „Jedan put – jedan pojas“ uobičajeno shvata kao, pre svega, ekonomska, baza u DŽibutiju je očigledno čin kineske projekcije moći. Vojna priroda baze istaknuta je u državnom kineskom listu Global Times. U nedavnom uvodniku, naglašena je činjenica, da baza nije komercijalna tačka za dodatnu opskrbu već pre vojna instalacija koja služi za prihvat kineskih trupa.

U isto vreme, kineski mediji su pažljivi u naglašavanju da uspostavljanje baze ne implicira težnju ka svetskoj hegemoniji, podvlačeći umesto toga njenu potencijalnu ulogu u zaštiti kineskih mirovnih misija. Kakogod, vesti o bazi u DŽibutiju bile su uzrok uzbune u Vašingtonu, pošto je baza locirana svega nekoliko milja od Camp Lemonnier – najveće američke baze u regionu i jedine stalne američke baze u Africi.

Uspostavljanje baze sledi za višegodišnjim pojačavanjem kineskog angažovanja u Africi i na Bliskom istoku. Jasno, ona je ključna za Peking kako bi zaštitio svoje tokove resursa. Polovina nafte koju Kina uveze prolazi kroz tesnac Bab el Mandeb, i većina kineskog izvoza za Evropu transportuje se kroz Adenski zaliv i Suecki kanal. Kina je finansirala izgradnju infrastrukture širom regiona, poput moderne železničke veze između Najrobija i Mombase.

Pored ekonomske pomoći iz Pekinga, i komercijalnog učešća u Africi, region je takođe dom za hiljade kineskih radnika. Kina je 2013. godine, (u stvari 2011. godine – prim. prev.)  poslala ratni brod i vojni transportni avion zarad evakuacije oko 35 hiljada kineskih radnika nakon svrgavanja Muamera Gadafija. Prema tajvanskom političkom analitičaru Laj Juekijanu, libijska kriza je bila glavni element koji je uticao na odluku da se uspostavi pomorska baza u DŽibutiju.

Relativno brzo svrgavanje Gadafija od strane zapadnih sila (i protiv kineske volje) suočilo je Peking za urgentnim zadatkom evakuacije svojih državljana, kao i gubitkom od preko jedne milijarde američkih dolara investicija. Kao rezultat, Kina je počela da pojačava svoje prisustvo u regionu. Kineska mornarica je 2015. godine, učestvovala u pomorskim vežbama sa svojim ruskim partnerom na Mediteranu. Ove godine, pored još jedne rusko-kineske vežbe na Baltiku, Peking je izveo i protivpožarnu vežbu na Mediteranu.

Kineska vizija novog pomorskog Puta svile u bliskoj je vezi sa zvaničnim veličanjem DŽeng H'a, admirala iz prve polovine XV veka, koji je Kini doneo slavu i moć svojim putovanjima po jugoistočnoj Aziji i preko Indijskog okeana ka Africi. Prema Kristini Lin, izgradnja kopnenih i pomorskih mostova preko Evroazije i Afrike sadrži dubinski simbolički element, na koji Lin ukazuje kao na „DŽeng H'a naraciju“. Ekspedicije DŽeng H'a često se označavaju kao simbol svetskog poretka zasnovanog pre na trgovini nego na nasilju, kojeg kontroliše benevolentna hegemonija kineskog imperijalnog dvora.

U kineskim publikacijama iz poslednjih godina, DŽeng H'aove flote su veličane kao instrument regionalnog ekonomskog rasta, naučnog istraživanja, miroljubive kulturne razmene i opšteg prijateljstva. Vredi napomenuti, da je dok su se tokom DŽeng H'aovih putovanja skupljale dragocenosti (poput poznatih žirafa, koje su za imperijalni dvor donete iz Afrike), glavni cilj bio pokazivanje moći i dominacije Ming dinastije, i skupljanje danka od lokalnih vladara. Zaista, vladari koji su odbili da priznaju hegemoniju kineskog cara kažnjavani su i vraćani u Kinu kao zatočenici.

DŽeng je posebno upečatljiv jer se u isto vreme percipira i kao svedočanstvo kineske veličine, i kao simbol kineskih propuštenih prilika. Uništenje njegovih brodova i brodogradilišta od strane careva iz dinastije Ming, uglavnom se posmatra kao jedan od uzroka postepenog kineskog opadanja i konačnog uspona Zapada. Ukazivanje na DŽeng H'a i Put svile može stoga da se posmatra kao nagoveštaj da je greška koja je načinjena pre 500 godina sada ispravljena, jer je „središnje kraljevstvo“ povratilo svoju centralnost.

Tako, čini se, da je više od slučajnosti, da se nedavno ukrcavanje brodova za DŽibuti desilo na isti datum kada je admiral DŽeng H'a prvi put razvio jedra na svojim poznatim putovanjima pre više od 600 godina.

Preveo sa engleskog: Nebojša Vuković

Izvor: https://besacenter.org/perspectives-papers/china-red-sea-djibouti/