Deklaracija o ujedinjenju Vojvodine i Srbije u Saveznu Republiku Srbiju

Četvrta vojvođanska konvencija,

održana u Novom Sadu 1. aprila 2012. godine – u čijem radu su učestvovali predstavnici regionalnih i narodnosnih stranaka Vojvodine i drugih demokratski i evropski orijentisanih političkih partija i nevladinih organizacija, istaknuti predstavnici svih naroda i nacionalnih zajednica koji u Vojvodini vekovima žive i vojvođanskih geoistorijskih regiona Bačke, Banata i Srema, vojvođanski akademici i drugi uglednici osvedočene vojvođanske orijentacije – predstavnici nauke, prosvete, kulture, medijskog, privrednog i drugih oblasti javnog i političkog života – sazvana pod sloganom “Nova vojvođanska ustavna inicijativa“

a k l a m a c i j o m   u s v a j a

D E K L A R A C I J U

O OSNOVAMA DEMOKRATSKOG UJEDINjENjA

VOJVODINE I SRBIJE

U SAVEZNU REPUBLIKU SRBIJU

I

Kao legitimni predstavnici one izvorno demokratske Vojvodine koja s m a t r a:

- da se Republika Srbija – naročito posle političkih promena započetih krajem osamdesetih godina, a krunisanih aktuelnim Ustavom – samodeterminisala kao politički i ustavno nekonsolidovano društvo, razdirano nizom suštinskih protivrečnosti i napetosti, nesavladivih u okovima unitarističko – centralističkog političkog sistema i aktuelnog ustavnog ustrojsva; da je, kao takva, država Srbija već dugo u permanentnom sukobu sama sa sobom, sa odnedavno osamostaljenim Kosovom i Vojvodinom kao samosvojnim  konstitutivnim entitetom, sa  pojedinim etničkim zajednicama unutar njenog složenog bića, pa – uprkos  skorašnjim pozitivnim pomacima – i sa svojim neposrednim susedima,  svojim evropskim okruženjem, kao i sa međunarodnom zajednicom;

- da je aktuelni Ustav Republike Srbije bitan generator i najpuniji izraz sveukupne – duboke i pogubne – ekonomske, političke, socijalne i moralne društvene krize;  

- da su građani i građanke multinacionalne Vojvodine ubedljivom većinom rekli plebiscitarno ne važećem Ustavu na referendumu uoči njegovog donošenja, što taj Ustav čini politički spornim i suštinski nelegitimnim.To daje neosporivi plebiscitarno – demokratski kredibilitet i politički  legitimitet stavovima Prve, Druge i Treće vojvođanske konvencije i njihovim zalaganjima za donošenje novog ustava, koji mora biti plebiscitarno prihvaćen na celoj teritoriji države Srbije;

-  da izlaz iz duboke i sveopšte krize i istorijskog ćorsokaka u kome se naše društvo već dugo nalazi neminovno zahteva potpuni diskontinuitet sa politikom centralističkog velikodržavlja i ideologijom memorandumske Srbije, korenite demokratske političke reforme, temeljite ustavne promene i što skoriji radikalan raskid sa važećim Ustavom;  

- da vladajuću političku elitu i sadašnje upravljače države na radikalne ustavne reforme, uključujući i priznavanje Vojvodini njenih prisilno poništenih osvedočenih istorijskih ustavnih prava, obavezuju do danas grubo ignorisani stavovi Ugovora DOS sa narodom 2000. godine, stavovi Londonske konferencije 1992. godine, nekoliko izričitih rezolucija Evropskog parlamenta u Strazburu, kao i stavovi Venecijanske komisije o aktuelnom Ustavu;

- da ne samo u Vojvodini, nego i u samoj Srbiji narastaju političke snage koje – u ime zahteva za korenitom decentralizacijom, regionalizacijom i poboljšanjem ustavnog položaja građanina i sveta rada – sve odlučnije zahtevaju promene toga Ustava, usled čega te promene tim više postaju politički neizbežne i istorijski neminovne;

-  da je postojani dugoročni  interes svih građana i građanki – kako pripadnika srpskog, tako i pripadnika svih drugih naroda i nacionalnih zajednica i Srbije, i Vojvodine, kao dva osobena i neporeciva geoistorijska regiona i dva samosvojna konstitutivna entiteta koji faktički tvore sadašnju Republiku Srbiju – da i nakon raspada SFRJ i nestanka SRJ i Državne zajednice Srbije i Crne Gore nastave da žive u zajedničkoj, složenoj, saveznoj, modernoj, demokratskoj i sekularnoj državi republikanskog oblika, u koju se dobrovoljno ujedinjuju svojom plebiscitarno izraženom voljom;

- da se novim istorijskim dogovorom legitimnih predstavnika dva sadašnja  konstitutivna entiteta – Vojvodine i Srbije – o njihovom samokonstituisanju kao federalnih jedinica i o dobrovoljnom udruživanju u zajedničku i složenu  državnu zajednicu -Saveznu Republiku Srbiju – na osnovu načela pune ustavne ravnopravnosti i načela federalizma primerenog istorijsko – političkim i civilizacijskim osobenostima i   osvedočenim, a različitim konstitutivnim pravima i specifičnostima dvaju konstitutivnih entiteta, najpunije ostvaruju stečena i neporeciva istorijska prava i Vojvodine i Srbije, istorijski interesi, pre svega srpskog, kao i manjinskih naroda i etničkih zajednica koji u njima vekovima žive, da na čvrstim osnovama stvore stabilnu zajedničku saveznu državu, koja podjednako pripada svim građanima, jer su u njoj svi oni jednaki i jednako  ravnopravni;

-  da je čvrsto obezbeđivanje i ustavno utemeljenje zajedničkog života moguće jedino i samo na osnovama takvog, novog istorijskog dogovora, odnosno – na osnovama zajednički utvrđene i od legitimnih predstavnika oba konstitutivna entiteta usvojene Povelje o ujedinjenju Vojvodine i Srbije u zajedničku i složenu državu – Saveznu Republiku Srbiju.

U skladu sa takvim opredeljenjima, uvereni smo da se – na platformi koju ovom Deklaracijom predlažemo – sadašnja, unitarističko – centralistička Srbija može  mirno i uspešno t r a n s f o r m i s a t i  u složenu, istinski demokratsku, trajno stabilnu i razvojno prosperitetnu modernu evropsku državu i postati postojani faktor stabilnosti, stožerni garant mira i nosilac razvoja kako na Balkanu, u Podunavskom i regionu Jugoistočne Evrope, tako i savremene Evrope u celini.

II

U ime Vojvodine koju učesnici ove Konvencije predstavljaju, saglasni smo i predlažemo da Poveljom – donesenom zajednički sa legitimnim predstavnicima Srbije kao konstitutivnog entiteta – utvrdimo sledeće bitne političke stavove i načela, kao pretpostavke i osnove na kojima  treba da bude izgrađena zajednička država:

-  Vojvodina uvažava kao neporecivu istorijsku tekovinu i neotuđivo  pravo  Srbije na državnost, suverenitet i međunarodno – pravni subjektivitet, kao i činjenicu da Srbija – u  zajedničkom interesu svih, a pre svega srpskog naroda – te neprikosnoveno svoje atribute činom ujedinjenja prenosi na zajedničku državu – Saveznu Republiku Srbiju (SRS), čiji su državljani svi građani i građanke oba konstitutivna entiteta. U zajedničkoj saveznoj državi, Srbija je federalna jedinica sa statusom republike, koja se konstituiše u skladu sa njenom dugom državotvornom tradicijom i osvedočenim međunarodno pravnim subjektivitetom, a Vojvodina – koja nema takvu tradiciju državnosti – u zajedničkoj državi je federalna jedinica sa statusom republike, koja se konstituiše u skladu sa istorijskim, geopolitičkim i drugim osobenostima, sa pravom na sopstveni ustav, zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast i raspolaganje vlastitom imovinom, izvornim prihodima i svim prirodnim i radom stvorenim resursima na svojoj teritoriji i sa ustavnim garancijama ostvarivanja ljudskih, manjinskih, radnih i socijalnih prava za sve građane po najvišim međunarodnim standardima;

- Srbija priznaje istorijsko pravo Vojvodine na status konstituente zajedničke države i samosvojne federalne jedinice, što podrazumeva neporecivo pravo građana i naroda koji u Vojvodini žive da u federalnoj Vojvodini ostvaruju sva svoja suverena prava, sem onih koja oni prenose na saveznu državu. Ona – kao nesporne istorijske tekovine i političke osobenost Vojvodine – uvažava neprikosnoveno i nepotrošivo političko pravo Vojvodine na politički subjektivitet, regionalni evropski identitet i pravo na ustav kao sopstveni konstitutivni akt ;

- osnovna načela, na kojima će se temeljiti kako ustav Savezne  Republike Srbije, tako i ustavi federalnih entiteta, su oni principi na kojima se temelje ustavi najvećeg broja modernih evropskih  država. To su: načela vladavine prava, pravne države i civilnog društva; načela parlamentarne demokratije i dosledne departijacije upravljanja državom, kao i svim drugim javnim poslovima; načela sekularnosti, dosledne podele vlasti, subsidijarnosti, korenite ustavne decentralizacije i regionalizacije i punog poštovanja građanskih ljudskih individualnih i kolektivnih prava i savremenih prava po osnovu rada;

- savezna država u svojoj isključivoj nadležnosti ima izvorne, originerne funkcije koje su atributi svake međunarodno priznate suverene države: uređuje i obezbeđuje granice i teritorijalni integritet; međunarodne odnose i spoljnu politiku; odbranu i bezbednost; državljanstvo; slobode, prava i dužnosti čoveka i građanina; prelazak granica, promet roba i položaj stranaca; osnove ekonomskog sistema i odnosa, svojinske i obligacione odnose, tržište, položaj preduzeća i preduzetnika; monetarni, devizni, spoljno – trgovinski i bankarski sistem; carinski i poreski režim; osnove regionalnog i naučno – tehnološkog razvoja i razvoja velikih tehničko – tehnoloških sistema, režima atmosferskih voda, očuvanja i zaštite prirodne sredine; bezbednost u saobraćaju, osnove socijalnog osiguranja i radnih odnosa; zaštita zdravlja; proizvodnja i promet lekova, oružja, otrovnih i zapaljivih materijala; odnosi u saveznoj državi, njena organizacija i finansiranje.

Pojedine oblasti, koje nisu u nadležnosti savezne države, na temelju zajedničkog interesa federalnih jedinica i njihovog opredeljenja, mogu se poveravanjem urediti saveznim zakonom i drugim aktima savezne države. To se posebno odnosi na pitanja iz oblasti jedinstvenog uređenja privrednog sistema, strategije ekonomskog razvoja, prostornog planiranja, na razvoj infrastrukture i druga pitanja od vitalnog i trajnog zajedničkog interesa.

Ustavom savezne države utvrdiće se sadržina svake od ovih funkcija, kao i način odlučivanja o zakonima i drugim aktima koje donose dvodomna Savezna skupština, koju sačinjavaju Veće građana i Veće federalnih jedinica, Vlada i/ili drugi organi savezne države, kao i takav način izbora i strukture tih organa  koji osigurava ravnopravno učešće federalnih jedinica u njihovom delovanju i ravnopravnu odgovornost federalnih jedinica za funkcionisanje zajedničke države.

Savezna država ima vlastitu imovinu i autonomne izvore prihoda u skladu sa svojim funkcijama.

Savezni ustavni sud osigurava dosledno ostvarivanje saveznog ustava i ustavnost zakona i drugih akata savezne države, kao i usklađenost akata federalnih jedinica sa saveznim ustavom, dok Savezni vrhovni sud rešava u poslednjoj instanci sporove koji se tiču ostvarivanja saveznih propisa, a bavi se i usklađivanjem sudske prakse na celoj teritoriji savezne države.

Savezna država ima svoj grb, zastavu i himnu.

Kao prestonica savezne države, grad Beograd ima status ustavno specifično definisanog distrikta;

- federalne jedinice svojim ustavima i zakonima samostalno i primereno svojim osobenostima uređuju sva ona pitanja koja nisu u nadležnosti savezne države – odlučuju o vlastitom grbu i zastavi, o statusu svojih glavnih gradova; uređuju institucinalnu organizaciju federalnih jedinica i teritorijalnu organizaciju vlasti u njima, dosledno sprovodeći načelo decentralizacije i regionalizacije; celinom uređuju odnose između  regiona, subregiona i opština. Osim toga, one na načelima supsidijarnosti, osiguravaju  ostvarivanje ljudskih individualnih i kolektivnih prava utvrđenih saveznim i vlastitim ustavom, položaj sveta rada i socijalnih prava, zatim uređuju organizaciju sudstva, uključujući tu i Ustavni sud, koji osigurava ostvarivanje vlastitog ustava i ustavnost zakona i drugih propisa koje donose organi federalnih jedinica.

Federalne jedinice raspolažu vlastitom imovinom i izvornim fiskalnim prihodima i odgovorne su za ukupni društveni i ekonomski razvoj i zaštitu i razvoj svih prirodnih i drugih resursa na svojoj teritoriji. 

U skladu sa konsenzusom utvrđenim osnovama spoljne politike savezne države, federalne jedinice ostvaruju sve one vidove međunarodne saradnje i sklapaju one međunarodne sporazume, koji ne pretpostavljaju međunarodno – pravni subjektivitet.

Obe federalne jedinice su ravnopravno odgovorne za harmoniično i efikasno funkcionisanje savezne države i njenih institucija i organa.

Poštujući napred izložene stavove, prilaze i principe, a u skladu sa vlastitim specifičnostima, svaka federalna jedinica donosi svoj ustav na svojoj ustavotvornoj skupštini, a Ustav savezne države donosi Ustavotvorna skupština izabrana na način i po postupku u skladu sa Poveljom:

Četvrta vojvođanska konvencija, sledeći političke principe triju prethodnih  vojvođanskih konvencija, smatra da federalnu Vojvodinu – kao konstitutivni entitet   ustavno i statusno ravnopravan sa federalnom Srbijom – treba definisati kao federalnu Republiku građana i građanki i naroda i nacionalnih zajednica Vojvodine, u kojoj su svi narodi koji u njoj žive ravnopravni i konstitutivni, nezavisno od svoje brojnosti, i svi  imaju  pravo na sve oblike narodnosne autonomije u skladu sa Ustavom  federalne Vojvodine.

Tim Ustavom treba utvrditi status njenih tradicionalnih regiona: Bačke, Banata i Srema i  principe njihovog konstituisanja, a vojvođanskim zakonom o regionalizaciji urediti  uslove i način konstituisanja drugih samoupravnih regiona i subregiona. Višedomni parlament – Skupština  Republike Vojvodine – koju tvore Veće građana, Veće naroda i nacionalnih zajednica i Veće regiona i opština, bira Predsednika Republike Vojvodine, čelnike Skupštine i njenih domova i mandatara za sastav Vlade Vojvodine, na čiji predlog imenuje Vladu, ministre i druge visoke dužnosnike.

U skladu sa svojim nadležnostima, Skupština i Vlada Vojvodine delegiraju, odnosno imenuju vojvođanske predstavnike u predstavničkim telima i drugim ustavnim institucijama i organima savezne države.

III

S obzirom da ustavne reforme za koje se ovom Deklaracijom zalažemo podrazumevaju temeljitu rekonstrukciju postojeće države Srbije i radikalan raskid sa višedecenijskom unitarističko – centralističkom praksom, koja je  pre svega Vojvodini, ali i Srbiji nanela  mnogostruku i teško ispravljivu istorijsku štetu, smatramo veoma važnim da se Poveljom, koju će zajednički utvrditi predstavnici Srbije i Vojvodine, pažljivo razrade postupci  i utvrde procedure za sprovođenje ustavnih reformi, konstituisanje federalnih jedinica i konstituisanje zajedničke savezne države Srbije, koji će osigurati legitimnost tih reformi i proceduralnu efikasnost u složenom procesu njihovog sprovođenja.

Zadatak da sa predstavnicima federalne Srbije utvrdi podrobnije tu proceduru i postupke,  kao i predlog Povelje u celini, Četvrta vojvođanska  konvencija, kao autentični predstavnik ustavotvornog pokreta Vojvodine, poveriće Koordinacionom odboru zaduženom za sprovođenje ove Deklaracije, koga će imenovati svojom posebnom odlukom.

IV

Učesnici Četvrte vojvođanske konvencije, imajući u vidu stanje svesti nacionalne elite i odnos političkih snaga u sadašnjoj Srbiji, duboko su svesni sve težine postizanja istorijskog dogovora na osnovama za koje se zalažu i svakovrsnih prepreka i otpora u svakoj fazi njegovog ostvarivanja i ostvarivanja inicijative koju pokreću, isto koliko su svesni i neminovnosti ustavnih reformi koje zahtevaju i predlažu. 

Pri tome, jasno stavljamo do znanja da – polazeći od ove  Deklaracije i u njoj sadržanih načela, predloga i zahteva – mi od borbe za što skorije i  što potpunije ostvarivanje zahtevanih ustavnih promena, na osnovama  koje predlažemo, odustajati nećemo.

Znamo da jedina, politički neizbežna koliko i nepoželjna alternativa ovako predloženom i  zajednički dogovorenom putu do novog ustavnog ustrojstva zemlje – čime se i vojvođansko ustavno pitanje konačno, principijelno i racionalno razrešava kao krupno unutrašnje političko pitanje – jeste trajna politička nestabilnost i pretnja opasnom političkom radikalizacijom i neizbežnom internacionalizacijom pitanja ustavnog položaja Vojvodine.

Da bismo to predupredili, mi  odlučno izjavljujemo da smatramo da je – ukoliko  ni nakon godinu dana od izbora  2012. ne dođe do postizanja predloženog istorijskog dogovora i utvrđivanja Povelje o političkim reformama i ustavnim promenama  na osnovama ove Deklaracije – naša moralna i politička obaveza i naše legitimno demokratsko pravo da pokrenemo najširu akciju da se građani i građanke Vojvodine referendumom izjasne o tome kakav ustavni položaj Vojvodine žele i kakvu državu prihvataju.

Uvereni, međutim, u to da narastajuće emancipatorske, istinski demokratske i evropske političke snage u samoj Srbiji shvataju da – bez radikalnog raskida sa važećim centralističkim Ustavom i sve okrutnijom praksom partitokratskih vrhova Republike – nema ni perspektive, niti dobrobiti za građane i građanke Srbije u celini, smatramo da borba za korenite ustavne i demokratske promene ulazi u odlučujuću fazu; odnosno – da  bi njihovo odlaganje samo produžilo i produbilo, do agonije, sveopštu  krizu u kojoj se naše društvo već dugo nalazi i nanelo neizbežno nove velike štete i Vojvodini i Srbiji i svim građanima i narodima koji u njima žive.

Stoga pozivamo te snage i Vojvodine i Srbije da nam se pridruže u borbi za korenite ustavne i demokratske reforme, a građane i građanke naše obespravljene, opljačkane, iznurene i ponižene Pokrajine – da nas u toj teškoj borbi odlučno podrže.

Učesnici Četvrte vojvođanske konvencije