Dragoljub Živojinović: Velika Britanija, oholi neprijatelj i nadmeni saveznik

Predstavljanje knjige „Nadmeni savezniki zanemareno srpstvo - britansko-srpski odnosi (1875-1941)“, autor Dragoljub R. Živojinović, izdavač ALBATROS PLUS 2011, Kolarčev narodni univerzitet

Istraživanja akademika Dragoljuba Živojinovića, jednog od najznačajnijih srpskih istoričara pružaju dragocenu sliku druge polovine 19. i prve polovine 20. veka, vremena koje se pokazalo sudbonosno i za sadašnjost i za budućnost srpskog naroda. Dosadašnji rad Dragoljuba Živojinovića posvećen je proučavanju političkih veza Srbije i Zapada, a njegova najnovija knjiga „Nadmeni saveznik i zanemareno srpstvo“,objavljena u novembru 2011, (izdavač Albatros plus), predstavlja analizu odnosa Srbije i Crne Gore sa Velikom Britanijom, nekadašnjom imperijom, i zemljom kroz čiji se pogled na Srbiju prelamao i odnos čitavog Zapada. Nova knjiga prof. Živojinovića čini prirodnu celinu sa ranije objavljenim delom „U potrazi za zaštitnikom“ koje govori o odnosima sa SAD, a politički odnosi tri države opisani su u 19 poglavlja, podeljena u tri velike celine: period Istočne krize i Berlinskog kongresa, Prvi svetski rat, i vladavina kneza Pavla. Delo, nastalo nakon obimnog istraživanja do sada nepoznate građe u britanskim, francuskim, ruskim i italijanskim arhivima, predstavljeno je u utorak 24. 1. 2012. na Kolarčevom narodnom univerzitetu, na kojoj su pored autora govorili i istoričari dr. Slobodan Marković i dr. Čedomir Antić.

Tribinu je otvorio Slobodan Marković, koji je istakao da Živojinović svojim radom nastavlja tradiciju velikih srpskih istoričara 19. veka i popunjava prazan prostor u proučavanju ovog perioda, nastao dolaskom komunizma. Marković je primetio da je Britanija mnogo više nego što se misli bila upletena u događaje na Balkanu, a da epitet „nadmeni saveznik“ odlično odslikava tadašnju imperiju, koja je prema Srbiji pokazivala oholost i nekorektnost, a u sudbinskim pitanjima često vodila politiku u suprotnostima sa srpskim interesima i egzistencijom srpske države. Marković je istakao da je politika Britanije omogućila ekspanziju Austrougarske na Balkanu, da bi kasnije, kada je bila nevoljno uvučena u Prvi svetski rat, Britanija ipak bila spremna da podrži stvaranje Velike Srbije, dok je na kraju rata ipak bila naklonjenija samo pripajanju BiH i Crne Gore Srbiji. Govoreći o trećem poglavlju knjige i sudbini kneza Pavla, Marković je istakao i da je Živojinović postavio pitanje šta bi se desilo da prevrata 27. marta nije bilo, i da je izneo stav da bi Hitler posle poraza u SSSR-u sigurno okupirao Jugoslaviju, ali da bi posledice okupacije bile daleko blaže. Marković je dodao i da je Živojinović svojim istraživanjem nastojao da da konačan odgovor o prirodi odnosa Velike Britanije i Srbije, i na kraju istakao de će njegovi zaključci biti temelj daljih istraživanja.

Istoričar Čedomir Antić je u svom izlaganju potvrdio da je odnos Zapada prema Srbiji zapravo odnos Britanije, i da knjiga potvrđuje činjenice koje su do sada malo kome bile jasne. Po njemu, odnos Velike Britanije prema Srbiji je bio jako složen, nelogičan i ponekad šizofren, a da je on određen imperijalnom težnjom širenja vlasti i britanskog uticaja i kulture. Antić je takođe podvukao da je u 19. veku Britanija podržavala Tursku, a da je njena politika bila promenjena tek jačanjem Nemačke. U svom izlaganju se osvrnuo i na stavove Srba o Britaniji i Englezima, i naveo da veza između dva naroda sve do kraja 19 veka gotovo i da nije bilo, i da ni mišljenje o Englezima u Srbiji nije bilo dobro, sve do početka Prvog svetskog rata. Na završetku svog izlaganja, Antić je istakao da knjiga prof. Živojinića treba da posluži našim elitama da bolje razumeju kompleksne međunarodne odnose.

Na kraju tribine govorio je i sam autor, koji je istakao da je njegovo delo odraz želje da se neki događaji, koji su kod nas i dalje obavijeni mitom, razjasne. On je izneo stav da su Srbi u Englezima gledali saveznike i prijatelje, ali da smo tu zabludu skupo platili, jer Britanija nije pokazivala razumevanje ni u vreme kad je bila saveznik. Živojinović je takođe istakao da je Britanija imala mnogo veću ulogu na Balkanu, a da je kod nje prema Srbiji postojao stepen imperijalnog omalovažavanja, dok su mediji i putopisi prikazivali Srbe kao varvarski narod s kojim ne vredi sarađivati. London je iz imperijalnih interesa bio i protiv nezavisnosti Srbije i podržavao veliku Albaniju, a za vreme Istočne krize nije želeo ujedinjenje Srbije i Crne Gore, što je dovelo Austrougarsku u Bosnu i Rašku. Živojinović je naveo da je širenju Austrougarske dogovorom sa Britanijom doprinela i carska Rusija, a da se London nije poneo saveznički ni nakon završetka Prvog svetskog rata, pošto je Britanija pravila mnogo smetnji Kraljevini SHS, poput prisiljavanja na potpisivanje Rapalskih sporazuma sa Italijom. Govoreći o trećem poglavlju svoje knjige, Živojinović je istakao da je postupanje sa knezom Pavlom najbolje pokazalo kako velika sila kažnjava odanog čoveka koji u jednom trenutku pokušava da zaštiti interese svoje zemlje. Na kraju je zaključio da se iz njegovog dela može izvući pouka da će mala zemlja dobro proći samo ako se njen interes slaže sa interesima velike, dok će u suprotnom biti kažnjena.

(Mladen Đorđević, NSPM)