Boro i Ramiz

„Niko nema pravo da dovodi u pitanje crnogorski identitet u Srbiji,ali isto tako i srpski u Crnoj Gori“

Boris Tadić

„Ja bih to pre nazvao kosovskim nacionalizmom. Čućete i najradikalnije Albance da kažu 'mi Kosovari'“

Andrej Nosov, NVO - Inicijativa mladih za ljudska prava

„Moja zemlja nikada neće biti multietnička“

Silvio Berluskoni

„Bićemo posvećeni osmišljavanju mehanizama podrške kulturnoj raznolikosti, čime ćemo afirmisati multikulturalizam, kao temelj društava koja danas predstavljamo“, poručili su sa Cetinja šefovi država jugoistočne Evrope završavajući samit „Raznolikost kulturne baštine – upravljanje i kulturna promocija“. Oni su istakli zadovoljstvo zbog činjenice da je ovogodišnji samit održan u Crnoj Gori, koja je kao društvo utemeljena na osnovama multietničkog i multikulturalnog sklada. Ove i ovakve vesti dominirale su medijima protekle sedmice. Navikli smo da naše političare ne shvatamo ozbiljno kad se frljaju „izmima“ koji su im familijarni kao da su „iz tuđe glave“. A trebalo bi. Makar zbog „tuđe glave“ koja izgleda zna šta radi.

„Što to bješe, što to bješe... multikulturalizam?“ Izvorno – to je model uklapanja ne-domicilnog novopridošlog stanovništva u društva njihovih novih domovina – razvijenih zapadnih država, koji se dovodi u vezu sa zemljama engleskog govornog područja (Velika Britanija, Kanada) i severne Evrope. Suprotan je model asimilacije (zvanični termin je „integracija“), koji je specifičan za Francusku. Multikulturalizam polazi od pretpostavke da „... neko može biti uzoran građanin, a u isto vreme se primarno identifikovati sa manjinskom kulturom. Drugim rečima, odnos građanina prema naciji može biti posredovan snažnim osećanjem pripadnosti manjinskoj zajednici.“[1] U asimilatorskom modelu pripadnost raznim manjinskim zajednicama (rasnim, verskim ili etničkim) poništena je pripadnošću političkoj zajednici – naciji. Poništavanje je uslov (i deo svojevrsnog dogovora između države i pojedinca) za relativno lako dobijanje (francuskog) državljanstva za sve koji govore jezik i prihvataju osnove kulture i ustrojstva. „Njima se mora garantovati sve kao pojedincima, a ništa kao naciji“ (u smislu zajednice).“[2] Drugim rečima negovanje specifičnih kulturnih, verskih i etničkih tradicija potisnuto je u sferu privatnog. Oba modela „uvežbavana“ su primarno na muslimanskim zajednicama kao najbrojnijim, a najteže uklopivim u norme zapadnih društava.

Očigledno je da anglosaksonski model „govori ljubavnije“, pa je decenijama „diljem“ Evrope bilo politički korektno „pljuvati“ francuski model „... kao izraz autoritarne, centralizovane države koja, u najmanju ruku, odbija da uvaži manjinska prava, ukoliko čak ne krši i ljudska prava.“[3] (poznato?) S obzirom na to da je „izvestilac“ na ove teme srbijanski NVO sektor i pripadajući (svi) mediji, naša javnost je neobaveštena o modelu integracije do te mere da su i rasni i etnički nemiri u predgrađima Francuske tumačeni kao kriza multikulturalizma. S druge strane, multikulturalizam je (i ovde) postao gotovo opšteprihvaćeni kult.

U poslednje vreme izjave poput „multikulturalizam je mrtav“ postale su prava intelektualna moda svuda sem u srpskim zemljama, mada je jedan od prvih koji se drznuo da to izjavi bio „naš“ čovek – Goran Svilanović – u noći proglašenja nezavisnosti Kosova. Zaključak o statusu pokojnika i iznenadni interes, za doskora politički nekorektan francuski model, argumentovan je brojnim empirijskim istraživanjima „na terenu“ i brojnim statističkim podacima koji ilustruju koliko su u francuskom društvu muslimani bolje integrisani nego u Britaniji, Belgiji i Holandiji.

Međutim, pitanje bitno za nas je u kom kontekstu se povezuje model integracija stranaca, inovernih došljaka uglavnom druge rase u zapadnim zemljama sa situacijom među starosedelačkim, davno izmešanim verskim i kulturnim zajednicama „jugoistočne Evrope“ (koje su često i istog etničkog porekla) na koju se „ođe“ lepi multikulturalizam i to još kao temelj društava? Možda će postati jasnije ako „posegnemo“ za manje eufemističkim tumačenjem. „Vašington, uz podršku jednog broja zemalja EU koje SAD drže na uzdi milom ili silom, u tom regionu uporno sprovodi neokolonijalnu politiku, s tobože humanitarnom oblandom. Ta oblanda je plasirana pod firmom multikulturne demokratije, koja se nameće stanovnicima tog regiona nezavisno od njihovih želja, interesa ili viđenja situacije kakva stvarno jeste. Taj se model uvijek i svugdje nameće, osim kada su Srbi ti koji taj model prihvate. U tom slučaju, opcija za koju se zalaže zapadni svijet, pod budnim okom Vašingtona, nije multikulturalizam, već secesija“, ističe dr Daglas Bandau, savetnik bivšeg predsjednika SAD Ronalda Regana.

Na sličan način, u svetlu „teoreme prinudne lojalnosti“ tumači novobalkanske ratove i nemački mislilac Klaus Tevelajt: ”Ono što je ovaj rat sprovodio, odnosno trebalo da sprovodi ideološkim i oružanim nasiljem, jeste pre svega prosto potvrđen, a potom i prinudan kulturni identitet, religija ili etnos, iz čega posle sledi zahtevanje novih granica u novim nacionalnim državama.“[4] Tevelajt postavlja i teoretski model na kome se zasniva Bandauov primer dvostrukih standarda prema Srbim “spolja destabilizovati, infiltrirati se u nacionalne države drugih; kod kuće se stabilizovati, postojeće nacionalne države štititi, gde god je moguće dalje centralizovati.“[5] Nacionalne države drugih su, po njemu, potencijalno sve nacionalne države van zapadnih „odbrambenih“ saveza kao što je NATO. Jednostavno objašnjenje zašto su Hrvatska i Slovenija centralizovane nacionalne države, zašto se uspostavlja nacija Kosovara, a istovremeno „multikulturalno“ razgrađuju neke od najstarijih evropskih nacija poput srbijanske i crnogorske, zašto se jedan od najradikalnijih bošnjačkih etnocentrista efendija Cerić setio „jedinstvene“ bosanske nacije itd.

Status i ustrojstvo nacionalne države očigledno je indikator da je „dotična“ država, sa stanovišta planera zapadnih „odbrambenih“ saveza, dovršena, definisana (granice, identitet i sl.) i da spada u grupu postojećih koje treba štititi, pa ne čudi zašto razni evrounijatski pokreti na Balkanu srpske zemlje Crnu Goru i Bosnu, pa i samu Srbiju i dalje tretiraju kao protektorate, otvoreno ih nazivajući „nedovršenim državama“ (tvrdeći da je to stav Evropske Unije), a istovremeno propagiraju stvaranje kosovarske (pseudo)nacije. Što je dobro za Ramiza nije za Boru. Za Ramiza je integracija mnogo primereniji koncept, jer je njegova država postojeća koju treba štititi. Kao i za virtuelnu unitarnu državu efendije Cerića.

U još širi kontekst, problem postavlja francuski naučnik Žil Kepel kada tvrdi da je multikulturalni pristup u kojem se ljudi podstiču da se drže svoje zajednice samo odraz britanske kolonijalne tradicije. Britanci su, naime, svojim imperijalnim posedima vladali deleći verske i etničke zajednice u saradnji sa njihovim vođama. Britanci i Holanđani su nametanje zajedničke kulture u zemlji i van nje smatrali nepraktičnim, neliberalnim i nepoželjnim, osim za malu elitu koja je vladala ili im pomagala u vladavini nad toliko raznolikih podanika.

„Politika kulturnog identiteta se sastoji u tome da se manjine unutar većinskog društva podstiču da održe svoju kulturnu autonomiju, u krajnjem slučaju nasiljem. [...] Otkriće pojma kulturnog identiteta nema realnu podudarnost, on je kontrafakt, konstrukcija prisile za sve one koji njemu pripadaju i eksploatatorsko razgraničenje za sve one koji mu ne pripadaju.“[6] Rezultati takve politike su identiteti kakvi pre nisu postojali i koji sa tradicijom na koju se pozivaju skoro da nemaju veze. Analizirajući stavove muslimanskih verskih „revolucionara“ iz predgrađa zapadnih megalopolisa, Jan Buruma primećuje da „... kultura kojoj teže skoro nikada nije kultura njihovih roditelja, već apstraktna utopijska kultura koja postoji samo u njihovim zatrovanim umovima.“[7] Njihova subkultura i nastaje zbog praznine nastale gubitkom tradicionalnog identiteta. Poređenje sa našim novosmišljenim „starijim i lepšim“ identitetima poput Bošnjaka, Srba iz Crne Gore, „autohtonih“ Crnogoraca ne-Srba, Vojvođana, anacionalnih Europejaca i sl. se prosto nameće.