Šta je EU donela Estoniji

Republika Estonija je 1995. godine potpisala Sporazum o pridruživanju sa EZ. Pregovori o članstvu sa Briselom su trajali od 1998. godine do 2002. Godine 2003. Estonija je potpisala Ugovor o pristupanju sa EU. Konačno, godine 2004. Estonija je postala članica EU. Zbog ovakve brze transformacije iz sovjetske republike u članicu EU, u zapadnoj (i našoj) javnosti se Estonija predstavljala kao primer koji treba bezuslovno slediti. Ili, Estonija je bila jedan od ''Baltičkih tigrova'' u vokabularu briselskih integracija. Na primer, Kim Holms iz fondacije Hertidž je tvrdila (pre samo nekoliko godina) da je uspeh ''baltičkih tigrova" pokazatelj da: ''Ekonomska sloboda nije samo ideja, nego prava ideja, ne samo princip, nego odgovarajući komplet principijelnih pravila koja pretvaraju zatvorena društva u žive napredne, slobodne države''. [1] Takođe, u jednim srpskim dnevnim novinama je 2007. godine objavljena tvrdnja da će Estonija ubrzo zameniti Sloveniju na prvom mestu liste najuspešnijih tranzicionih zemalja.[2]

Međutim, u stvarnosti, ''živa i napredna'' Estonija je u većini ekonomskih i društvenih pokazatelja nazadovala (a privreda je doživela slom u zadnjih nekoliko godina ).

Na primer, nezaposlenost u Estoniji je porasla u periodu nakon ulaska ove zemlje u EU. Sledeća tabela to pokazuje.

Stopa nezaposlenosti u Estoniji nakon pristupanja EU u periodu 2004-2011.[3]

Ovim uporednim podacima treba dodati i da je 1994. godine stopa nezaposlenosti u Estoniji iznosila oko 4%. Dakle, u periodu nakon potpisivanja Sporazuma o pridruživanju, pa sve do 2011 godine, nezaposlenost je u Estoniji porasla sa 4% na 12%.

Stopa nezaposlenosti bi bila još veća da nije bilo emigracije iz Estonije nakon stupanja ove zemlje u EU. Prema ruskim ekspertima, samo 2006. godine je Estoniju napustilo oko 6% ukupnog stanovništva. Estonci su uglavnom odlazili u Finsku, Veliku Britaniju i Irsku. Najčešća zaposlenja su im bila u uslužnoj delatnosti (konobari u restoranima, nosači kofera u hotelima) i u građevinskoj industriji. Radili su i kao šoferi u autobusima,  nadničari na seoskim gazdinstvima. Preko 50% emigranata je bilo u uzrastu od 24-31 g. Skoro 80% emigranata je izjavilo da su bili prinuđeni da napuste Estoniju zbog socijalnih problema.[4]

Ipak, i pored ovakve masovne emigracije, nakon ulaska Estonije u EU došlo je i do porasta siromaštva. Sledeća tabela to pokazuje.

Rast siromaštva/ populacija ispod granice siromaštva u Estoniji pre i posle ulaska u EU;[5]

Dakle, broj stanovnika koji žive ispod linije siromaštva u ''Baltičkom tigru'' i ''živoj i naprednoj'' zemlji je porastao nekoliko puta nakon ulaska u EU.

Takođe, evropske integracije su Estoniji (kao i ostalim novim istočnoevropskim državama članicama EU) donele i porast spoljnog duga. Sledeća tabela to pokazuje.

Rast spoljnog duga Estonije nakon potpisivanja Sporazuma o pridruživanju i otpočinjanja pregovora o članstvu u periodu 1991-2003.[6]

Spoljni dug Estonije je nastavio da raste i nakon stupanja ove zemlje u EU. Tačnije, 31. decembra 2004. godine je iznosio oko 8 milijardi dolara. Osam godina godina kasnije (u decembru 2012.) spoljni dug Estonije je dostigao  skoro 26 milijardi dolara. Kada se ima u vidu podatak da Estonija ima oko 1,3 miliona stanovnika, jasno je da se radi o velikom dužničkom opterećenju po glavi stanovnika.  

Rast spoljnog duga Estonije u milijardama dolara nakon ulaska u EU u periodu 2004-2012.

Otplata ovako kolosalnog spoljnog duga (za zemlju koja je po broju stanovnika uporediva sa Beogradom) je neminovno dovela i do pojave budžetskog deficita .Sledeća tabela to pokazuje.

Budžetski saldo Estonije u periodu 2004-2012.

Dakle, Estonija je pre uslaska u EU imala budžetski suficit, a samo 8 godina kasnije se suočila sa skoro 30 puta većim deficitom.

Ali, pravi ekonomski slom Estonija doživljava 2008. godine. Samo u periodu 2008-2009. godine  BDP je opao za oko 19%. Takođe, BDP se po glavi stanovnika smanjio za oko 3.000 dolara u periodu 2007-2009.  Industrijska proizvodnja je opala za oko 24,3% 2009. (Veći pad industrijske proizvodnje se dogodio samo u Turkmenistanu.) Izvoz je 2009. godine opao za oko 25%. Takođe, godine 2009. prosečna plata je smanjena za 11%. Bankrotirala je poznata komapnija za proizvodnju mašina TMT Group. Godine 2008. ukupno 632 preduzeća su objavila da nisu platežno sposobni. Sledeće godine 1055 preduzeća. U istom periodu su povećani porezi i akcize. Istovremeno, 2009. godine Estonija je bila dužna da uplati oko 150 miliona evra u budžet EU. Preko 90% bankarskog sektora je te godine bilo u rukama stranog kapitala, uglavnom iz Skandinavije. Skoro 80% spoljnotrgovinske razmene se obavljalo sa EU.[7]

U tom kontekstu, u aprilu 2010. godine su ekonomisti L. Grigorjev i S. Agibalov  izneli tezu da je kriza koja je nastupila u pribaltičkim zemljama u suštini značila potpuni ''krah razvojnog modela '' koji se do tada primenjivao u Estoniji, Litvaniji i Letoniji.[8]  

Ipak, zapadni eksperti i Evropska komisija su proglasili 2010. godine da je Estonija izašla iz krize (iako, više nije pominjana parola o ''Baltičkom tigru''). Ta optimistička tvrdnja je bila zasnovana na minimalnom rastu BDP od 0,9% (prema podacima Eurostata). U tom kontekstu,  Estonija je čak 2011. godine odbacila svoju nacionalnu valutu i prihvatila evro. Predsednik EK Žoze Manuel Barozo je tim povodom izjavio da je prihvatanje evra od strane Estonije ''snažan signal privlačnosti evra i stabilnosti koju donosi''.[9] (Takođe, 2012. Estonija je postala članc OECD-a.kao prva od postsovjetskih država.)

Međutim, obični ljudi koji žive u Estoniji nisu delili taj optimizam činovnika Evropske komisije koji se zasnivao samo na jednom makroekonomskom pokazatelju (koji uključuje i strane firme koje rade na teritoriji Estonije). Oni su nastavili masovno da beže iz svoje zemlje slično kao i u periodu 2004-2007. Na primer, nemački mediji su krajem 2012. godine zapazili tu kontradikciju između parola EK i stanja u praksi. Dojče vele, u jednoj reportaži iz Estonije objavljenoj krajem 2012. godine, priznaje da ''zbog malih plata i penzija, a sve većih troškova života , ova  zemlja doživljava nezapamćeni egzodus''.[10] Zatim se iznosi da je posebno teška situacija u provinciji gde ''stanovništvo jedva sastavlja kraj sa krajem'' ali i u javnom sektoru (cene ''evropske'' a plate male). Takođe, i estonski penzioneri žive u bedi, navode nemački mediji .

U tom kontekstu,  veliki broj je Estonaca nakon (navodnog ''oporavka'' 2010) otišao u Finsku i Kanadu (samo u Helsinkiju živi oko 40.000 Estonaca). Pokušavajući da objasni contradictio in adjecto (ili tezu EU da su refome u Estoniji uspele dok narod beži iz te zemlje) estonski ministar obrazovanja Jirgen Ligi je priznao da je je Estonija ''uzorni učenik EU'', ali i da je standard sve gori. Sa druge strane, za razliku od ministra, obični ljudi koji beže iz Estonije nemaju nikavih dilema (i ne koriste sofizme). Mladić Demis Voll.je izjavio za nemačke medije krajem 2012. da želi da ode u inostranstvo, jer ne vidi nikakvu perspektivu za sebe ako ostane u Estoniji .