Živadin Jovanović: Oproštaj od Borisava Jovića - interesi države i nacije na prvom mestu

Oproštajna reč na svečanoj komemoraciji u Skupštini Grada Beograda,

Poštovani članovi porodice i rodbino Borisava Jovića,

Uvaženi prijatelji i poštovaoci Borisava Jovića,

Retki su državnici sa tako bogatim radnim vekom kao što je to radni vek Borisava Bore Jovića. U teškom i turbulentnom vremenu prepunom izazova bez presedana, vršio je odgovorne i najodgovornije dužnosti u Srbiji i Jugoslaviji. Radio je na strateškim reformama društveno-ekonomskog sistema federacije da bi, na kraju, bio svedok njenog razbijanja, sabotaže napora za mirno rešenje, građanskih ratova i etničkog čišćenja srpskog naroda iz njihovih vekovnih zavičaja. Rukovodio je najvišim državnim institucijama i SPS-om kao najsnažnijom političkom strankom u Srbiji. Bio je jugoslovenski ambasador u Italiji, jednoj od najrazvijenijih zemalja Evrope i sveta.

Uvek i svuda, interesi Srbije i srpskog naroda bili za njega na prvom mestu. Krasili su ga najviše obrazovanje, visok moral, intelektualna visprenost, neumorni rad, principijelnost i odlučnost. Ponosio se svojim rodnim Nikšićem, Šumadijom i njenom istorijom u vekovnoj borbi Srbije za slobodu i izgradnju moderne državnosti. Verovatno je to bio izvor njegovog samopouzdanja, pronicljivosti i ličnog dostojanstva. Prezirao je kolebljivost, oportunizam i poltronstvo.

Suočen sa trendom uprošćenog i ispolitizovanog tumačenja događaja i aktera iz novije istorije često upozoravao da je za razumevanje prošlosti neophodno voditi računa o vremenu i uslovima događanja. A vreme u kojem je nosio velike odgovornosti, bilo je vreme podmuklog separatizma podržanog iz inostranstva, diktata nosilaca unipolarnog sveta, podmetanja, besomučne satanizacije srpskog naroda i sankcija koje svet pre toga nije poznavao. 

Kao član, potpredsednik i predsednik Predsedništva SFRJ zalagao se za dogovor i očuvanje Jugoslavije u kojoj će Srbija biti ravnoprvna sa drugim članicama. Sebi i drugima postavljao je pitanje – „kako da se država reformiše a da se očuvaju interesi srpskog naroda“. Predviđao je da je razaranje SFRJ – samo etapa u razaranju Srbije i srpske nacije i stavljanje raskomadanog prostora Balkana pod punu stranu dominaciju. Njegova ocena da je „o razbijanju Jugoslavije odlučeno izvan njenih granica, i da je ono bilo rezultat svesne politike rasturanja i obespravljivanja srpskog naroda“ – postaje nezaobilazno polazište svake ozbiljne analize uzroka, posledica i odgovornosti za razbijanje Jugoslavije.

Velika je uloga i doprinos Borisava Jovića u obnovi državnog i ustavnog jedinstva Srbije sa dve autonomne pokrajine u svom sastavu, koje je bilo narušeno saveznim saveznim Ustavom od 1974. Ostaće zapisano u istoriji da je predsedavao Narodnom skupštinom Srbije prilikom usvajanja ustavnih amandmana 1989. godine, a potom, i   prilikom usvajanja novog Ustava Srbije 1990. godine.

Javno je isticao značaj rezolucije SB UN 1244 kao osnove za kompromis u pokrajini Kosovo i Metohija. Kritički je ocenjivao ulogu EU u dijalogu kao pristrasnu i neefikasnu. Smatrao je da paralelno treba da se razmatraju pitanja od interesa za jednu i za drugu stranu, a ne samo ono što su interesi Prištine, odnosno, zapadne geopolitike. Predlagao je da Srbija podnese zahtev međunarodnoj zajednici da obezbedi finansijska sredstva za povratak 200.000 proteranih na njihova ognjišta u Pokrajini.

Smatrao je da Dejtonski sporazum i rezolucija SB UN 1244 imaju nezamenljiv značaj za zaštitu državnih i nacionalnih interesa Srbije i srpskog naroda. Pošto ih Srbija poštuje ima pravo i da traži da i drugi to čine.

Na ambasadorskoj dužnosti u Rimu bio je od 1975. do 1979. Upravo u to vreme završeni su i potpisani Osimski sporazumi. Dao je veliki doprinos njihovom ostvarivanju u političkim i privrednim odnosima, kao i u zaštiti prava pripadnika slovenačke i hrvatske nacionalne manjine u Italiji. Sporazumi su bili snažan impuls za unapređenje ukupnih odnosa što je ambasador Borisav Jović znalački usmerio na razvoj privredne saradnje, zajednička ulaganja i transfer modernih tehnologija. Automobilski gigant «Crvena zastava», Kragujevac, je u tom periodu izrastao u snažan oslonac kooperacije i industrijalizacije u Srbiji i SFRJ, a istovremeno u evropski primer najviših oblika saradnje zemalja različitih sistema.

U dužem periodu Borisav Jović bio je jedan od najbližih saradnika Slobodana Miloševića u državnim institucijama i u SPS-u. Prema raspoloživim saznanjima, njihov odnos, u osnovi, je bio i do kraja ostao principijelan, državnički, diktiran istovetnom strategijom zaštite vitalnih državnih i nacionalnih interesa. I kada su se krajem 1995. politički razišli, zadržali su odnos uzajamnog poštovanja i doslednosti, što govori o političkim i ljudskim kvalitetima jednog i drugog. 

Borisav Jović je smatrao da se agresija NATO 1999. nije mogla izbeći, da predstavlja kršenje međunarodnog prava i da je njen cilj bio vojno širenje NATO na Balkanu, ka prostorima Kaspijskog Mora i ruskom granicama. «Miloševića ne branim, ali smatram da se u dešavanjima u Rambujeu i ovde u vreme bombardovanja poneo dostojanstveno» - zapisane su reči Borisava Jovića 2014.

Od svoje rane mladosti do kraja života ostao je veran idealima humanizma, socijalne pravde, sistema bez eksploatacije i socijalnih podela. Borio se za ideale stvarne, a ne formalne demokratije.

Svoju odgovornost državnika, ali i vrsnog srpskog intelektualca, potvrdio je i bogatom spisateljskom ostavštinom od više knjiga memoarskog karaktera, ogromnim brojem analiza, ogleda, članaka i intervjua datih domaćim, evropskim i svetskim medijima. Sve to predstavlja izuzetno bogatu i nezaobilaznu baštinu čija vrednost i značaj rastu. Ona će pomoći istoričarima da na miru, objektivno sagledaju događaje, motive i uloge svih važnijih činilaca i ličnosti u događajima u jednom od najturbulentnijih perioda naše novije istorije.

Borisava Jovića pamtićemo kao istinskog srpskog državnika i političara kome su Srbija, moral i istina uvek bili na prvom mestu, kao nepokolebljivog levičara, uspešnog diplomatu, plodnog i hrabrog srpskog intelektualca.

Neka je slava i hvala Borisavu Joviću.

Beograd, 16. septembar 2021.