Na današnji dan 2003. američke i britanske snage počele invaziju na Irak; 1894. umro Lajoš Košut; 1933. nemački nacisti otvorili prvi koncentracioni logor - Dahau

 BEOGRAD -Na današnji dan 2003. godine američke i britanske snage počele su invaziju na Irak, uprkos protivljenju Francuske, Rusije, Kine i Nemačke, dva sata po isteku ultimatuma koji je predsednik DŽordž Buš postavio predsedniku Sadamu Huseinu da sa sinovima i saradnicima napusti zemlju.

Danas je nedelja, 19. mart, 79. dan 2023. Do kraja godine ima 286 dana.

43. p.n.e. - Rođen je rimski pisac Publije Ovidije, jedan od najvećih pesnika svetske literature. "Čega god se taknem, postaje stih", njegove su reči. Car Oktavijan Avgust prognao ga je 9. n.e. u Tomi u provinciji Mezija na Crnom moru (sadašnja Konstanca u Rumuniji), zbog ljubavne veze s carevom razuzdanom kćerkom Julijom. Uprkos molbi za oproštaj u delima "Tugovanke" i "Pisma sa Ponta", umro je 17. kao prognanik u Tomiju. Tačan datum njegove smrti nije poznat. Ostala dela: prepev 250 grčkih mitova u 15 knjiga sa 11.995 stihova u heksametrima, "Preobraženja" (Metamorphoses), "Ljubavi", "Lekovi od ljubavi", "Legendarne ljubavnice" ili "Pisma", "Ljubavna tehnika", "Praznični kalendar" (Fasti), drama "Medeja" (izgubljena).

1413 - Umro je engleski kralj Henri IV, osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399. zbacivši brata od strica Ričarda II, koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine ugušio je pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bila teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležila je njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.

1815 - Francuski car Napoleon I trijumfalno se vratio u Pariz iz progonstva sa sredozemnog ostrva Elba. Posle "vladavine sto dana" u bici kod Vaterloa u junu 1815. porazile su ga sile antifrancuske koalicije i doživotno je prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu.

1828 - Rođen je norveški pisac Henrik Ibzen, jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući. Nakon 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog teatra u Oslu. Dela: drame "Pretendenti na presto", "Brand", "Per Gint", "Savez mladih", "Stubovi društva", "Lutkin dom", "Aveti", "Narodni neprijatelj", "Divlja patka", "Rosmersholm", "Gospođa s mora", "Heda Gabler", "Graditelj Sulnes", "Mali Ejulf", "Jun Gabrijel Borkman", "Kad se mi mrtvi probudimo", "Pesme".

1875 - Rođen je korejski državnik Singman Ri, prvi predsednik Južne Koreje, koji je posle podele korejskog poluostrva, kao vođa Liberalne partije 1949. postao šef države. Sa vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih prevara.

1890 - Rođen je italijanski pevač Benjamino Đilji, jedan od najvećih operskih tenora 20. veka. Više od 40 godina je blistavo tumačio šezdesetak rola, posebno u operama italijanskih i francuskih kompozitora. Takođe je igrao u nizu filmova.

1894 - Umro je mađarski revolucionar Lajoš Košut, vođa Mađarske revolucije 1848, nepomirljiv protivnik režima Habzburške monarhije. Posle upada snaga Josipa Jelačića u Mađarsku u septembru 1848, organizovao je Komitet za odbranu otadžbine, potukao Jelačića i krenuo na Beč da bi se obračunao sa Habzburzima. Protiv Košuta su bili mađarski konzervativni krugovi zbog njegovog naglašenog liberalizma, dok je krupna aristokratija (magnati) bila opredeljena za Habzburge. Zbog izrazitog nacionalizma protiv njega su bili i nemađarski narodi Ugarske, uključujući i većinu Srba. Ipak među njegovim bliskim saradnicima tokom revolucije bilo je i ljudi srpskog porekla, poput Šandora Petefija (kršten kao Aleksandar Petrović) ili generala Janoša (Jovana) Damjanića. Mađarska republika je ubrzo podlegla spoljnoj vojnoj intervenciji a Košut je emigrirao i 1894. umro je u Torinu u Italiji.

1908 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac Majkl Redgrejv. Posebno se isticao suptilnošću u karakterizaciji likova i izvrsno je vladao jezikom. Filmovi: "Gospođa koja nestaje", "Smrt noći", "Brauningova verzija", "Važno je zvati se Ernest", "Usamljenost trkača na duge staze", "Juriš lake konjice", "Demoni".

1913 - Poginuo je srpski pilot Mihajlo Petrović, u borbama nad Skadrom, prvi pilot koji je stradao u istoriji vojnog vazduhoplovstva. Rođen je u Vlakči kod Kragujevca 1884. Bio je artiljerijski podoficir. Kada je Ministarstvo vojno objavilo konkurs za avijaciju 1912. Petrović je primljen u prvu grupu od šest kandidata za školu avijacije. Školovao se u Francuskoj i bio je prvi srpski pilot koji je dobio pilotsku diplomu. Na svom avionu tipa "farman" u sastavu Primorskog aeroplanskog odreda 1913. učestvovao je u operacijama oko Skadra, gde je i poginuo, ispavši iz aviona zahvaćenog vazdušnim strujama.

1915 - Rođen je ruski klavirista nemačkog porekla Svjatoslav Teofilovič Rihter, najznačajniji pijanista 20. veka, prema pojedinim muzičkim kritičarima i najveći pijanista u istoriji muzike. Originalno je tumačio kompozicije različitih epoha, interpretirajući ih savršenom tehnikom, što je oduševljavalo koncertnu publiku širom sveta.

1925 - Rođen je Dejvid Voren, australijski izumitelj, pronalazač "crne kutije". Voren je počeo da radi na takvom uređaju 1953. nakon učešća u istrazi nesreće jednog aviona. Reč je o napravi za snimanje podataka o letu aviona kao i razgovora u pilotskoj kabini. Prototip koji se pojavio 1956. australijska uprava za civilno vazduhoplovstvo odbacila je kao bezvredan. "Crna kutija" je danas obavezan, sastavni deo svih aviona.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1932 - Rođen je srpski glumac Branislav Ciga Jerinić. Ostvario je više od stotinu značajnih uloga samo u Narodnom pozorištu. Rođen je u Kragujevcu a glumu je studirao u Beogradu. Odigrao je više upečatljivih uloga u televizijskim dramama i serijama kao i u filmovima: "Marš na Drinu", "Bokseri idu u raj", "Savamala", "Lazar"... Među brojnim zapaženim ulogama Jerinića bili su Magbet, pukovnik Kotvic u "Princu od Homburga" Fon Klajsta, Sorina u Čehovljevom "Galebu"... Dobitnik je niza priznanja među kojima su i "Raša Plaović", "Joakim Vujić", "Jovan Sterija Popović".

1933 - Nemački nacisti otvorili su prvi koncentracioni logor - Dahau.

1935 - Umro je srpski geolog Vladimir K. Petković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Državnog geološkog instituta, profesor i rektor Beogradskog univerziteta, najbolji poznavalac kredne formacije kod nas i tektonike istočne Srbije. Bio je upravnik Geološkog zavoda Beogradskog univerziteta i urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva". Napisao je oko 70 radova, pretežno o stratigrafiji i tektonici Srbije. Dela: "Geologija istočne Srbije", "O tektonskom sklopu istočne Srbije", "Tercijer u Skopskoj ravnici", "Tupižnica i njeno podnožje", "Golt u Srbiji", "O baremskom katu na Grebenu", "Aptski kat u istočnoj Srbiji".

1945 - U Drugom svetskom ratu počele su završne operacije za oslobađanje Jugoslavije, za šta je odlučujući bio proboj Sremskog fronta tri sedmice docnije.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom kao prvim predsednikom.

1972 - U lavini na planini Fudži u Japanu poginulo je 19 alpinista.

1991 - Kaleda Zija izabrana je za predsednika vlade Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvu višepartijsku skupštinu.

1995 - Muslimanska armija u Bosni i Hercegovini pokrenula je snažnu ofanzivu na Vojsku Republike Srpske na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD DŽimija Kartera.

1995 - U Irak je upalo 35.000 turskih vojnika u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - U napadu nervnim gasom japanske verske sekte AUM Šinrikjo u tokijskoj podzemnoj železnici usmrćeno je 12 ljudi, a više od 5.500 je povređeno.

1996 - Jedan od ključnih iračkih generala u Zalivskom ratu Nazar Hazrađi prebegao je u Jordan.

1999 - Četiri dana pre početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) sa Kosova i Metohije povuklo se svih 1.380 verifikatora Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

1999 - U sukobima kod Srbice i Podujeva poginuo je jedan policajac i sedam terorista takozvane OVK.

2001 - Najveća naftna platforma u svetu, smeštena naspram obala Brazila, potonula je za samo nekoliko minuta, pet dana nakon snažne eksplozije u kojoj je poginulo 11 ljudi.

2005 - SAD su usvojile strategiju preventivnih udara protiv država koje predstavljaju pretnju.

2007 - Najmanje 63 osobe nastradale su u požaru koji je izbio u jednom domu za stara lica u mestu Kamiševacka, na Kavkazu, na jugozapadu Rusije, dok ih je još tridesetak povređeno.

2007 - Svetska zdravstvena organizacija objavila je da je meningitis usmrtio 1.670 osoba u subsaharskoj Africi, tokom prethodna dva meseca, dok je njih oko 16.000 zaraženo tom bolešću.

2009 - Umro je Vladimir Savčić Čobi, poznati pevač, zabavljač i glumac. Rođen je u Nišu 1948. a odrastao je u Sarajevu, gde je i započeo muzičku karijeru. Proslavio se kao član muzičkog sastava "Pro arte". Potom je nastavio solo karijeru. Upamćen je i po ulozi u humorističkoj seriji posvećenoj ratu u Bosni "Složna braća". Tokom karijere prodao je osam miliona ploča što ga čini jednim od najpopularnijih izvođača negdašnje Jugoslavije.

2017 - Umro je Dejvid Rokfeler, američki milijarder, filantrop. Nalazio se na čelu banke DŽej Pi Morgan Čejs, i upravljao je ogromnom mrežom, kako poslovne tako i filantropske prirode, od očuvanja životne sredine do umetnosti. Njegovo bogatstvo procenjeno je na 3,3 milijarde US dolara. Bio je poslednji predstavnik svoje generacije znamenite famillije najkrupnijeg biznisa. Upamćen je i po nizu dobrotvornih akcija, tako je na 100. rođendan 2015, državi Mejn poklonio više od 2.000 hektara zemlje pokraj nacionalnog parka.

(Tanjug)