Otvoreno pismo predsedniku Republike Srbije

Poštovani,

Prvi put nakon ukidanja Državne zajednice SiCG na srpsko-crnogorskom međudržavnom nivou otvoreno je, u nedavnom susretu predsjednika Srbije g. Borisa Tadića i predsjednika Crne Gore g. Filipa Vujanovića, pitanje položaja i prava srpskog naroda u Crnoj Gori. Srpski nacionalni savjet pozdravlja otvaranje tog pitanja, na kome radi od svog osnivanja. Radujemo se što je i zvanična Srbija konačno, prepoznajući bliskost, uočila razliku između Srba u Crnoj Gori i nacionalnih Crnogoraca, jer je do njihovog nacionalnog razdvajanja došlo zbog istorijskih procesa kojima je srpski narod bio izložen u dvadesetom vijeku. Dosadašnjim neuvažavanjem tih razlika samo je pospješivana asimilacija Srba u nacionalne Crnogorce. Srbija, čini se, tako polako osmišljava novu strategiju zaštite Srba van svojih granica koje je 150-ogodišnja jugoslovenska matrica srpske nacionalne politike dovela u nazavidan državno-pravni položaj.

Srba u Crnoj Gori danas ima oko 200.000, što je malo manje od trećine ukupnog stanovništva. Suština problema Srba u Crnoj Gori nije u tome može li ili ne može 32% stanovništva biti manjina, već u pronalaženju načina zaštite identitetskih prava zbog asimilacije koju nad njima kontinuirano vrši crnogorska vlast. U Crnoj Gori prema popisu stanovništva nema većinskog naroda, pa Srbi ne mogu biti manjina u odnosu na bilo koju drugu nacionalnu zajednicu. Međutim, nakon usvajanja Ustava Crne Gore, srpskoj zajednici nije ostao ni jedan ustavno-pravni mehanizam za zaštitu njenog nacionalnog identiteta, osim poglavlja Ustava „Zaštita identiteta“,koji reguliše identitetska prava svih koji to zatraže. Zaštita identitetskih prava nesporno mora biti u okviru postojećeg ustavno-pravnog poretka, jer biti van ustavno-pravnog poretka znači - biti getoiziran i izložen asimilaciji i nestajanju. Tu Srbima ne može biti od pomoći činjenica da su i u Crnoj Gori kao i u Srbiji autohton narod, jer pojam autohtonosti nije isto što i pojam konstitutivnosti, tj. nije ustavno-pravna, već etnološko-istorijska kategorija.

U procesu donošenja ustava Crne Gore vladajuća većina je kategorički odbacila svaki pokušaj dijela srpskih političkih predstavnika da Srbe ustavno definišu kao konstitutivan narod. Principom majorizacije, u parlamentu je dvotrećinskom većinom usvojen Ustav koji je srpsku zajednicu doveo u položaj da se, ili mora organizovati u skladu sa Ustavom, ili prepustiti asimilaciji i identitetskom zatiranju. Izdvajanjem iz državne zajednice sa Srbijom i donošenjem Ustava Crne Gore, srpski jezik i Srbi u Crnoj Gori su stavljeni u red jednakoznačajnosti sa manjinskim jezicima i manjinskim nacionalnim zajednicama, tako da niko ne može sumnjati u asimilatorske namjere ovdašnje vladajuće većine prema ovdašnjim autohtonim Srbima. Statistički podaci govore da u ovdašnjim državnim organima i institucijama gotovo i da nema Srba. O tome najbolje svjedoči zvanični izvještaj zaštitinika ljudskih i manjinskih prava Crne Gore. Svako zapošljavanje ili napredovanje u službi kad su Srbi u pitanju, uslovljeno je njihovim prethodnim deklarisanjem da su nacionalni Crnogorci. S toga ne treba posebno objašnjavati šta sve to znači po opstanak srpske samosvijesti na ovom prostoru, naročito ako se zna da oko 70% ličnih primanja građana dolazi iz državnog budžeta. Isti asimilatorski odnos crnogorske državne institucije imaju i prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi i srpskom kulturno-istorijskom nasleđu na tlu Crne Gore.

Srpski nacionalni savjet takođe želi da Srbi u Crnoj Gori dobiju status konstitutivnog naroda, ali da bi ustavno bili definisani kao konstitutivan narod neophodna je, ne samo prethodna smjena vlasti, već i stvaranje dvotrećinske parlamentarne većine potrebne za izmjenu postojećeg Ustava. To u ovakvom političko-nacionalnom rasporedu snaga, jednostavno, nije moguće. Jasno je, dakle, da Srbima u Crnoj Gori ne preostaje ništa drugo nego da se organizuju na način kako je to jedino moguće, radi zaštite svojih legitimnih nacionalno-identitetskih prava. 

Budući da je Srbija ustavno definisana kao država srpskog naroda i da u njoj živi najveći dio naših sunarodnika, smatramo da ima i pravo i obavezu da vodi računa o svojim sunarodnicima u drugoj državi, posebno po pitanju obezbjeđivanja Ustavom garantovanih prava. Srbija je obavezna da u direktnoj međudržavnoj srpsko-crnogorskoj komunikaciji, ali i preko međunarodnih institucija vrši uticaj na Crnu Goru da sve do eventualne promjene našeg ustavno-pravnog položaja i dobijanja statusa konstitutivnog naroda sa svim pravima koji iz njega proishode insistira na doslednom poštovanju prava Srba u Crnoj Gori u skladu sa postojećim ustavno-pravnim poretkom. Srbija mora neodstupno insistirati na jednakopravnosti Srba sa ostalim nacionalnim zajednicama. To njeno legitimno pravo, isto toliko i njen legitimni interes, koji se ničim ne mogu i ne smiju dovoditi u pitanje.