Lice i naličje političke korektnosti

Srpsko-hrvatski odnosi nakon što je hrvatska država tužila Srbiju za genocid u vreme razbijanja Jugoslavije ponovo su došli u žižu javnosti. Za nekoliko dana dopadljiva priča o normalizaciji odnosa između dve zemlje izgubila je gotovo svaki smisao. To se naročito odnosi na nivo uspostavljenih političkih odnosa, koji su već bili uzdrmani priznavanjem Kosova.

Kao i uvek do sada glavni remetilački faktor je, naravno, Srbija jer se usudila, ma koliko to bilo iznuđeno, da podnese kontratužbu za genocid protiv novostvorene države Hrvatske. To je zaista neprilična provokacija Srbije, trebalo je da ostane u defanzivi i da prihvati kolektivnu krivicu za genocid. Ovako je Srbija opet ugrozila idilične dobrosusedske odnose, pokušavajući najzad da brani pre svega svoje nacionalne i državne interese.

Ponavlja se u beskraj priča o Srbima kao agresorima, etničkim čistačima, neizlečivim nacionalistima, glavnom faktoru razbijanja savezne države Jugoslavije. Ni sadašnja proevropska vlada nije pošteđena najtežih optužbi za oživljavanje velikosrpskog nacionalizma.

Ni odnosi u sporadičnoj tzv. kulturnoj razmeni nisu pošteđeni ovog političkog balasta, bez obzira na to što je kultura uvek bila prethodnica normalizacije srpsko-hrvatskih odnosa. Verovatno da je i nedavno održana nedelja srpske kulture imala tu svrhu. Međutim, ova manifestacija je još jednom pokazala tu našu toliko puta iskazanu težnju da prigušimo naš autentični glas u kulturi i da se anacionalnim i politički korektno doziranim programima pokažemo kao dostojni pripadnici tog otmenog srednjoevropskog kulturnog kruga. To je posebna vrsta malograđanske hipokrizije, kojoj su i skloni predstavnici naših građansko liberalnih politički-kulturnih krugova u dodiru sa „superiornom“ hrvatskom kulturom. I na nedelji srpske kulture u Zagrebu morali smo da pokažemo da smo i mi naučili lekciju o političkoj korektnosti, da dokažemo da pripadamo civilizovanom demokratskom svetu i da iskažemo pokorno razumevanje za uzvišenost domovinskog rata. Pri tome, na ovakvoj manifestaciji nema prilike da se otvore najvažnija pitanja srpsko-hrvatskih odnosa bez čijeg su razrešenja sve ostale manifestacije samo provizorne političke kulise.

Naša tzv. liberalno-građanska elita je i ovoga puta demonstrirala nameru da pokaže odabranoj i elitnoj hrvatskoj publici pravo lice Druge građanske Srbije jer glavna tema ove tzv. kulturne, a u svojoj osnovi propagandno-političke manifestacije jeste prikazivanje društvenog angažmana kao otpora Miloševićevoj diktaturi, alternativne kulturne scene, antiratnih filmova, studentskih protesta devedesetih i nultih godina. Na taj način se stiče pravo da se učestvuje na Danima srpske kulture u Zagrebu kako bi se pokajnički pokazalo da nisu svi Srbi podržavali režim Socijalističke partije i srpsku agresiju na Hrvatsku.

Rade Dragojević, glavni sekretar Srpskog kulturnog društva „Prosvjeta“, tvorac je promotivne kampanje ove manifestacije, čiji je program prvi put štampan na ćirilici i to je za njega provokacija. Očigledno da je provokacija u pitanju kada književniku iz Beograda predlaže da govori na engleskom, kasnije bi usledio prevod na hrvatski jezik jer srpski nije zvanični jezik u Hrvatskoj, a i inače ga ljudi teško razumevaju. U hrvatskoj štampi je postavljeno pitanje kako će mladi ljudi u Hrvatskoj razumeti odabrane alternativne programe kada su pisani na nepoznatom pismu, što je prouzrokovalo burne reakcije jer stanovnici glavnog grada Hrvatske ne mogu da se snađu u tim egzotičnim ćiriličnim znakovima. Reč je o pismu srpskog naroda koji vekovima živi u Hrvatskoj. Kao da se ne radi o poštovanju osnovnih ljudskih prava srpskog naroda u Hrvatskoj da slobodno koristi svoj jezik i pismo i razvija autentičnu kulturu.

„Bio bi red da se uloži minimalni napor da se upozna pismo ljudi koji tolike godine žive sa nama“, navodi Dragojević. Razumevanje ćirilice označava se kao ozbiljna štih proba za prihvatanje ove nečuvene provokacije. Međutim, ministar kulture Srbije Nebojša Bradić nije propustio da na ovoj egzotičnoj manifestaciji naglasi prednosti zajedničkog govornog područja Srba i Hrvata, samo se nije odredio prema tome da li i kako treba prevoditi te čudnovate ćiriličke znake i da li i naša ćirilica spada u zajedničko govorno područje, koje postoji još samo u glavama naših funkcionera kao odjek davno propale jugoslovenske politike nerazrušivog bratstva i jedinstva naroda i narodnosti.

Dani srpske kulture su i koncipirani tako da ne pokažu probranoj elitnoj zagrebačkoj publici sve bogatstvo i raznolikost srpske kulture, već da se demonstrira da je u Srbiji postojao i postoji otpor i dalje dominirajućem velikosrpskom nacionalizmu, ali i naš već poznati nacionalni nihilizam i mazohizam posebne vrste, koji u ovakvoj formi ne postoji ni kod jednog naroda na Balkanu. Treba samo videti spisak učesnika ove manifestacije i odmah utvrditi da je reč o autorima koji zadovoljavaju posebne kriterijume političke i ideološke podobnosti i oličavaju anacionalnu građansku orijentaciju. Posebno je zanimljivo da je od svih značajnih i uglednih srpskih pisaca u Zagrebu našu književnost predstavljao osrednji pisac u stalnom pokušaju Vladimir Arsenijević. Očigledno je da on ispunjava uslove političke korektnosti jer sigurno neće postavljati pitanja o položaju srpskog naroda u Hrvatskoj i poštovanju njegovih istorijskih, kulturnih i ljudskih prava, o položaju Srba povratnika, zaštiti imovine Srba prognanih u akciji „Oluja“ i njihovom masovnijem povratku, o položaju Srpske pravoslavne crkve i pojavama prelaska u katoličanstvo.

Ova pitanja svakako ne spadaju u korpus političke i ideološke korektnosti, čiji je jedan od zagovornika upravo Arsenijević. „Iako je produkcija hrvatskih knjiga na srpskom tržištu zavisila od nekolicine nezavisnih izdavača, interesovanje čitalačke publike i te kako je postojalo bezmalo potkrepljeno uzbuđenjem zbog činjenice da autori dolaze odande. Ne može se osporiti činjenica da je hrvatska književnost u dosluhu s vremenom, da je savremenija, komunikativnija i zabavnija od srpske.“ Ovakvom otvoreno udvoričkom stavu suprotstavićemo mišljenje Krune Lokotara, urednika hrvatske izdavačke kuće „Algoritam“, jer nam pokazuje onu političku konstantu, koja u Hrvatskoj važi kao ideološki i politički aksiom. „A simetrija u hrvatsko-srpskom sukobu nema. Rat se vodio u Hrvatskoj, naravno, još teži u Bosni i Hercegovini, krivnja nije kolektivna, ali valja imati na umu da su to bitno različite traume. Kolektivni interes za srpsku književnost u Hrvatskoj je manji otprilike onoliko koliko je srpska politika zaslužnija za rat.“

Tako govore hrvatski intelektualci, poštujući univerzalni društveni konsenzus o domovinskom ratu za razliku od mnogobrojnih srpskih pisaca i javnih delatnika koji su na pozicijama hrvatske promidžbe o srpskoj agresiji na Hrvatsku i srpskom nacionalizmu. Još je Jovan Cvijić u analizi dinarskog tipa govorio o pojavi moralne mimikrije, koja se ogleda u prihvatanju tuđih kulturnih, religijskih i mentalnih odlika u okolnostima egzistencijalne ugroženosti. I upravo na primeru Dana srpske kulture u Hrvatskoj možemo videti kako funkcioniše ta mimikrija u izvedbi naše „osvešćene“ i građanski pročišćene kulturne elite. Verovatno će na sledećim danima srpske kulture u Zagrebu učestvovati Ljiljana Šop jer je na susretu srpskih i hrvatskih pisaca u Beogradu u sedištu Udruženja književnika u Francuskoj 7 izrekla svoju mantru pokajanja: „Upravo sa ove adrese, tokom devedesete, mogle su se čuti nacionalističke tirade, govor mržnje, teror kulture. Srećom, u isto vreme, postojao je i glas razuma, otpor bezumlju i priznanje vlastitih grešaka.“

Postoje važni i sudbonosni trenuci u trajanju jednog naroda kada se mora izgrađivati nacionalno samopoštovanje i suprotstaviti se nadiranju nacionalnog mazohizma, kada se mora reći dosta. Dosta sa samoponižavanjem, dodvoravanjem i nacionalnim nihilizmom, prihvatanjem kolektivne krivice, rastakanjem naše istorijske svesti i nacionalnog identiteta, stalnim izvinjavanjem kad se pomene pripadnost srpskom narodu, stvaranjem atmosfere u kojoj su Srbi jedini i isključivi krivci za razbijanje Jugoslavije, neprestanim uslovljavanjima kako bi Srbi pokazali da su narod koji će umeti da se pristojno ponaša u evropskoj zajednici naroda. U knjizi Kultura poraza Volfgang Živelbuš je napisao za nas izuzetno važnu rečenicu: „Dok god gubitnička nacija ima komandu nad svojim nacionalnim identitetom, ona će tvrdoglavo odbijati da se povinuje zahtevima pobednika za moralnom i duhovnom predajom.“