Ustav je garant celovitosti Srbije, prethodna vlada "legla na rudu" natovske Evrope

Arhijerijski sabor prošle godine nije Njegoša proglasio svecem, što nimalo ne umanjuje njegovu svetost i što ne znači da se i to jednog dana neće dogoditi.

Postati svjestan da Hristovo Vaskrsenje daruje čovjeku hljeb vječnog života, i da pri tom osmišljuje i umnožava naš hljeb svagdašnji, znači osloboditi se i od rastrzanosti i straha od gladi u svakodnevnoj borbi za ekonomsko preživljavanje. Hristovo Vaskrsenje daje sigurnost i nadu u izbavljenje čak od smrti, a kamoli od svagdašnjih životnih teškoća i briga, izjavio je u Vaskršnjem intervjuu za „Politiku” mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije.

Praznujući najradosniji hrišćanski praznik, mitropolit Amfilohije, koji često iznosi kontroverzne političke stavove, i ovoga puta je ostao dosledan: on govori o iskušenjima pred kojima se nalaze narod i Crkva, komentariše tok pregovora između Beograda i Prištine, kao i odnose Srbije i Crne Gore, uz svoja očekivanja od buduće vlade. I, kao što sam kaže, to čini bez dlake na jeziku…

Vaskrs je praznik pobede života nad smrću, svetlosti nad tamom i ljubavi nad mržnjom. Koliko je današnji čovek rastrzan u svakodnevnoj borbi da ekonomski preživi od prvog do prvog u mesecu, svestan značaja Hristovog Vaskresenja ?

Zaista je Vaskrs „praznik nad praznicima”, praznik pobjede vječnog života nad smrću, svjetlosti nad tamom, ljubavi nad mržnjom. Nije slučajno, samo njega da pomenemo, Sveti Petar Drugi Lovćenski Tajnovidac, u dubinama sveukupnog bića nazreo „uskrsa sjeme”, „bića živonosnu klicu”, da bi punoću te živonosne tajne otkrio i posvjedočio Ličnošću vječnog logosa Božjeg, vaskrslog Bogočovjeka, koji je „vaskrsenjem smrt porazio” (Luča Mikrokozma). Biti svjestan te cjeleseobraznosti i svrsishodnosti utkanih u sveukupnu tvorevinu, od najmanjeg do najsavršenijeg bića, sledovanja svih bića po nekom poretku, naročito čovjekovog bića, nije jednostavno i lako, ali je jedino dostojno čovjeka, kao pojedinca i kao zajednice.

Početkom marta na sastanku poglavara pravoslavnih crkava u Istanbulu zakazan je za 2016. godinu dugopripremani Svepravoslavni sabor. Mediji ga već nazivaju „Osmim Vaseljenskim saborom”, dok patrijarh ruski Kiril kaže da je reč o Saboru pravoslavnih crkava. Šta očekujete od jednog takvog sabranja? Koja pitanja mogu biti rešena koja opterećuju odnose među pomesnim pravoslavnim crkvama?

Sadašnji Konstantinopoljski Vaseljenski patrijarh Vartolomej već peti put sabira predstojatelje Pomjesnih pravoslavnih crkava. Time se posvjedočuje jedinstvo pravoslavlja u svijetu. Ovogodišnje sabranje je bilo priprema za Veliki sabor crkve, koji bi trebao da se održi 2016. godine u hramu Svete Irine u Carigradu. Sabor nikad ne proglašava sam sebe za Vaseljenski – sledeći sabor je bio onaj koji bi prethodnom davao naziv Vaseljenskog. U tom smislu je naša Crkva predložila da za Osmi Vaseljenski sabor bude potvrđen Sabor vremena patrijarha Fotija (879), on je i prihvatan kao takav na Istoku. A za Deveti da bude proglašen Carigradski isihastički sabor (1341, 1351), koji je potvrdio učenje Svetog Grigorija Palame nadumnog razlikovanja u Trojičnom Bogu neizrecive božanske Suštine i vječnih božanskih Energija, kojima se Bog javlja i otkriva svijetu i čovjeku i u kojima je „jedina nada” čovjekova.

Sama činjenica da će se održati ovaj Veliki svepravoslavni sabor, poslije više od hiljadu godina, od izuzetnog je značaja. Njegovo sabranje je od prvorazrednog značaja za svjedočenje i ostvarivanje vaseljenske misije Crkve. Među temama predviđenim za rješavanje na ovom Velikom saboru, glavno je pitanje dodjeljivanja autokefalije i autonomije novim Crkvama, kao i pitanje crkvene dijaspore.

Danas je Pravoslavna crkva raširena, prvi put u istoriji, na takav način – po čitavom svijetu. Zato je neophodno njeno ustrojstvo i ostvarivanje univerzalne misije prilagoditi novim istorijskim uslovima i potrebama. Značajne su i teme ekumenskog dijaloga Crkve sa onim Hrišćanima koji su odvojeni od pravoslavlja, u cilju ostvarivanja Hristove zapovijesti „da svi budu jedno”. Značajna je i tema – uloga Crkve kao kvasca za preporod i preobražaj ljudskog društva uopšte mirom i bogodanom i zadanom slobodom Carstva nebeskog, koja otvara čovječanstvu, Hristovim Vaskrsenjem – vječne horizonte.

Isto je tako važna i tema kanonske teme svetinje braka, posta, pashalije, obnove u praksi sabornog funkcionisanja Crkve na univerzalnom planu, uz očuvanje sabornosti pomjesnog karaktera Crkve. Ovim posljednjim će biti prevaziđene i izvjesne tenzije koje opterećuju odnose među pomjesnim Crkvama. Od nekadašnje četiri patrijaršije (odnosno pet – prije odvajanja prvog Rima 1054), danas se Crkva razrasla u 14 (autokefalnih) Crkava, sa univerzalnom dijasporom i misijom u čitavom svijetu. To je ono što i nameće regulisanje uzajamnih odnosa među pomjesnim Crkvama u svjetlosti tog razvoja crkvenog prisustva u sveukupnom svijetu i njene obaveze i potrebe „propovijedanja evanđelja svakom stvorenju”.

Da li očekujete da će Svepravoslavni sabor doneti odluku da se napusti julijanski i pređe na gregorijanski kalendar što unespokojava mnoge vernike?

Svepravoslavni sabor neće donositi odluke o napuštanju nikeojulijanskog kalendara ni o njegovoj zamjeni grigorijanskim. Dokle ne bi došlo do eventualne ispravke oba astronomski nepotpuna kalendara, u duhu predloga znamenitog Milutina Milankovića iznesenog našom Srpskom crkvom na Saboru 1923. godine u Carigradu, u Crkvi će, do daljeg, po ikonomiji, ostati u upotrebi oba kalendara. Zato neka naši vjerni pravoslavni Hrišćani budu spokojni u pogledu kalendarskog liturgijskog proslavljanja Boga, događaja iz Božanskog domostroja spasenja i svetih ugodnika Božijih.

Svojevremeno ste izjavili da je Crkva danas na teritoriji Kosova i Metohije u stanju u kakvom je bila za vreme Otomanskog ropstva. Da li očekujete da će se briselskim pregovorima položaj SPC i srpskog naroda popraviti na Kosovu? Da li ste promenili vaš kritički stav prema Briselskom sporazumu?

Danas je ponovo aktuelna, možda više nego ikada, proročka Njegoševa riječ: „O Kosovo grdno sudilište, na sred tebe Sodom zapušio.”Ali i ona druga Lovćenskog Tajnovidca: „Nadanje se naše zakopalo, na Kosovo u jednu grobnicu.” U naše dane je muratovska otomanska tiranija na Kosovu povampirena i zapečaćena natovskim bombardovanjem. Briselski sporazum ide u pravcu prinudnog ozvaničenja od strane Srbije tog zapečaćenja. Bilo bi dobro da oni koji idu na podvorenje i razgovore u Brisel, pri svakom odlasku prođu kroz ranjenu NATO bombama Knez Miloševu ulicu i da se prisjete makar godišnjice 6. aprila 1941. godine.

U intervjuu za „Politiku”, povodom vašeg učešća na mitingu zbog protesta prema Briselskom sporazumu, u svom metaforičkom govoru, poručili ste vladi da u njoj treba da umre ono što je bolesno, a da vaskrsne ono zbog čega postoje vlada i parlament. Mislite li da će nova vlada Srbije biti zdrava, bar prema vašoj dijagnostici?

Prethodna Vlada Srbije je „legla na rudu” natovske i eštonovske Evrope. Narod i Crkva ne gube nadu da će nova vlada vratiti Kosovo i Metohiju iz Brisela u Ujedinjene nacije, čija je cjelovita Srbija članica sa Kosovom i Metohijom, njenom žilom kucavicom, i da će očuvati svoj svenarodno potvrđeni Ustav, garant cjelovitosti Srbije.

Očekujete li da će na predstojećem Majskom saboru Svetog arhijerejskog sinoda, biti izabrani novi episkopi na mestima upražnjenih eparhija kojima upravljaju administratori?

Ovo­go­di­šnji maj­ski Ar­hi­je­rej­ski sa­bor, po iza­zo­vi­ma i pro­ble­mi­ma ko­ji sto­je pred njim, po mno­go če­mu je sli­čan po­sli­je­rat­nom sa­bo­ru iz 1947. go­di­ne. Ve­li­ki broj upra­žnje­nih epar­hi­ja (ne­dav­nim upo­ko­je­njem Mi­tro­po­li­ta Jo­va­na upra­žnje­na je i ve­o­ma zna­čaj­na Za­gre­bač­ko-lju­bljan­ska mi­tro­po­li­ja), nji­ho­vo po­pu­nja­va­nje, aron­da­ci­ja dvo­mi­li­on­ske Ar­hi­e­pi­sko­pi­je be­o­grad­sko-kar­lo­vač­ke (još je Pa­tri­jarh Pa­vle pred­lo­žio stva­ra­nje u Be­o­gra­du dvi­je no­ve epar­hi­je) i even­tu­al­no ne­kih dru­gih epar­hi­ja, osvje­tlja­va­nje no­vih uslo­va u ko­ji­ma ži­vi i dje­la na­ša Cr­kva po­sli­je ras­pa­da Ju­go­sla­vi­je i ši­re u svi­je­tu (u Evro­pi, Ame­ri­ci i Austra­li­ji), pri­pre­ma­nje za bu­du­ći Ve­li­ki sa­bor Cr­kve Hri­sto­ve (2016), i nje­no svje­do­če­nje Hri­sta u sa­vre­me­nom svi­je­tu, una­pre­đe­nje cr­kve­ne pro­svje­te i vje­ro­na­u­ke, ka­ko u ško­la­ma ta­ko i pri hra­mo­vi­ma, pi­ta­nje ras­pe­tog Ko­so­va i uop­šte stra­da­nja Cr­kve i hri­šća­na na Bli­skom is­to­ku, u Ukra­ji­ni, u svi­je­tu… Sve su to ži­vot­ne te­me, kao i dru­ga ak­tu­el­na pi­ta­nja ko­ja sto­je pred na­šom Cr­kvom u ovom isto­rij­skom tre­nut­ku.

Da li ćete ponovo pokrenuti postupak pred majskim saborom da se Njegoš proglasi za sveca, jer se prošlogodišnji sabor nije odazvao vašem predlogu da Njegoš postane svetitelj? Kakav odnosimaju vernici mitropolije prema Njegošu koji je neosporni velikan naše književnosti. Da li ga vernici više doživljavaju kao svetitelja ili prosvetitelja?

Nije Crkva, još manje njeni sabori, ona koja proglašava svece. Sami Bog je onaj koji pojedine ličnosti obdari darovima i proslavi svojom svetošću. Sveci su prije svega i iznad svega – Božiji sveci. Od apostolskih vremena, vremena drevnih mučenika Hristovih i učitelja i prosvetitelja svetih otaca Crkve, poštovanje takvi Božijih izabranika i svjedoka, započinjalo je na mjestu gdje su živjeli i Hrista posvjedočili, a onda je ono prenošeno i na vaseljenski plan. Tako se kod nas širilo, bez bilo kakve formalne kanonizacije, poštovanje i proslavljavanje Svetih Ćirila i Metodija, Svetog Jovana Vladimira, Simeona Mirotočivog i Svetog Save, Svetog Vasilija Ostroškog i Svetog Petra Cetinjskog, samo neke od njih da pomenemo. Isto to važi i za Svetog Petra Drugog Lovćenskog Tajnovidca. Pored toga što je poštovan kao veliki pjesnik, bogoslov, filozof i državnik, od vremena njegovog upokojenja nazivan je i svetim, pri prenosu njegovih moštiju na Lovćen (1854), desna ruka koja je pisala „Luču Mikrokozmu” nađena je neraspadnuta. Sveti vladika Nikolaj ga je u „Religiji Njegoševoj” s pravom nazvao „velikomučenikom” (šta li bi tek rekao za njega poslije sedam njegovih sahrana i rušenja njegove grobne crkve?).

Kao takav, on je povodom 200 godina od njegovog rođenja proslavljen u Cetinjskom manastiru, službom i ikonom, pa se i dalje proslavlja, naročito u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj, ali šire od nje. Arhijerejski sabor ga nije prošle godine upisao u kalendar što nimalo ne umanjuje njegovu veličinu i svetost i što ne znači da se i to jednog dana neće dogoditi. U Crnoj Gori se on doživljava ne samo kao veliki pjesnik i prosvetitelj, nego i kao prorok i svetitelj, ništa manje od njegovog strica Svetog Petra Prvog, koga je on sam (1834) pribrojao liku svetih, i pored protivljenja ondašnje Karlovačke mitropolije, a onda ga sva Crkva prihvatila.

Crnogorski sekretari SKOJ-a

Vlasti u Podgorici i Beogradu se sve češće poručuju kako su odnosi dve države sve bolji. Da li se mogu popravljati odnosi Srbije i Crne Gore, ako se deo monaštva i sveštenstva Mitropolije crnogorsko-primorske još tretira kao „neprijateljski element”, jer ne mogu da legalizuju svoj boravak?

Progon Pravoslavne crkve srpske u Crnoj Gori i njenog sveštenstva, posljedica je neznanja i predrasuda o tome šta je ustvari Crkva, naslijeđenih nekima od crnogorskih vlastodržaca od prethodne ateističko-brozovske ideologije. Pri tome, nosioci tog ideološkog koncepta, namjesto da organizuju današnju Crnu Goru po uzoru na Kraljevinu Crnu Goru i na savremene evropske države (posebno što se tiče odnosa Crkve i države), oni je temelje na davno prevaziđenom konceptu plemensko-rodovske zajednice.

S obzirom na to da je Mitropolija crnogorska, brdska i skenderijska Petrovićevskog vremena stvarala državu Crnu Goru u cilju oslobođenja sveukupnog srpskog etnosa i Balkana, tvorci nove avnojevske sužene Crne Gore, hteli bi da Crkvu stave u funkciju svog tribalnog koncepta države i plemensko-partijskog etatizma i da je podrede svojim ideološkim interesima. Nadati se da je to tranziciona bolest plaćanja danka marksističko-titoističkom vaspitanju i nasleđu crnogorskih sekretara SKOJ-a i kumrovačkih đaka, „dopingovanog” plemenskim crnogorstvom, jedinstvenim takve vrste u modernoj Evropi.

Aleksandar Apostolovski

(Politika)