Prva građanska multikulturalna manjina

Udruženje Crnogoraca u Srbiji "Krstaš" pozvalo je 8. januara srpskog predsednika Borisa Tadića i premijera Vojislava Koštunicu da pomognu da se promeni prethodni dan obelodanjena odluka ministra vera Radomira Naumova o zabrani registracije Crnogorske pravoslavne crkve u Srbiji.

„Pošto se ova nesrećna odluka Ministarstva vjera lako može shvatiti kao pokušaj vlasti u Beogradu da uvede represivne mjere prema nacionalnim manjinama, sigurni smo da ćete hitnom intervencijom pomoći da se preinači odluka“, ocenio je predsednik udruženja Crnogoraca u Srbiji, kako se predstavljaju, „Krstaš “ i poverenik samozvane Crnogorske Pravoslavne Crkve za Srbiju Nenad Stevović u pismu Tadiću i Koštunici i naglasio da Crnogorci u Srbiji "u cijelom ovom procesu očekuju punu podršku organa i predstavnika države Crne Gore koja je kao članica Savjeta Evrope dužna da brine o ljudskim pravima njenih državljana".

Fokusiraćemo se na utemeljenost pretnje državi Srbiji zbog navodnog uvođenja represivnih mera prema nacionalnim manjinama u kontekstu formalno pravnog položaja kolektiviteta zvanog Crnogorci u obe države (Srbiji i Crnoj Gori). Ponovno dokazivanje već nebrojeno puta dokazane kanonske i istorijske neutemeljenosti jeftino politikantskog manevra „obnavljanja“ samozvane CPC prepustićemo drugima. Naime, uočljivo je da Stevović o Crnogorcima govori kao o a) nacionalnoj manjini u Srbiji i b) državljanima Crne Gore.

Dva događaja su obeležila srbijansko-crnogorske odnose u prošloj godini – a) donošenje u svetu jedinstvenog novog Ustava Crne Gore, koji je promovisao Crni Goru kao državu „...slobodnih i ravnopravnih građana pripadnika naroda i nacionalnih manjina koje žive u Crnoj Gori: Crnogoraca, Srba, Bošnjaka, Albanaca, Muslimana, Hrvata i drugih“ - dakle bez imenovanja matične(niti bilo koje druge) nacije - svačiju i ničiju i b) odluka države Srbije da prizna pravo na državljanstvo svojoj dijaspori, pa tako i svim Crnogorcima koji se osećaju Srbima. Prvi događaj – konačno ostvarenje ideala multikulturalne, multietničke, građanske države na (planeti) Zemlji – naravno je propraćen pozitivnim reakcijama intelektualaca i javnosti transnacionalne provinijencije, dominantne u medijima ovog dela Evrope. Na odluku Srbije (bed gajs) da, poput većine zemalja sveta, preuzme elementarnu odgovornost za pripadnike svoje matične nacije ma gde živeli, očekivano je „bačeno drvlje i kamenje“. Vlast u Crnoj Gori i deo opozicije (prema ukusima sa ili bez navodnika), odlučna protiv dvojnog državljanstva, zapretila je čak „svojim“ Srbima, tj. rezidentima i državljanima Crne Gore gubitkom crnogorskog državljanstva ukoliko se drznu da zatraže srbijansko. U opštoj galami svima je promaklo da država Crna Gora (gud gajs) tu odgovornost prema „svojoj“ naciji nije preuzela, a Stevovićevi „Krstaši“ mogli bi biti prvi kojima će se ova „mudra“ politički korektna ustavna definicija države Crne Gore obiti o glavu.

Stevovićeva pretnja otvara dva pitanja a) mogu li Crnogorci u Srbiji nakon ovakve preambule Ustava Crne Gore dobiti status nacionalne manjine (u Srbiji ili bilo gde) i b) kako rezidenti i državljani Srbije – Crnogorci iz vojvođanskog sela Lovćenca – mogu zahtevati od Crne Gore da ih zaštiti kao njene državljane, kad se Crna Gora protivi dvojnom državljanstvu i ne priznaje pravo na državljanstvo crnogorskoj dijaspori.

Neophodni uslovi koje neka etnička grupa mora da ispuni da bi dobila status nacionalne manjine u matičnoj državi druge nacije su da je autohtona na tom prostoru i da postoji matična država te manjine. Kod nas se obično zanemaruje da pripadnost korpusu neke nacionalne manjine za građanina tog etničkog porekla nije usud – naime nije protivrečna odluka da se deklariše, uprkos svom etničkom poreklu kao pripadnik matične nacije te države. Stevovićevi prvi komšije Mađari npr. žive vekovima u Vojvodini u državi Srbiji, a matična država im je Mađarska. Ima i građana nacionalno deklarisanih kao Srbi koji su mađarskog porekla. Komšije Romi takođe su tu vekovima, ali nemaju matičnu državu, pa je njihov status prepoznat kao jedinstven problem čijem rešavanju je posvećena dekada Roma u zemljama EU. Da li su i koji su Crnogorci autohtoni u Srbiji i imaju li svoju matičnu državu? Da li njihov status treba da se reši po ugledu na status Mađara u zemljama EU (Slovačka, Rumunija, Austrija, Slovenija – da zanemarimo „zaostale“ Srbiju i Hrvatsku) u kojima su nacionalna manjina ili na status Roma u EU? Ili možda neko treće rešenje (Austrijanci u Nemačkoj npr.?) Čini se da je „mudra“ preambula Ustava Crne Gore (Nebojša Medojević, jedan od tvoraca: "Ovo više nije ustav crnogorskog naroda .... Crnogorac ima ista prava kao Srbin, Bošnjak... i to je ono što se zove građanska, multietnička Crna Gora" ) učinila Crnogorce „statusno“ bližim Romima nego ikad u istoriji.

Stevović govori o negiranju temeljnih prava 70.000 Crnogoraca u Srbiji, što nam govori da on Crnogorcima smatra samo onih 70 000 građana koji su se tako izjasnili na prošlom popisu stanovništva. Broj državljana Crne Gore - rezidenata Srbije, kojim se politikantski baratalo uoči refernduma u Crnoj Gori je „nešto“ veći – 280 000, a broj stanovnika Srbije poreklom iz Crne Gore kojim se mahalo u vreme Miloševićevih „dva oka u glavi“ je još „impresivniji“ – 2-3 miliona. Svima je zajedničko da, sve i kad bi želeli, ne bi mogli da dobiju status crnogorske nacionalne manjine u Srbiji. Stevović je dakle u pravu, samo što uzrok nije u državi Srbiji na koju galami, već u nepostojanju matične države Crnogoraca. Ovako ustavno definisana (građanska, multietnička, multikulturalna...) Crna Gora to nije, pa bi Stevović i njemu slični deklarativni crnogorski patriote svoju kritiku konačno mogli da preusmere na pravu adresu. A posebna priča je koji su Crnogorci autohtoni u Srbiji – oni „Stevovićevi“ (70 000) i „Bulatovićevi, Mandićevi i Šoćovi“ (280 000) sveže doseljeni ili oni (2-3 miliona) „Miloševićevi“ koji su u Srbiji vekovima, ali pate od sindroma Austrijanaca u Nemačkoj (gde nema dvojnog državljanstva) – nacionalno se deklarišu kao Srbi.

Stevović se upetljao i u pitanja državljanstva. Nejasno je da li je, zahtevajući od Crne Gore da ih zaštiti kao Crnogorske državljane, lojalno sledio uputstva crnogorske vlasti koja ne priznaje dvojno državljanstvo i odrekao se Srbijanskog. Ali, kako može da zahteva manjinska prava ako (više) nije državljanin Srbije?

Odgovor premijera i predsednika (ma ko pobedio na izborima) Srbije na ovaj brižni apel Stevovića željno iščekujemo. Možda će zanemariti cepidlačenja iz ovog teksta i - „legalistički“ i politički korektno, ne čekajući promene tek donetog Ustava Crne Gore, priznati Crnogorce kao nacionalnu manjinu i CPC kao versku zajednicu, na radost srbijanske mondijalističke javnosti. Uostalom Romi u Srbiji (za razliku od zemalja EU) i bez matične države imaju status nacionalne manjine, pa kad se već jednom „zažmurilo“...a i CPC je u prijateljskoj Hrvatskoj već registrovana kao verska zajednica.