KULTURNA POLITIKA

U (post)tranzicionom srpskom društvu, koje je, sticajem spleta nesrećnih okolnosti, tokom poslednjih nekoliko decenija pretrpelo nebrojene društvene i političke potrese i lomove, mnogo se govori o kulturi – o „mestu kulture“, „nedostatku prostora za kulturu“, o neophodnosti „promene kulturnih paradigmi,“ o „destruktivnosti i primitivnosti“ postojećeg kulturnog obrasca, nepostojanju sistematske kulturne politike itd.

Često se, naime, može čuti kako je srpska kultura neizlečivo primitivna, suštinski antimoderna, neoriginalna i neotklonjivo autistična, ali takođe i, s druge strane, kako je, navodno, jedina autentična, najstarija, najduhovnija itd. Upravo je sveprisutnost jednog, nažalost, prečesto krajnje laičkog, naučno neutemeljenog, veoma površnog i uz to apsolutno ispolitizovanog diskursa o kulturnoj politici Srbije bila i glavni povod za priređivanje naučnog skupa Kulturna politika u Srbiji, koji je, u organizaciji Istraživačko informativnog centra – Nova srpska politička misao, realizovan 31. avgusta i 1. septembra 2007. godine na planini Tari. 

Naša želja bila je da pobudimo interes kvalifikovane, ali i šire javnosti za problem mesta i uloge kulture u srpskom društvu i politici, da otvarimo dijalog i omogućimo susrete različitih stanovišta o značaju i konkretnim potencijalima adekvatne i realno utemeljene kulturne politike. Na naše veliko zadovoljstvo, pokazalo se da nismo bili usamljeni u tom nastojanju, već da je sličan entuzijazam, sličnu svest o značaju teme i dramatičnosti problema, te sličnu volju za razmatranjem problema kulturne politike pokazao i značajan broj domaćih stručnjaka, koji su se rado odazvali našem pozivu i svojim prisustvom doprineli kvalitetu ovog skupa. 
Rezultat tih napora jeste ova sveska/specijalno izdanje časopisa Nova srpska politička misao, koja donosi radove 22 autora – stručnjaka za teorijska i praktična pitanja kulturne politike: politikologa, sociologa, kulturologa, istoričara, filologa, etnomuzikologa, teoretičara medija, eksperata za menadžment u kulturi. Pored njihovih, ovde publikovanih referata, poseban kvalitet skupa predstavljala je i veoma kvalitetna, živa, istovremeno polemička, ali i tolerantna debata nakon pojedinih izlaganja. Iz tehničkih razloga ta zanimljiva diskusija ovde nije mogla biti objavljena, ali su njen veći deo zabeležili mikrofoni Drugog i Trećeg programa Radio Beograda, kao i kamere RTS-a i RTV-a.  

Poznato je da je, usled konstantnih društvenih i političkih previranja, kako onih relativno skorašnjih, tako i onih koji su onemogućavali ozbiljniji sociokulturni kontinuitet Srbije još od osvita modernog doba, veoma teško objektivno i u celovitosti sagledati realno stanje srpske kulture i kulturne politike, i na osnovu toga odrediti prioritete kulturnog razvoja. Pred autore je, stoga, postavljen niz pitanja, počev od onih opštih – šta su to kulturna politika i kulturni identitet, koliko su i zbog čega oni važni za Srbiju – pa do užih pitanja, koja tretiraju neke konkretne fenomene koji su u sprezi sa kulturnom politikom – globalizaciju, tranziciju, obrazovanje, tržište, medije, kulturne industrije, marketing u kulturi itd.
Naravno, budući da je kulturna politika veoma široko problemsko polje, i radovi koji se nalaze pred nama ovoj temi pristupaju na različite načine, zavisno od širine zahvaćenog problemskog tkiva, tačke fokusa, naučne discipline i metodologije, i kreću se u rasponu od načelnih elaborata, do studija slučaja. 

Publikaciju otvara studija Ljubiše Mitrovića, koji pokušava da odgovori na pitanje kako se u uslovima tranzicije treba odrediti spram modela kulturne zavisnosti i kako pronaći sopstveni kulturni model. Lorna Štrbac proučava načine na koje se u Srbiji ispoljava fenomen kulturne globalizacije, ističući faktore koji utiču na pojavu kulturnih poremećaja, kao i posledice ekonomskog neoliberalizma u kulturi. Analizirajući odnos kulturne politike i ideologije, Iva Nenić ispituje mogućnosti i granice kritičkog delovanja na kulturu kroz institucije. Dragana Kanjevac ukazuje na fatalne kulturne strategije srpskog društva i razmatra moguće pravce orijentacije kulturne politike. Neuspeh srpske tranzicije u kulturi, kao rezultat izostanka pravih kratkoročnih i dugoročnih strukturalnih reformi i nepostojanja kulturne strategije, ističe u svom radu Vesna Đukić-Dojčinović. Kakva je situacija u domaćem obrazovanju i koliki je njegov značaj kao kulturnog resursa i sredstva društvenog i ekonomskog razvoja u savremenom svetu, u kome se ekonomski rast sve više bazira na znanju, razmatra Jasmina Ninkov. Zoran Avramović ističe neke osnovne probleme i unutrašnje konflikte srpske kulturne politike, poput aktuelnih dualiteta tradicija–savremenost, država–tržište i sl. 
Problem definisanja i potrebe za odbranom i afirmacijom savremenog kulturnog identiteta Srbije tematizuje u svom radu Trivo Inđić, naglašavajući značaj usklađivanja sa normama međunarodnog korpusa prava sadržanih u legislativi UN, Uneska, EU i Saveta Evrope. Važnost kulturnog obrasca i kulturnog identiteta u određenju i vođenju kulturne politike preispituje Bojan Jovanović, ističući kao ključne probleme srpske kulture njenu podređenost politici i nedostatak strateški osmišljene, planski utvrđene i koncepcijski promišljene kulturne politike. Marinko Vučinić naglašava značaj formiranja stabilnog kulturnog obrasca i kulturne politike koja neće biti predmet dnevnopolitičke manipulacije. Slobodan Vladušić razmatra poziciju nacionalne kulture u savremenom svetu, naglašavajući važnost balansiranja između nacionalnog i univerzalnog. Saša Gajić ističe pitanje srpskog kulturnog identiteta kao ključno u svakom pokušaju definisanja srpske kulturne politike, naglašavajući važnost uspostavljanja kontinuiteta sa sopstvenim identitetskim temeljima i preporučujući pristup „obazrive otvorenosti“. 

Na pitanje koje su moguće strategije razvoja srpske kulture i da li je Beograd naš najveći adut u kulturnom razvoju pokušava da odgovori Igor Ivanović. Slobodan Miladinović analizira stanje u srpskom obrazovnom sistemu, na primeru liberalizacije visokog obrazovanja, sa posebnim naglaskom na negativnim posledicama nekontrolisanog jačanja privatnih univerziteta. Načine na koji ideološki sukobi i podele utiču na srpsku kulturu i kako ih prevazići razmatra Slobodan Antonić. O informacijskoj „mećavi“ i forsiranju tabloidne (ne)kulture u Srbiji, kao plodnom tlu za medijske manipulacije, piše Zoran Jevtović. Branko Radun analizira mogućnost stvaranja jedne postmoderne pluralističke, evropsko-balkanske kulturne politike, uzimajući kao paradigmu „Pink“ televizijsku mrežu. Ana Hofman razmatra pitanje nepravedne zapostavljenosti seoske kulture u postsocijalizmu, na primeru sudbine manifestacije „Susreti sela“. Ivana Kronja proučava ulogu medija i kulturnih industrija, muzike i filma u sprovođenju kulturne politike u Srbiji. Jovana Papan preispituje dinamiku i dijalektiku odnosa između kulturnog elitizma i populizma u muzici. O složenom odnosu sveta kulture i aktuelne medijske politike u Srbiji, koja stvara veštačke podele u kulturi, piše Divna Vuksanović. 

Nakon ovog kratkog pregleda sadržaja publikacije koja je pred vama, važno je, naravno, napomenuti i to da radovi objavljeni u ovom zborniku ni izbliza sasvim ne pokrivaju, niti iscrpljuju ovu veoma zahtevnu i višeslojnu osnovnu temu. Koliko, sa jedne strane, pokušavaju da daju odgovore i rešenja na neka ključna pitanja, toliko, sa druge, otvaraju i nova pitanja i nove nedoumice, ukazujući na neke, na prvi pogled, skrivene probleme kulturne politike, koji u budućnosti moraju biti podrobnije razmatrani. Stoga, ovaj zbornik možemo, odnosno moramo shvatiti ne kao konačni ishod, rezultat i kraj priče o kulturnoj politici u Srbiji, već zaista kao samo početni korak, uvod u jedan novi, veći i još ozbiljniji poduhvat, te i poziv na dalji stručni, naučni i javni dijalog – sa ciljem da se u budućnosti još uspešnije prione na razmrsivanje klupka velikih pitanja, koja pojam „kulturne politike“ uopšte, a posebno „kulturne politike u Srbiji“ postavlja pred svoje proučavaoce. 

Jovana Papan
Đorđe Vukadinović

SADRŽAJ

NOVA SRPSKA POLITIČKA MISAO

Posebno izdanje 1/2008.

KULTURNA POLITIKA U SRBIJI

 
SADRŽAJ

Uvod .........................................................................................................3
Ljubiša Mitrović
Kulturna politika Srbije – izmađu kulture zavisnosti i traganja 
za sopstvenim modelom ..............................................................................7
Lorna Štrbac
Uticaj globalizacije na strukturalne, političke i kulturne 
promene u Srbiji ......................................................................................27
Iva Nenić
Institucija kao mesto naslaganja: kulturna politika
i emancipatorska intelektualna praksa .....................................................45
Dragana Kanjevac
Srpska kulturna politika – ironija, paradoks ili oksimoron .......................51
Vesna Đukić-Dojčinović
Tranzicione konfuzije i dileme kulturne politike u Srbiji
– sedam godina kasnije ...............................................................................57
Jasmina Ninkov
Kopernikanski obrt: definisanje kulture kao sredstva 
ekonomskog i društvenog razvoja Srbije ........................................................67
Zoran Avramović
Kulturna politika u Srbiji – između konceptualizacije i prakse ...................83
Trivo Inđić
Politika kulturnog identiteta .....................................................................99
Bojan Jovanović
Kulturni obrazac i kulturni identitet ........................................................107
Marinko M. Vučinić
Kulturna politika na ničijoj zemlji .............................................................117
Slobodan Vladušić
Kraj nacionalne kulture ...............................................................................125
Saša Gajić
Problemi srpskog kulturnog identiteta ........................................................133
Igor Ivanović
Beograd – kulturni centar Balkana ................................................................145
Slobodan Miladinović
Liberalna ekonomija i tržište obrazovanja: univerzitet pred 
izazovom tržišnog privređivanja.. ...............................................................153
Slobodan Antonić
Kulturni rat u Srbiji ...................................................................................165
Zoran Jevtović
Politička (ne)kultura u zagrljaju tabloida ....................................................183
Branko Radun
Kulturna „Pink“ strategija .............................................................................201
Ana Hofman
Nostalgija ili subverzija: postsocijalizam i problemi kulturnih
politika u ruralnoj sredini ...........................................................................209
Ivana Kronja
Muzika i film kao deo nacionalnog kulturnog identiteta –
problemi i strategije ...................................................................................221
Divna Vuksanović
Kultura i medijske politike u Srbiji: „strabizam“ kao simptom 
muzičkog poretka jedne države .....................................................................237
Jovana Papan
Od muzičkog šovinizma do muzičke demokratije:
Kako iznedriti svrsishodnu kulturnu politiku u muzici ..............................245

Contents .....................................................................................................255 

Rezimei 

Ljubiša R. Mitrović
Filozofski fakultet
Niš

IZMEĐU KULTURE ZAVISNOSTI I TRAGANjA 
ZA SOPSTVENIM MODELOM* 

Sažetak: Savremeno srpsko društvo razapeto je između izazova modernizacije i retradicionalizacije. Po mnogim indikatorima to je anomično društvo sa izrazitim protivrečnostima. Neoliberalni model zavisne modernizacije doveo je do periferizacije privrede, društva i kulture. Istraživanje kulturnog podsistema, u okviru globalnog sistema, danas je višestruko značajno. Devastacija ovog podsistema ima katastrofalne posle­dice, kako po pitanju socio-kulturne integracije društva, tako i očuvanja nacionalnog identiteta, kao i sa stanovišta formiranja razvojnih i emancipatorskih potencijala. U svom radu autor kritikuje model imitativne kulture zavisnosti i posebno razmatra potrebe i mogućnosti definisanja modela kulturne politike u uslovima tranzicije, koji bi omogućio sintezu tradicionalnih i modernih vrednosti i bio u funkciji napretka i slobode, a ne novih oblika porobljavanja.
Ključne reči: kulturna politika, zavisna modernizacija, identiteti, napredak, emancipacija.

Lorna Štrbac
Nova srpska politička misao
Beograd

UTICAJ GLOBALIZACIJE NA STRUKTURALNE, POLITIČKE I KULTURNE PROMENE U SRBIJI

Sažetak: U radu se analiziraju uticaji globalizacije na strukturalne, političke i kulturne promene u Srbiji. Naglašena je činjenica da se SFRJ raspadala u specifičnom globalnom kontekstu u kojem se odvijao proces ekonomske, političke i kulturne globalizacije. U zapadnoevropskim zemljama i SAD tokom devedesetih godina dominantna ideologija je postala ideologija neoliberalizma. U prvom delu ukazano je na faktore koji su uticali na pojavu kulturnih poremećaja u Srbiji da bi se na taj način izbegao suprotan način tumačenja političke i kulturne nestabilnosti u Srbiji, po kojem je ta nestabilnost determinisana endogenim „bolestima“ nacionalne kulture i kulturne tradicije Srba. Takođe je istaknut fenomen teorijske reaktuelizacije pojma kulture u sociologiji, ali i fenomen da je kultura (u SAD, i na Zapadu uopšte) postala oblast sukobljavanja između zagovornika globalizma, odnosno globalne kulture, i zagovornika postojećeg svetskog političkog poretka, odnosno nacionalne države i nacionalne kulture. U poslednjem delu pominju se posledice ekonomskog neoliberalizma koje se pojavljuju u sferi kulture i ističe potreba definisanja kulturne politike u Srbiji, koja bi se suočila sa izazovima koji proističu iz procesa globalizacije. 
Ključne reči: globalizacija, kulturni neoliberalizam, kulturni poremećaji, novi antagonizam, globalna kultura, nacionalna kultura. 

Iva Nenić
Treći program Radio Beograda
Beograd

Institucija kao mesto neslaganja:
kulturna politika i emancipatorska intelektualna praksa

Sažetak: U kulturnu politiku kao projekat ili skup društvenih proizvodnih praksi uvek je utisnut prećutni ili manifestni ideološki diskurs. Nije sporno da se ideologije, a najpre dominantna ideologija, bezrezervno reprodukuju kroz institucionalne i „spontane“ aspekte kulture: danas je za emancipatorsko delovanje putem kulturne politike ključno pitanje kako po(d)miriti različite i često antagonističke klasne projekte i interese društvenih grupa koji zahtevaju materijalizaciju svog idejnog delokruga. Mogućnosti i granice kritičkog delovanja na kulturu kroz institucije pratiću kroz tri teorijska modela: odnos ideologije i državnih ideoloških aparata u marksističkoj filozofiji Luja Altisera, model kulture kao instanci dominantnih, rezidualnih i emergentnih praksi u studijama kulture Rejmonda Vilijamsa, i reformatorski učinak intelektualaca putem institucija u savremenim studijama kulture Tonija Beneta. 
Ključne reči: ideologija, institucija, Altiser, studije kulture.

Dragana Kanjevac
Nova srpska politička misao 
Beograd

Srpska kulturna politika –
IRONIJA, PARADOKS ILI OKSIMORON

Sažetak: Ovaj rad se fokusira na nekoliko fenomena. U prvom delu ukazuje se na nepostojanje kulturnog obrasca i srpske kulturne politike. Autor ukazuje na fatalne kulturne strategije srpskog društva i govori o pogubnom sukobu antikulturnog i pseudokulturnog stereotipa, te skreće pažnju na klanovsko i privatizovano odlučivanje o kulturi i ideologizovanje pitanja ukusa. U poslednjem delu rada razmatraju se mogući pravci orijentacije kulturne politike. 
Ključne reči: zajednica, identitet, antikulturni i pseudokulturni stereotip, politizovana i marginalizovana kultura.
Dragana Kanjevac

Vesna Đukić-Dojčinović
Univerzitet umetnosti
Beograd

TRANZICIONE KONFUZIJE I DILEME KULTURNE POLITIKE U SRBIJI – SEDAM GODINA KASNIJE 

Sažetak: Na izborima 2000. promenjen je režim, ali ne i sistem. Demokratski režim zamenio je totalitarni da bi bio uspostavljen sistem koji ide u susret potrebama građana, a ne interesima totalitarne elite. Da bi takva vizija željenog sistema postala stvarnost, potrebno je stvoriti određene uslove. Neophodno je strateško planiranje razvoja i podizanje kapaciteta da se planirano ostvari. Pri tome će se novi režim razlikovati od prethodnog samo ako u ostvarenju novih demokratskih ciljeva koristi nove, demokratske instrumente. Ali rezultati istraživanja kulturne politike ukazuju na to da je Srbija, i nakon sedam godina tranzicije, i dalje na samom početku ovog procesa. Koliko god nesavršena bila prethodna delegatska procedura usvajanja dugoročnih strateških planova u Narodnoj skupštini (ukinuta Miloševićevim ustavom), to je ipak bila javna procedura kakvu nismo imali do 2000. godine. Pošto je stara procedura ukinuta, a nova nije stvorena, Srbija je i dalje bez kulturne politike i strateškog plana razvoja koji se odnosi na ukupnu teritoriju države. A bez strategije, haotična i preokupirana dnevnopolitičkim pitanjima, kulturna politika je nesposobna da se približi viziji budućnosti kulture u Srbiji.
Ključne reči: kulturna politika, teritorijalno usmerenje, strateško planiranje, vizija, ciljevi, instrumenti.
Vesna Đukić-Dojčinović

Jasmina Ninkov
Biblioteka „Milutin Bojić“
Beograd

KOPERNIKANSKI OBRT: DEFINISANjE KULTURE KAO SREDSTVA EKONOMSKOG I DRUŠTVENOG RAZVOJA SRBIJE
Kompetencije građanina u ekonomiji zasnovanoj na znanju 

Sažetak: Amartja Sen, dobitnica Nobelove nagrade za ekonomiju, smatra da je razvoj nemoguć bez kulture. To znači da je kultura, po svojoj povezanosti s načinom življenja, prostorima i uskoj vezi između obrazovanja i društva, nedeljiva od uslova potrebnih za ekonomski razvoj. Evropska unija prepoznaje evropsko kulturno nasleđe kao neprocenjivu imovinu u ekonomskom smislu, i na tom području podržava veliki broj projekata. S obzirom na to da su zakoračili u digitalni svet, muzeji, biblioteke i arhivi su ključni učesnici u napredovanju ka društvu koje se zasniva na znanju i kojim upravlja digitalna tehnologija, što je i cilj Evropske unije. Akcioni plan e-Evrope 2005. ima za cilj savremene onlajn javne službe u celoj Evropi (e-vlada, usluge e-učenje, e-zdravstvene usluge) i dinamično okruženje za e-poslovanje, kao i ono što bi sve to omogućilo, a to je široka rasprostranjenost informacione infrastrukture koja je pristupačna, niskih cena i sigurna. EU naglašava potrebu za delatnošću koja će premostiti digitalni jaz. Muzeji, biblioteke i arhivi mogu pomoću personalnih računara da omoguće direktni onlajn pristup, sredstva za onlajn učenje, njihovo osoblje može da podučava i mogu pružiti pristup informacijama potrebnim za razvoj e-poslovanja, što uključuje i e-trgovinu (onlajn prodaja) i upotrebu ICT da bi se promenio tradicionalni tok obavljanja poslova. Muzeji, biblioteke i arhivi mogu pomoći razvoju jake lokalne ekonomije podržavajući lokalno poslovanje i industriju. 
Ključne reči: kulturna politika, ekonomski razvoj, društvo zasnovano na znanju.

Zoran Avramović
Filozofski fakultet
Kosovska Mitrovica

KULTURNA POLITIKA U SRBIJI 
– IZMEĐU KONCEPTUALIZACIJE I PRAKSE

Sažetek: Pojam kulturne politike označava usmeravanje kulture u državi ili u okviru kulturnih institucija sa jasno određenim ciljevima i prioritetima i instrumentima kojima se oni ostvaruju. Međutim, koncept kulturne politike menja se zavisno od karaktera državnog poretka, ali i u odnosu na tekuću praksu kulture u određenom društvu. Postojanje koncepta kulturne politike nije isto što i kultura u stvarnom društvenom životu, u organizacijama i institucijama u kojima se na (ne)racionalan način povezuju kulturni akteri. Ukazuje se na osnovne probleme kulturne politike u Srbiji: tradicija–savremenost, država–tržište, srpsko–inostrano (evropsko), Srbija–Srbi, kulturna elita–masa, evaluacija organizacija i institucija kulture.
Ključne reči: kulturna politika, Republika Srbija, tradicija, Evropa, evaluacija.

Trivo Inđić
Institut za evropske studije
Beograd

POLITIKA KULTURNOG IDENTITETA

Sažetak: Poslednji građanski i verski ratovi na zapadnom Balkanu koji su izazvali raspad Jugoslavije uticali su i na fragmentaciju srpskog kulturnog identiteta i potrebu njegovog novog definisanja. Autor smatra da je to glavni zadatak nove kulturne politike u Srbiji, koja pri tome mora da vodi računa o sve brojnijim normama međunarodnog korpusa prava kulturnog identiteta. Izvore tog prava autor nalazi u legislativnim aktivnostima UN, Uneska, EU i Saveta Evrope. Ukazuje se na nužnost inkorporacije ovih prava u oblasti kulturne politike Srbije i na poslove koji u ovom pogledu očekuju ministarstvo kulture.
Ključne reči: kulturni identitet, kulturna prava, kulturna politika, srpski narod, Srbija.

Bojan Jovanović
Balkanološki institut SANU
Beograd

KULTURNI OBRAZAC I KULTURNI IDENTITET 

Sažetak: U radu se preispituje važnost kulturnog obrasca i kulturnog identiteta u određenju i vođenju kulturne politike. Ukazujući na razliku između obrasca kulture i kulturnog obrasca, autor osporava već uvreženo mišljenje da kod nas do sada nije stvoren kulturni obrazac i da nije bilo pokušaja da se on formira. Analiza glavnih perioda omeđenih svetskim ratovima pokazuje da je u Srbiji upravo tokom 20. veka stvoreno nekoliko kulturnih obrazaca, ali da nijedan nije bio dugotrajan. Radikalne promene dovodile su do kulturnih diskontinuiteta i formiranja jednog dugotrajnog prelaznog stanja koje se ogleda u našem nedovoljno jasnom i često konfuznom identitetu. 
Ključne reči: kultura, politika, obrazac, identitet, karakter, mentalitet. 
Bojan Jovanović.


Marinko M. Vučinić
Nova srpska politička misao
Beograd

KULTURNA POLITIKA NA NIČIJOJ ZEMLjI 

Sažetak: U ovom tekstu je problematizovano pitanje protivrečnog odnosa kulture i politike i njihovo prožimanje. Osnovno opredeljenje izneto u ovom tekstu sadržano je u tvrdnji da mi u našem društvenom i političkom životu nemamo jasno određenu i na bazičnim civilizacijskim i vrednosnim prioritetima zasnovanu i održivu kulturnu politiku. Neophodnost izgradnje kulturne politike postavlja se pred naše društvo kao jedan od značajnijih zahteva i neophodnosti. Samo politika koja je prožeta i oplemenjena kulturom može obezbediti poštovanje i sprovođenje demokratskih standarda u razvoju društva. Kultura se u našem društvu nalazi u velikom dezintegracionom procepu, s jedne strane je nadiruća i sve prisutnija komercijalizacija, a sa druge strane potreba da se država i društvo odrede prema zahtevima da vode kulturnu politiku koja neće biti samo izraz slobodnog tržišta i dnevne konjukture.
Ključne reči: Kulturni obrazac, kulturna politika, tranzicija i kultura, politika i kultura, dezintegracija kulture, obrazac kulture, pinkoidiotizacija, komercijalizacija, demokratija i kultura.

Slobodan Vladušić
Filozofski fakultet
Novi Sad

KRAJ NACIONALNE KULTURE?

Sažetak: Rad najpre referiše o duhovnoj klimi unutar koje se postavlja pitanje o nacionalnoj kulturnoj politici, da bi potom ukazao na činjenicu da ne postoji nevina kultura koja neće imati svoje političke implikacije. U tom smislu, u drugom delu rada promišljaju se moguće smernice državne kulturne politike u Srbiji. Navode se dva različita, ali podjednako važna državna interesa: sa jedne strane to je integracija u evropski kulturni prostor, a sa druge očuvanje onih kulturnih „disciplina“ koje usled specifičnog medija ne mogu biti potpuno integrisane, pa im u tom smislu preti opasnost da budu optužene za provincijalizam i na taj način otpisane.
Ključne reči: nacija, nacionalizam, kulturna politika, globalizacija. 
Slobodan Vladušić

Saša Gajić
Institut za evropske studije
Beograd

PROBLEM SRPSKOG KULTURNOG IDENTITETA

Sažetak: Pitanje kulturnog identiteta je od krucijalnog značaja za definisanje ne samo kulturne politike već i celokupnog društvenog razvoja. Bez određenja spram identitetske osnove društva, kulturna politika kao specifična aktivnost kreće se ili oko apstraktnih paradigmi odvojenih od društvene stvarnosti, ili se svodi na institucionalne pokušaje da se postojeće individualno i kolektivno stvaralaštvo potpomogne bez uviđanja celine kulturnog života i njegovog najpodesnijeg usmerenja. U srpskoj intelektualnoj javnosti prisutna su dva tumačenja problema srpskog kulturnog identiteta. Po jednima, osnov problema leži u činjenici neizgrađenosti ili nepostojanju jasnog kulturnog identiteta uzrokovanog političko-istorijskim događajima i ideološko-kulturnim eksperimentima, dok drugi smatraju da ovaj kulturni identitet, potpuno ili u najvećoj meri, postoji, ali je sam po sebi problematičan, povodom njega postoji problem, i to iz različitih razloga. Rad stoga proučava prirodu tradicionalnog i modernog srpskog kulturnog identiteta u njegovom istorijskom razvoju, uočavajući specifičnosti, i zaključuje da on nije „izraz zaostalosti, ksenofobije, niti autoritarnosti“, već je u biti „rezervisano otvoren“, elastičan i funkcioniše na principima kontrateže, balansa između različitih uticaja, davajući im osobeni pečat, već u skladu sa svojom graničnom civilizacijskom pozicijom, te da takvu svoju ulogu treba da obnovi i zadrži. 
Ključne reči: srpski kulturni identitet, kulturni obrazac, kulturnoistorijski tip, pravoslavlje, pseudomorfoza. 

Igor Ivanović
Nova srpska politička misao
Beograd

Beograd – kulturni centar Balkana

Sažetak: Namera ovog rada jeste da istakne važnost centralnog položaja Srbije na Balkanu, što joj omogućava da postane vrsta kulturnog lidera u regionu. Umesto da se svede, poput svojih suseda, prvenstveno na uvoznika kulture velikih evroatlantskih imperija, Srbija bi trebalo što pre da iskoristi svoje potencijale – poziciju, sličnost jezika, srodnost religije, tradicije i istorije sa državama u regionu, i da, kroz povlačenje niza dobro osmišljenih poteza, na vreme stekne nenadoknadivu prednost kao starter u novonastaloj kulturnoj trci. Kako sada stvari stoje, najbolji i najperspektivniji srpski brend je Beograd, prvenstveno zbog geografskog položaja i političkog značaja. Međutim, Beogradu nedostaje kreativni vizionarski duh da bi iskoristio veliku šansu koja mu se ukazuje – on mora, svojom bogatom i šarolikom kulturnom ponudom, kao i svojom ogromnom energijom, da osvetli celu Srbiju.
Ključne reči: kultura, kulturni centar, Beograd, kulturna politika, kulturni brend, srpski brend.


Slobodan Miladinović
Fakultet organizacionih nauka
Beograd

LIBERALNA EKONOMIJA I TRŽIŠTE 
OBRAZOVANjA
Univerzitet pred izazovom tržišnog privređivanja

Sažetak: Ovaj rad predstavlja kritički osvrt na neke od negativnih posledica ubrzane liberalizacije visokog obrazovanja čiji je krajnji ishod pojava velikog broja privatnih fakulteta i univerziteta. Narastanje privatnog sektora u sferi visokog obrazovanja ima za posledicu i razvijanje ideje o pojavi konkurencije i konkurentske borbe na obrazovnom tržištu. Naglasak je stavljen na činjenicu da sada obrazovanje izlazi na tržište i postaje roba kao svaka druga. Usled toga tendenciozno se smanjuje kvalitet znanja koje dobijaju studenti, te konačni proizvod obrazovnog procesa umesto znanja postaje diploma. Autor u ovom radu nastoji da uz izvesnu dozu sociološkog sarkazma ukaže na neke od negativnih, pre svega po državni univerzitet, posledica nekontrolisanog jačanja privatnih institucija visokog obrazovanja.
Ključne reči: obrazovanje, univerzitet, privatna inicijativa, tržište, kvalitet.

Slobodan Antonić
Filozofski fakultet
Beograd

KULTURNI RAT U SRBIJI

Sažetak: U ovom radu se, najpre, određuje pojam kulturnog rata. To je rat koji jedna frakcija kulturne elite vodi protiv određenih vrednosti. Zatim se pokazuje kako on izgleda u SAD. Nakon toga, prelazi se na slučaj Srbije. Kulturni rat se ispituje kroz dramu Pad Biljane Srbljanović. Potom se objašnjava mehanizam uspostavljanja kulturne hegemonije u eliti koji ne spada u kulturni rat, ali vodi istom cilju. To je osmotski sistem oponašanja u kulturi. O njemu se govori u trećem delu rada. Konačno, u zaključku, ukazuje se na pojavu institucionalnog imperijalizma i zalaže se za stvarnu depolitizaciju srpskih kulturnih ustanova.
Ključne reči: ideologija, kultura, politika, elita, demokratija

Zoran Jevtović
Megatrend univerzitet
Beograd

POLITIČKA (NE)KULTURA U ZAGRLjAJU TABLOIDA*

Sažetak: Informacijska mećava u kojoj već uveliko živimo kod građana Srbije izaziva određeni stepen zasićenosti, tako da kreatori javnog mnjenja čine sve veće napore kako bi medijske sadržaje približili konzumentima. Pod plaštom žute štampe prikriva se ogorčena politička borba stranaka koje učestvuju u vlasti, tako da se u dnevnim listovima često odvija nevidljiva bitka centara moći, obaveštajnih službi, ostataka starog poretka i novog režima. Površne, provokativne, ponekad izmišljene, a neretko i manipulativne poruke sve više zaglušuju komunikacijske kanale, tako da sadržajima dominira infotainment u raznim oblicima i formatima. Tako se mediji kloniraju, novine postaju unisone, elektronski mediji liče kao jaje jajetu jer u komunikacionom rogu obilja – kako ga metaforično naziva medijski baron Rupert Mardok – nema kritičnosti i provokativnosti. U izobilju konfekcijskih vesti i kontrolisanih informacija izbor postaje važniji od snabdevanja, tako da brzo i agresivno tabloidno novinarstvo, nudeći surogat zabave, rumora i informisanja, postaje megatrend nove generacije. Forsirajući tabloidnu (ne)kulturu, nova desnica razvija strategiju „autoritarnog populizma“ kojom pojačava državnu kontrolu nad nerazvijenim građanskim društvom. Tako se javnost transformiše u politički cirkus kojim se lako manipuliše jer tabloidna publika ne vodi kritičke rasprave, ali odlučuje na glasačkim mestima. Društvenu protivtežu moguće je stvoriti samo konstituisanjem medijski pismene javnosti, pojavom odgovornosti na tržištu informacija, profesionalnom samoregulacijom, efikasnim funkcionisanjem pravosuđa i odgovornom nacionalnom kulturnom strategijom.
Ključne reči: mediji, promene, tabloidi, politički stavovi, kultura, javnost. 

Branko Radun
Nova srpska politička misao
Beograd

KULTURNA „PINK“ STRATEGIJA

Sažetak: Autor se u prvom delu bavi analizom srpskog kulturnog identiteta u protekla dva veka u kojoj postoji kulturna dihotomija. Zatim se analizira mogućnost jedne postmoderne pluralističke kulturne politike koja bi pomirila „evropsko“ i „balkansko“ u domaćoj kulturi. U drugom delu razmatra se stanje kulturnih institucija i medija, ali i mogućnost njihove saradnje, koja je uslov uspešne kulturne politike u vremenu globalizacije. 
Ključne reči: Kulturni identitet, kulturna dihotomija, Vuk i Dositej, kulturne institucije i mediji. 

Ana Hofman
Univerzitet Nova Gorica
Slovenija

NOSTALGIJA ILI SUBVERZIJA:
POSTSOCIJALIZAM I PROBLEMI KULTURNIH POLITIKA U RURALNOJ SREDINI

Sažetak: Dezintergracija sistema kulturno-prosvetnih zajednica (KPZ), koje su predstavljale osnovu kulturne politike u ruralnim sredinama tokom socijalizma, rezultirala je odsustvom jasnih strategija kulturne politike u postsocijalističkom kontekstu. Manifestacija „Susreti sela“, kao jedna od glavnih programskih akcija KPZ-a u selima, okarakterisana je kao irelevantna i institucionalno zapostavljena. Na osnovu analize oficijalnog i individualnih diskursa o „Susretima sela“, rad pokazuje razlike između dominantnog diskursa i ličnih narativa ljudi iz ruralnih sredina o socijalističkim kultunim praksama. Priče učesnika i organizatora ne idu u prilog tvrdnji da je većina manifestacija pod državnim patronatom u socijalizmu predstavljala veštačku i nametnutu formu kulturne akvinosti, već upravo suprotno, osvetljavaju značajnu ulogu ovih kulturnih praksi u njihovom svakodnevnom životu, kao bitan element socijalne kohezije. 
Ključne reči: kulturne politike, ruralna kultura, socijaličke kulturne prakse, „Susreti sela“, nostalgija. 

Ivana Kronja 
Univerzitet umetnosti
Beograd

MUZIKA I FILM KAO DEO NACIONALNOG KULTURNOG IDENTITETA 
– PROBLEMI I STRAtegiJE

Sažetak: U svrhu rasprave o strategijama kulturne politike u pogledu tzv. kulturnih industrija muzike i filma, ovaj rad pružiće jedan kraći osvrt na to šta se dogodilo sa fenomenom turbo-folka, hiperproduktivne srpske, kao i balkanske, kič-muzičke industrije nakon devedesetih. Zatim ćemo se osvrnuti na nova događanja u domaćoj kinematografiji, posebno na strategije vezane za nacionalne i internacionalne filmske festivale u Srbiji i njihovu recepciju u domaćoj javnosti. 
Ključne reči: muzika, film, kulturne/kreativne industrije, ideologija, turbo-folk, nacionalna kinematografija.

Divna Vuksanović
Fakultet dramskih umetnosti
Beograd

KULTURA I MEDIJSKE POLITIKE U SRBIJI: „STRABIZAM“ KAO SIMPTOM MUZIČKOG PORETKA JEDNE DRŽAVE

Sažetak: Cilj teksta jeste da ukaže na kompleksne odnose koji se uspostavljaju između sveta kulture s jedne, i aktuelne medijske politike u Srbiji s druge strane. Izabrani primer koji je elaboriran u članku demonstrira odnos savremene muzičke kulture i medijske scene u nas, i ujedno treba da ukaže na činjenicu da ideološka polarizacija dva dominantna kulturna modela, koje simbolički predstavljaju muzički spektakli „Exit“ i „Guča“ jeste, zapravo, proizvod medijskog privida koji je ideološki programiran tako da ne reprezentuje samo podele u domenu kulturnog života, već i raspolućenost same države. Ova prividna polarizacija, koja se vezuje za domen kulturne politike, a odražava, navodno, na državu i njene osnovne vrednosti, u celini uzevši, proizvod je medijskog delovanja, koje bi valjalo sagledati u širem kontekstu uzajamno konfliktnih, ali i prožimajućih procesa globalizacije i tribalizacije, prema kojima se tek (kritički) određuje i, u isto vreme, otvara polje istinskog kulturnog rasta i delovanja.
Ključne reči: kultura, medijske politike, muzika, spektakl, globalizacija, tribalizacija, utopija. 


Jovana Papan
Nova srpska politička misao
Beograd

OD MUZIČKOG ŠOVINIZMA
DO MUZIČKE DEMOKRATIJE: 
Kako iznedriti svrsishodnu kulturnu politiku u muzici

Sažetak: Poznavanje stvarnih i autentičnih kulturnih potreba stanovnika Srbije i razvijanje strategija kulturne politike u muzici koja bi uspešnije korespondirala sa ovim potrebama jedini je put ka ostvarivanju koncepta „kulturne demokratije“ koji bi mogao doneti vidljivu dobrobit svim građanima i društvu u celini. Samo ukoliko se realno i trezveno sagledavanje situacije uzme kao polazište, kulturna politika je u stanju da adekvatno animira i motiviše sve društvene slojeve, dovede do unapređenja i obogaćenja direktne kulturne participacije i razbijanja postojećih kulturnih šablona. U tom smislu su dugogodišnja stigmatizacija konzumenata folk muzike, ili nametanje „urbanog“ kulturnog stila kao jedine alternative postupci koji vode zanemarivanju i marginalizaciji velikog dela potencijalnih participanata u kulturi. Naravno, kulturna politika nikako ne sme da se svodi na puko povlađivanje postojećim kulturnim potrebama – razvijanje estetičke evaluacije i kritičkog suda ukusa kod stanovništva treba da bude visoko na listi prioriteta kulturne politike. Izuzetno je, takođe, važno da u polemiku oko toga šta su poželjne vrednosti u muzici budu uključeni svi društveni slojevi i sve publike ukusa.
Ključne reči: kulturna politika, kulturna participacija, popularna kultura, turbo-folk, sistemi vrednosti.

Contents and summaries 

 Ljubiša Mitrović
CULTURAL POLICY IN SERBIA – BETWEEN
DEPENDENCY CULTURE AND A SEARCH
FOR ITS OWN MODEL

Summary: Contemporary Serbian society is torn between the challenges imposed by the processes of modernization and retraditionalization. Many indicators show it is an anomic society with glaring contradictions. A neo-liberal model of dependent modernization has led to the marginalization of economy, society and culture. A study of a cultural subsystem, within the global system, is significant in many aspects. The devastation of this subsystem has had a negative impact both on socio-cultural integration of society, preservation of national identity and on the formation of developmental and emancipation potentials. In this paper the author criticizes a model of imitational dependency culture and discusses the needs and possibilities of defining a model of cultural policy during transition, which would enable a synthesis of traditional and modern values and would help to promote further development and freedom instead of new forms of slavery. 
Key words: Cultural policy, dependent modernization, identity, development, emancipation. 


Lorna Štrbac
THE IMPACT OF GLOBALIZATION ON STRUCTURAL, POLITICAL AND CULTURAL CHANGES IN SERBIA
Summary: This paper analyzes the influence of globalization on structural, political and cultural changes in Serbia. The focus is on the fact that the former Socialist Federal Republic of Yugoslavia collapsed in the very specific global context where the process of political, economic and cultural globalization was spreading. During the 1990s in the West European countries and US the dominant ideology was neoliberalism. Economic, political and cultural neoliberalism made a consistent project whose function is to legitimize global changes. Another point were factors that generated the appearance of cultural disorders in Serbia so as to avoid a different approach toward political and cultural instability in Serbia, by which the instability was generated with an internal “disease” of the national culture and cultural tradition of the Serbs. The author also emphasized the reactualization of the notion-culture in sociology and the phenomenon that culture has become the sphere of confrontation between proponents of globalism and global culture on the one hand and proponents of the national state and culture on the other. The author concludes that cultural policy in Serbia has to confront many new problems generated by globalization.
Key words: Globalization, cultural neoliberalism, cultural disorders, new antagonism, global culture, national culture, cultural policy.


Iva Nenić
INSTITUTION AS A PLACE OF DISCORD:
CULTURAL POLICY AND EMANCIPATORY
INTELLECTUAL PRACTICE
Summary: A tacit or manifest ideological discourse is always imprinted upon cultural policy realized in the form of projects or as a mass of social production practices. It is obvious that ideologies, especially the dominant ones, are endlessly reproduced through institutional and “spontaneous” aspects of culture: the key question for emancipatory involvement through cultural policy nowadays is how to settle the different and often antagonistic class projects and social groups’ interests which require that their ideological domain be materialized. The possibilities and boundaries of critical action upon culture through various institutions will be observed through three theoretical models: the relation between ideology and state ideological apparatus in Marxist philosophy of Louis Althusser, models of culture as instances of dominant, residual and emerging practices in culture studies of Raymond Williams, and the reform influence through institutions in contemporary culture studies of Tony Bennett.
Key Words: ideology, institution, Althusser, cultural studies. 


Dragana Kanjevac
SERBIAN CULTURAL POLICY –
IRONY, PARADOX OR OXYMORON?
Summary: This paper focuses on several phenomena. In the first part the author emphasizes the absence of cultural pattern and Serbian cultural policy. The author emphasizes the fatal cultural strategies of Serbian society and shows the fateful conflict of anti-cultural and pseudo-cultural stereotypes, stressing the presence of clan and privatized decision-making in culture, and the ideologically-influenced nature of taste. The second part of the paper deals with possible orientations of cultural policy. 
Key words: community, identity, anti-cultural and pseudo-cultural stereotypes, politicized and marginalized culture.

Vesna Đukić-Dojčinović
TRANSITIONAL MAYHEM AND DILEMMAS OF CULTURAL POLICY IN SERBIA – SEVEN YEARS LATER
Summary: In the election held in 2000 the regime was changed, but the system as such was not. The democratic regime replaced the totalitarian one, and that entailed that the system too has to be based on democratic values. That system should meet real demands of citizens instead of a certain assumed set of interests defined by a totalitarian elite. Once a vision of a desirable system is established, it requires conditions for putting it into practice. Strategic planning of development and building up of capacities are essential for carrying out this plan. The new regime was to be considered different from the former only if its instruments for achieving the desired objectives were genuinely democratic. But the findings of the study of cultural policies in Serbia lead us to the conclusion that after seven years of transition Serbia is still at the beginning. However imperfect the former delegation procedure (abolished by Milošević’s Constitution) was, it was public, and there was no such procedure before 2000. Serbia still does not have a cultural policy and strategic plan devised for its territory as a whole. And without a strategy, cultural policy is chaotic and preoccupied with day-to-day issues, incapable of attaining a long-term vision of a structural reform of the system of culture.
Key words: cultural policy, territory-oriented, strategic planning, vision, goals, instruments.


Jasmina Ninkov
COPERNICAN REVOLUTION: DEFINING CULTURE
AS A MEANS OF ECONOMIC AND SOCIAL DEVELOPMENT OF SERBIA
Competences of the Citizen in knowledge-based Economy

Summary: Amartya Sen, the Nobel prize-winning economist, believes that there can be no sustainable development without culture. This means that culture, through its relationship with lifestyle, sense of place, education and social cohesion, is an integral part of the conditions for economic success. The European Union recognizes that Europe’s cultural heritage is a precious asset in economic terms and supports a number of projects in this area. Because of their experience in the digital world, museums, libraries and archives, they are key players in the rapid progress towards a knowledge-based society driven by digital technologies, which is one of the goals of the European Union. The e-Europe 2005 Action Plan objective is that Europe should have modern online public services (e-Government, e-learning services, e-health services) and a dynamic e-business environment and, as an enabler of these, widespread availability of broadband access at competitive prices and a secure information infrastructure. The EU is addressing the need for policies to bridge digital boundaries. Museums, libraries and archives can provide direct online access via PCs; they offer possibilities for online learning; their staff can provide training and access to information to support the growth of e-business, which embraces both e-commerce (online trading) and the use of ICT to transform traditional business procedures. Museums, libraries and archives can help develop a strong local economy by supporting local business and industry in a number of ways. The bad economic situation in Serbia can only be changed through a completely deferent approach to citizen’s competences, which means that cultural development connected with education can be crucial.
Key words: cultural policy, economic development, knowledge-based society.


Zoran Avramović
CULTURAL POLICY IN SERBIA
 – BETWEEN CONCEPTUALIZATION AND PRACTICE
Summary: The concept of cultural policy implies the direction that culture takes on within a state or within the institutions of culture that have clearly defined aims and priorities, and instruments to achieve them. However, the concept of culture policy can vary depending on the political structure of the state, and in relation to current culture practices within a society. The existence of the cultural policy concept differs from the concept of culture within a real social life environment, in organizations and institutions which connect cultural participants in an (un)rational way. The author highlights the essential cultural policy issues in Serbia: tradition vs. modern tendencies, state vs. market, Serbian vs. foreign (European), Serbia vs. Serbs, culture elite vs. the masses, the evaluation of culture organizations and institutions.
Key words: cultural policy, Republic of Serbia, tradition, Europe, evaluation.


Trivo Inđić
POLICY OF CULTURAL IDENTITY
Summary: The latest civil and religious wars in the western Balkans which caused the disintegration of Yugoslavia, also had an impact on the fragmentation of Serbian cultural identity and the need for redefining it. The author maintains that this is the main task of the new cultural policy in Serbia, which must take into account the numerous norms of the international body of cultural identity rights. The author identifies legislative activities of the UN, UNESCO, EU and the European Council as sources of these rights. The necessity to incorporate these rights into Serbian cultural policy and in all activities that the Ministry of Culture will undertake in this capacity is particularly emphasized.
Key words: cultural identity, cultural rights, cultural policy, Serbs, Serbia.

Bojan Jovanović
CULTURAL MODEL AND CULTURAL IDENTITY
Summary: The paper explores the importance of cultural pattern and cultural identity in determining and conducting cultural policy. By emphasizing the differences between patterns of culture and cultural patterns the author questions the popular opinion that a cultural pattern has still not been created in Serbia, and that there have been no attempts to create it. An analysis of major periods in history determined by world wars shows that several cultural patterns were created in Serbia during the 20th century, but none of them was long-lasting. Radical changes led to cultural discontinuity and the forming of a lasting transitional phase which is mirrored in the insufficiently precise and often confusing Serbian identity.
Key words: culture, politics, pattern, identity, character, mentality.

Marinko M. Vučinić
CULTURAL POLICY ON NO-MAN’S-LAND
Summary: This text deals with the contradictory nature of the relationship between culture and politics, and their intertwining. The basic opinion stated within the text lies in the statement that we do not have a clearly defined and stable cultural policy which should be based on civilization priorities. The need to establish such cultural policy is set before our society as one of the most important demands. Only a policy ennobled by culture can gain the necessary respect and start the implementation of democratic standards within a developing society. In our society culture is currently within a great disintegration void, on the one side flanked by the aggressive and ever present commercialization, and on the other, by the need to determine the state and the society on the basis of demands to lead a cultural policy which is not merely an expression of free market and daily circumstances.
Key words: cultural pattern, cultural policy, transition and culture, politics and culture, disintegration of culture, pattern of culture, “pinkidiotization”, commercialization, democracy and culture.  


Slobodan Vladušić
THE DEMISE OF NATIONAL CULTURE?
Summary: The paper first states the spiritual climate within which the question of national cultural policy is posed, and proceeds to emphasize the fact of the non-existence of an innocent culture without its political implications. The second part of the paper deals with possible ways to solve the issues of Serbian cultural policy. Two different but equally important state interests are mentioned: on the one hand the question of integration into the European cultural space, and on the other, the keeping of certain cultural “disciplines“ which cannot become fully integrated due to the specificity of the medium, and are therefore in danger of being accused of provincialism and of being discarded. 
Key words: nation, nationalism, cultural policy, globalization.



Saša Gajić
THE ISSUE OF SERBIAN CULTURAL IDENTITY
Summary: The issues of cultural identity are of crucial importance in defining not only cultural policy but the overall social growth. If not defined against the identity basis of a society, cultural policy as a specific activity either revolves around abstract paradigms detached from social reality, or is reduced to institutional attempts to aid existent individual and collective creativity without grasping the overall importance of cultural life and its most suited direction. There are two separate schools of thought concerning the issue of Serbian cultural identity. According to one school, the root of the problem lies in the absence or malformation of a clear cultural identity, caused by the political and historical events and ideological and cultural experimentation. The other school believes that this cultural identity exists either fully or mostly developed, but that its quality is doubtful in itself due to various reasons. This paper therefore investigates the nature of traditional and modern Serbian cultural identity within its historical growth, noting its particularities. The author concludes that this identity is not an «expression of backwardness, xenophobia or authoritarian ideology», but an essentially «reservedly open», elastic notion functioning on principles of counter-balance between various influences, giving them a unique quality, in keeping with its own position as a model based on neighboring but conflicting civilizations, which is a role to be renewed and maintained. 
Key words: Serbian cultural identity, cultural pattern, cultural and historical type, Christian orthodoxy, pseudomorphosis.


Igor Ivanović
BELGRADE – CULTRAL CENTER OF THE BALKANS
Summary: The aim of this paper is to highlight the importance of the fact that Serbia is situated in the center of the Balkans, which allows it to become a kind of cultural leader in the region. Rather than being reduced to an importer of culture from great Euro-Atlantic empires, like its neighbors, Serbia should make full use of its potentials as quickly as possible – its location, cognate languages, religion, tradition and history similar to those of other states in the region and, by making a series of carefully planned moves, it should also gain the upper hand in the new race once and for all. As matters now stand, Serbia’s best and most promising brand is Belgrade, primarily because of its location and political importance. However, Belgrade lacks a creative visionary spirit to seize a great opportunity at hand – it has to cast its light all over Serbia by its rich and versatile cultural offer and boundless energy.
Key words: culture and cultural center, Belgrade, cultural policy, cultural brand, Serbian brand.


Slobodan Miladinović
LIBERAL ECONOMY AND THE EDUCATION
MARKET
The University before the Challenge of Market Economy

Summary: This paper is a critical overview of the negative consequences of speedy liberalization of higher education whose final product is mushrooming of private colleges and universities. The growth of the private sector within the higher education system has resulted in the development of the idea of competition and competitive struggles on the education market. The fact that education has become trading goods as any other is emphasized. This leads to an intentional decrease of knowledge that students receive, due to which the final result of the educational process is receiving a diploma instead of gaining knowledge. The author of this paper tries to point out certain negative consequences of the uncontrolled growth of private institutions of higher education especially for state universities by using a certain amount of sociological sarcasm.
Key words: education, university, private enterprise, market, quality.

Slobodan Antonić
CULTURAL WAR IN SERBIA
Summary: This paper defines the meaning of the term cultural war. It is a war which one fraction of the cultural elite wages against certain values. The paper shows what this war looks like in the USA, and then it goes on to present the situation in Serbia. The cultural war is investigated through the text of the play Pad (‘The Downfall’) by Biljana Srbljanović. It shows the mechanism for implementing a cultural hegemony which does not constitute a cultural war but instead leads to the same ends. This is an osmotic system of behavior in culture. The third part of the paper deals with this phenomenon. In the conclusion the author mentions the appearance of institutional imperialism and calls for depoliticization of Serbian cultural institutions. 
Key words: ideology, culture, politics, elite, democracy.

Zoran Jevtović
POLITICAL (UN)CULTURE IN TABLOID EMBRACE
Summary: Information blizzard, which we all live in, makes Serbian citizens fed up with facts; therefore, public opinion makers have to double their efforts to bring media contents closer to consumers. Gutter press covers bitter political struggle between parties in power, and daily papers have thus become a place where the imperceptible battle between power centers, secret services, relics of the old regime and new leaders takes place. Self-disempowering of the state is simply hot air, while in reality political elites still decide which media will be privileged. Trivial, provocative, sometimes false and often manipulative messages block communication channels; infotainment dominates media contents in various forms and formats. All that leads to media cloning and uniformity of newspapers; electronic channels look the same, because nothing is critical or provocative in communication cornucopia (as media mogul Rupert Murdoch put it metaphorically). In an abundance of uniform news and controlled information, choice became more important than issuing, so that fast and aggressive tabloid journalism became a dominant trend of the new generation, offering a surrogate of entertainment, rumor and information. 
Sex, death, scandals, fame and sensations are the backbone of modern values distortion, and by publishing such contents media provide fast appearance on the public scene. By imposing tabloid (un)culture, the new political right develops the strategy of “authoritarian populism”, which tightens state control over an underdeveloped civil society. That is how the public becomes transformed into political hodgepodge. The public is easily manipulated because tabloid readers are never critical of anything, but they do make a difference when they vote. Social counterbalance can only be created by making the public media-literate, introducing responsibility at the information market, professional self-regulation, efficient judicature and a responsible cultural strategy.

Key words: media, changes, tabloids, political stance, culture, public.


Branko Radun
CULTURAL “PINK” STRATEGY

Summary: In the first part of the paper the author deals with the analysis of Serbian cultural identity in the past two centuries, containing a cultural dichotomy. A possibility of forming a postmodernist pluralist cultural policy to connect the “European” and the “Balkan” elements in domestic culture is then analyzed. The second part deals with the current state of institutions of culture and media, as well as the possibility for their cooperation, as a condition for successful cultural policy in times of globalization. 

Key words: cultural identity, cultural dichotomy, Vuk and Dositej, institutions of culture and media.


Ana Hofman
NOSTALGIA OR SUBVERSION: POSTSOCIALISM AND CULTURAL POLICY ISSUES IN RURAL ENVIRONMENTS

Summary: Disintegration of the system of cultural-educational associations (KPZ), which represented the foundations of the cultural policy in villages during socialism, resulted in absence of cultural policy strategies in the post-socialist context. Public events called “Village Gatherings,“ as one of the main cultural activities of KPZs in rural areas is proclaimed irrelevant and institutionally neglected. On the basis of the official and personal discourses of “Village Gatherings,“ this paper investigates differences between dominant discourse and personal narratives of the villagers about socialist cultural practices. The stories of participants and organizers challenge the dominant attitudes about state-sponsored public events in socialism as imposed and rigid public forms, illuminating the significance of these cultural practices in their everyday life strategies as important element of social cohesion. 

Key words: cultural policy, rural culture, socialist cultural practices, village gatherings, nostalgia. 


Ivana Kronja
MUSIC AND FILM AS PART OF NATIONAL CULTURAL IDENTITY – PROBLEMS AND STRATEGIES

Summary: In order to discuss strategies of cultural policies of Serbia in the domain of the so-called culture industries of music and cinema, this paper delivers an introduction to latest trends that have occurred in the “turbo-folk“ phenomenon, i.e. in the case of the hyper-productive, ultra-commercial and kitschy musical industry of Serbia and the Balkans which appeared in the 1990s. The paper provides an analysis of the new developments in domestic film industry, which include strategic planning (or un-planning) of recent national and international film festivals in Serbia and their public reception. 

Key words: music, film, culture/creative industries, ideology, “turbo-folk” music, national filmography. 


Divna Vuksanović
CULTURE AND MEDIA POLICIES IN SERBIA: “STRABISMUS” AS A SYMPTOM OF MUSIC ORDER OF A STATE
Summary: The aim of this text is to point to the complex relations between the world of culture and current media policy in Serbia. The chosen example, which is worked out in detail in the text, demonstrates the relation between modern musical culture and Serbian media scene, and is also meant to point to the fact that the ideological polarization of the two dominant cultural models, symbolically represented by Guča and Exit, is a product of media illusion, which is ideologically programmed, and it thus represents not only the division in cultural life, but also the division of the state. This deceptive polarization, associated with the domain of cultural policy, and allegedly has an impact on the state and its core values, is generally a product of the media, which should be viewed in a wide context of the conflicting but interwoven processes of globalization and tribalization, toward which the field of genuine cultural action and growth opens and takes a (critical) stand against it.
Key words: culture, media policies, music, spectacle, globalization, tribalization, utopia.


Jovana Papan
FROM MUSICAL CHAUVINISM TO MUSICAL DEMOCRACY:
How to create an appropriate cultural policy in music

Summary: Knowing the real and authentic cultural needs of Serbian citizens and developing cultural policy strategies that would satisfy these needs is the only way to achieve the concept of “cultural democracy”, which could bring considerable benefits to all citizens and society as a whole. Only by taking a realistic and sober situation assessment as the starting point can cultural policy be able to adequately motivate all social classes, to enrich and improve direct cultural participation and break the existing cultural patterns. Long-term stigmatization of folk music consumers and the imposing the “urban” cultural style as its only alternative lead to neglect and marginalization of a large number of potential culture participants. Naturally, cultural policy cannot be reduced to a simple justification of current cultural needs – the development of esthetic evaluation and critical thinking among people should be high on the list of cultural policy priorities. It is also extremely important to introduce all social strata and all tastes into a debate concerning what is desirable and necessary in music. 

Key words: cultural policy, cultural participation, popular culture, “turbo-folk” music, value systems. 


NEW SERBIAN POLITICAL THOUGHT

Special edition 1/ 2008. 

CULTURAL POLICY IN SERBIA

CONTENTS

Editorial .................................................................................................................3
Ljubiša Mitrović
Cultural policy in Serbia – between the dependency Culture and 
a search for its own model ........................................................................................7
Lorna Štrbac
The Impact of globalization on structural, political and cultural 
Ghanges in Serbia ...................................................................................................27
Iva Nenić
Institution as place of dicord: cultural policy and 
emancipatory intellectual practice .............................................................................45
Dragana Kanjevac
Serbian cultural policy – Irony, Paradox or Oxymoron ....................................................51
Vesna Đukić-Dojčinović
Transitional Mayhem and dilemmas of cultural policy 
in Serbia – seven years later .....................................................................................57
Jasmina Ninkov
Copernican Revolution: Defining Culture as a means of 
economic and Social development of Serbia ...............................................................67
Zoran Avramović
Cultural policy in Serbia – between conceptualization 
and practice ..........................................................................................................83
Trivo Inđić
Policy of cultural identity .........................................................................................99
Bojan Jovanović
Cultural model and cultural identity ...........................................................................107
Marinko Vučinić
Cultural policy on no-man’s-land ................................................................................117
Slobodan Vladušić
The Demise of National Culture? ..............................................................................125
Saša Gajić
The issue of Serbian cultural identity .........................................................................133
Igor Ivanović
Belgrade – cultural center of the Balkans ....................................................................145
Slobodan Miladinović
Liberal economy and the education market:
The university before the challenge of market economy ...............................................153
Slobodan Antonić
Cultural war in Serbia ..............................................................................................165
Zoran Jevtović
Political (un)culture in tabloid Embrace .......................................................................183
Branko Radun
Cultural „Pink“ strategy ............................................................................................201
Ana Hofman
Nostalgia or subversion: postsocialism and cultural policy 
issues in rural environments ......................................................................................209
Ivana Kronja
Music and film as part of National Cultural Identity 
– Problems and Strategies .......................................................................................221
Divna Vuksanović
Culture and media policies in Serbia: „strabismus“
as a symptom of music order of a Stete .....................................................................237
Jovana Papan
From musical chauvinism to musical Democracy: 
How to create a Appropriate cultural policy in music ....................................................245

Contents ...............................................................................................................255