Mitropolija Crnogorsko-primorska: O pravnom položaju SPC u Crnoj Gori

CETINjE, 14. septembra – Povodom brojnih spekulacija u javnosti o pravnom položaju Srpske Pravoslavne Crkve u Crnoj Gori, odnosno njenih: Mitropolije Crnogorsko-primorske i Eparhija Budimljansko-nikšićke, Zahumsko-hercegovačke i Mileševske još jednom, i opet iznova, podsjećamo sveukupnu javnost da u modernim državama u kojima su ratifikovane Evropska konvencija o ljudskim pravima i drugi međunarodni dokumenti, nijednoj državnoj vlasti ili političkoj garnituri ne pripada pravo da se posredno i neposredno miješa u uređivanje unutrašnjeg crkvenog ustrojstva bilo koje crkve ili vjerske zajednice i na takav način ugrožava slobodu vjeroispovijesti. Paradoksalnost takvih izjava se najbolje ogleda kroz činjenicu da se od Crkve uporno traži da, iako za to nije nadležna, prestane da bude Crkva i postane ured za priznavanje već priznate države, nacije i jezika, a pojedini predstavnici vlasti uporno plediraju da se, bez obzira na ustavnu odvojenost Crkve i države, otvoreno miješaju u unutrašnja crkvena pitanja i to sve uz pozivanje ”na pravnu državu i vladavinu prava”. Takvi, na načelu ideološkog obogotvorenja države i svoje nacije, radikalno negirajući ustavni građanski karakter Crne Gore, htjeli bi da svenacionalnu, po prirodi univerzalnu Crkvu – zatvore u kavez svoje etatističko-nacističke ideje.

Pravoslavni vjernici se svuda u svijetu, pa i u Crnoj Gori, objedinjuju i ujedinjuju imenom Bogočovjeka u Crkvi Hristovoj, a ne kroz nacije, države, partije i ideologije. Državna teritorija ne zavisi od unutrašnjeg crkvenog ustrojstva bilo koje Crkve ili vjerske zajednice i to je jedini zdravorazumski i pravno utemeljeni pristup ovom pitanju. U Crkvu Hristovu Pravoslavnu u Crnoj Gori su svi dobro došli bez obzira na njihove rasne, nacionalne i jezičke razlike. To što ona u Crnoj Gori ima i administrativni naziv „Srpske“ plod je istorijskih prilika i većinskog naroda u kome služi, a nikako njenog kanonskog ustrojstva i same njene prirode, još manje nacionalnog poistovjećenja Crkve sa Srpskom ili bilo kojom drugom nacijom. Da je to tako jasno svjedoči i naziv u novije vrijeme osnovne pravoslavne eparhije u Crnoj Gori „Mitropolija crnogorska“, koja je skoro 400 godina slovila kao „Zetska“, pa nikom danas ne pada na pamet da je poistovjećuje sa Zećanima.

Otuda pravni položaj crkva i vjerskih zajednica u Crnoj Gori se, kao i u svuda u demokratskom svijetu, jedino može rješavati uz obostrano uvažavanje države i Crkve, a razgovori o tim temama ne mogu biti korišćeni kao prostor za narušavanje unutrašnje autonomije bilo koje crkve ili vjerske zajednice. Činjenica je da je istočno-pravoslavna vjera u Crnoj Gori Kralja Nikole bila ustavom potvrđena državna vjera, ali je, takođe, činjenica da ona to danas, na žalost, nije. Takođe, činjenica je da važeći Ustav Crne Gore i zakone po kojima su crkve i vjerske zajednice odvojene od države nije pripremala i donosila Pravoslavna Crkva već Skupština Crne Gore. Sudeći po nekim izjavama izgleda da bi pojedinim državnim funkcionerima, poput aktuelnog predsjednika Skupštine, jedino bio prihvatljiv model da Crkva, i to samo Pravoslavna, bude odvojena od države, ali da, pri tom, država ne bude odvojena od Crkve kako bi se Crkva pretvarala u poslušnicu i polugu režima i njegove efemerne ideologije.

Još jednom pozivamo državne zvaničnike da prestanu da se poigravaju sa Crkvom i vjerskim osjećanjima građana i crkvenom istorijom u političke svrhe zarad razaranja jedinstva Crkve, produbljivanja podjela u narodu i prikupljanja političkih poena. Od Vlade Crne Gore očekujemo da se, po istom principu kada je Srpska Pravoslavna Crkva u pitanju u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, pristupi potpisivanju ugovora u istom obimu i sadržaju prava kao i sa Rimokatoličkom crkvom kako bi se što prije uklonile postojeće vještački i antiustavno stvarane razlike u pravnom položaju Crkava i vjerskih zajednica i prestalo sa ponižavanjem ove najstarije ustanove u Crnoj Gori, koja je bila i ostala, kontinuirano i bez prekida osam vjekova, njena kičmena moždina. Mitropolija Crnogorsko-Primorska i Eparhije Budimljansko-Nikšićka, Zahumsko-Hercegovačka i Mileševska sa svoje strane imaju dobru volju i namjeru koje su utemeljene na kanonskom pravu i crkvenom ustavu sa jedne, međunarodnih standarda sa druge i važećeg zakonodavstva Crne Gore sa treće strane. Sa svoje strane, shvatamo i razumijemo da taj proces, kao i u slučaju pripremanja Temeljnog ugovora Crne Gore i Svete Stolice, ne treba i ne može biti brz, jer je, po onoj narodnoj, kuso sve što je brzo. ​

(NSPM)