Vladika Joanikije: Podgorička skupština 1918. ostvarenje vekovne ideje srpskog naroda o oslobođenju i ujedinjenju; Slava Podgoričkoj skupštini i slava ujediniteljima!

 U okviru programa obilježavanja 800 godina autokefalnosti SPC, 101. godišnjice Podgoričke skupštine i Dana ujedinjenja Crne Gore i Srbije, u organizaciji Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore, sinoć, 1. decembra, održana je Svečana akademija u Podgorici, kojoj su prisustovovali Njegovo visokopreosveštenstvo Arhiepiskop cetinjski Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije i Njegovo preosveštenstvo Episkop budimljansko-nikšićki g. Joanikije.

Program Svečane akademije u prepunoj kripti Hrama Hristovog Vaskrsenja je počeo himnom Onamo, ‘namo  u izvođenju Srpskog pjevačkog društva Svetosavnik. Skup je blagoslovio Preosvećeni Episkop Joanikije, dok je u ime organizatora pozdravno slovo izgovorio dr Momčilo Vuksanović, predsjednik Srpskog savjeta.

Podgorička skupština je poništila sramnu predaju oružja okupatoru 1916. godine i svrstala Crnu Goru u red pobjednika u Velikom ratu, što je, istakao je dr Vuksanović, i prihvaćeno od velikih sila koje su podržale ujedinjenje južnoslovenskih naroda:

„Podrška najznačajnijih država svijeta pobjednica u Velikom ratu potvrđuje da obilježavanje Podgoričke skupštine i Dana ujedinjenje Crne Gore i Srbije ne predstavlja neprijateljstvo i podrivanje Crne Gore, kako to neki žele zlonamjerno predstaviti, već obavezu sjećanja na slavne pretke i njihove podvige.“

On je kazao da se danas pokušavaju preinačiti činjenice koje svjedoče o istorijskoj postojanosti srpskog naroda na prostoru Crne Gore, te da je neprihvatljiva inicijativa aktuelne vlasti o poništavanju odluka Velike podgoričke skupštine srpskog naroda.

Govoreći o pravima srpskog naroda u Crnoj Gori, g. Vuksanović je naglasio da su mu oduzeta gotovo sva stečena prava: preimenovan je srpski jezik, iz upotrebe je izopšteno ćirilično pismo, kroz donošenje zakona o vjerskim zajednicama i vjerskim slobodama pokušava se poništiti kanonski poredak pravoslavne Crkve u Crnoj Gori. Predsjednik Srpskog savjeta je stava da takvim odnosom aktuelna vlast zatire viševjekovni identitet državotvornog srpskog naroda u Crnoj Gori i prijeti izazivanjem ozbiljnih nesporazuma i sukoba.

„Svojevrsnim pritiscima i očiglednom diskriminacijom vladajuća partija uz pomoć manjinskih naroda, želi da izbriše pamćenje pravoslavnog naroda na svoje srpsko ime i uniformiše koncept zaborava i otklona od svojih predaka i tradicionalnih vrijednosti naroda i države Crne Gore“, istakao je Vuksanović podsjetivši da su gotovo isti procesi zabilježeni u vremenu austrougarske i fašističke okupacije. Naglašava da su kod srpskog naroda u Crnoj Gori prisutni neizvjesnost i strah za budućnost i perspektivu opstanka na prostoru Crne Gore.

Dr Momčilo Vuksanović je na kraju poručio da se srpski narod, kao državotvorni i vjerujući, moli Bogu za sreću i prospertitet Crne Gore i njenih građana, ali da neće dozvoliti zakonom najavljeno otimanje svetinja Srpske pravoslavne crkve, kao i da se neće odreći legitimnih prava na obilježavanje najznačajnijih vjerskih nacionalnih kulturnih praznika.

Njegovo preosveštenstvo Episkop budimljansko-nikšićki g. Joanikije u svojoj besjedi koristio je istorijske podatke kako bi približio i objasnio smisao Podgoričke skupštine. On je kazao da svaki veliki istorijski događaj ima svoju jaku idejnu osnovu i onaj ko pokušava da poništava i taj događaj i njegov značaj, može samo sebe da poništi. Takođe je naglasio da se kroz taj postupak negacije zapravo još više ističe značaj i smisao tog događaja, što će vrijeme pred nama i pokazati.

Što se tiče idejne osnove Podgoričke skupštine i njenih rešenja, ona nijesu nastala tu, na licu mjesta. To je zapravo stara srpska ideja vjekovima obogaćivana, snažena i ugrađena u taj istorijski događaj, a to je vjekovna ideja srpskog naroda i srpskih plemena da se oslobode i ujedine

„Što se tiče idejne osnove Podgoričke skupštine i njenih rešenja, ona nijesu nastala tu, na licu mjesta. To je zapravo stara srpska ideja vjekovima obogaćivana, snažena i ugrađena u taj istorijski događaj, a to je vjekovna ideja srpskog naroda i srpskih plemena da se oslobode i ujedine.“

Ta ideja se vidi i u prednemanjićkoj, a kasnije i u nemanjičkoj istoriji i blagodareći Nemanjinom objedinjavanju Raške i Zete, imamo razvoj i procvat, i srpskog naroda, i srpske države, pojasnio je vladika Joanikije. Dalje je objasnio da smo se time postali i ostali, narod prepoznatljiv među ostalim velikim civilizovanim narodima Evrope i svijeta, i po svojoj kulturu i po duhovnosti i svojoj državnosti:

„Velika kosovska tragedija i drama, koja nastaje sa Kosovskom bitkom i poslije nje, bila je jedna velika provjera upravo te ideje. Kosovska tragedija se pretvorila u stvaralačku ideju i ona je zaodjednuta i zaodijeva se stalno najljepšim osjećanjima i najljepšim djelima kulture i duhovnosti do dana današnjeg.“

Preosvećeni Episkop Joanikije je kazao da je vrijeme našega dugoga i teškoga robovanja pod Turcima bilo vrijeme borbe, ali i stvaranja: „I kroz stvaranje čuvala se i svijest i udubljivali su se srpski stvaraoci, pisci književnici, slikari u tu osnovu našega bića. I roneći često u prošlost, anticipirali su budućnost i vaskrsenje i Srpske države i srpske slave.“

Njegoš je obnovitelj te stare srpske ideje oslobođenja i ujedinjenja, kosovske ideje. On je tragični junak kosovske misli, nosio se tom idejom, kao prije njega Sv. Petar Cetinjski, vladika Vasilije Petrović, vladika Danilo Petrović

Podsjetio je vladika da je Njegoš velika sinteza svega onoga što je stvarano do tada, i da je on najbolje razumio tokove srpske istorije:

„Zapravo Njegoš je obnovitelj te stare srpske ideje oslobođenja i ujedinjenja, kosovske ideje. On je tragični junak kosovske misli, nosio se tom idejom, kao prije njega Sv. Petar Cetinjski, vladika Vasilije Petrović, vladika Danilo Petrović.“

Bitke u 19, vijeku, naročito od velike Grahovačke pobjede, pa preko Vučjeg dola, Fundine itd, se doživljavaju kao osveta Kosova i oslobođenje, sa idejom ujedinjenja cijelog srpstva, naglasio je Preosvećeni i dodao da je nosilac te ideje bio i kralj Nikola. I himna Onamo, ‘namo manifestacija je te ideje, kao o i sav njegov život i borba sa njegovim Crnogorcima do 1913. godine, do oslobođenja Kosova i Metohije:

„On je zapravo ispunio želju svoga srca iz mladih dana, ispunio Njegošev zavijet, ali, naravno, u istoriji nema idealnog, i kasnije će se pokazati neke njegove slabosti koje će i njega, ali i nas tragično koštati. On je sa knezom Mihailom Obrenović potpisao i jedan dokument da se priprema svesrpsko oslobođenje i ujedinjenje, ali kasnije se sve više kolebao.“

Austrougarska monarhija je imala program da se spriječi ujedinjenje i koristeći razne metode zavađala je Beograd i Cetinje, a kada su se Balkanskim ratovima spojile dvije srpske države, objavile su i rat Srbiji, besjedio je vladika Joanikije i podsjetio da se zbog osjećanja jedinstva sa Srbijom u rat uključila i Crna Gora. Kralj Nikola je pozvao narod da ga slijede u borbi za oslobođenje i ujedinjenje u jednu veliku država, međutim, kasnije donosi odluku o polaganju oružja pred Austrougarskom.

„Poslije nastaje drama kralja Nikole, ali i njegovog naroda. Kako je vrijeme prolazilo i kako su iskušenja pod okupatorom uzimala maha, sve sve više vidjelo da će narodni gnjev u jednom momentu da prokulja i usmjeri se prema kralju.“

Sveštenstvo Crne Gore listom je za ujedinjenje među njima najautoritetnija ličnost je Mitropolit Gavrilo Dožić

Obajsnio je vladika da veliki broj crnogorskih oficira nije htio da preda oružje, te su se odmetnuli u šumu, i komite su postojale u gotovo cijeloj Crnoj Gori. Oficiri su čvrsto opredjeljeni za ujedinjenje, a bivši predsjednik Vlade i ministar u Vladi Crne Gore, g. Andrija Radović podnosi ostavku i formira Crnogorski odbor za narodno ujedinjenje:

„Sveštenstvo Crne Gore listom je za ujedinjenje među njima najautoritetnija ličnost je Mitropolit Gavrilo Dožić“, istakao je vladika podsjetivši da su mnogi sveštenici i monasi tada poginuli od strane Austro-ugarske.

Tada se, nastavio je vladika, pojavljuje i jedan broj ljudi iz Crne Gore koji opravdava okupaciju i pokušava da obesmisli podvig komita i dalju borbu za slobodu:

„Imamo komite u šumi, narod opredjeljen da se bori, ali goloruk, siromašan. Bolesti su harale, ali najviše je harao moralni pad koji je tada doživio naš narod, a koji se vezuje za pad kralja Nikole i njegovu odluku o predaji crnogorskog oružja.“

Opšte raspoloženje naroda je bilo za ujedinjenje i to je ta idejna osnova koja je proradila u ljudima. Vjekovima gajeno i njegovano osjećanje jedinstva se ostvarilo

Odmah poslije oslobođenja ovih krajeva po hitnom postupku ljudi se organizuju da održe Podgoričku skupštinu. Navodeći imena sveštenika koji su dali doprinos Podgoričkoj skupštini, a mnogi su bili i njeni poslanici, Episkop Joanikije je kazao da je među njima bio i Mitropolit Gavrilo Dožić čija ujediniteljska uloga je ogromna. Održana je Podgorička skupština, svrgnut kralj Nikola i dinastija Petrovića:

„Opšte raspoloženje naroda je bilo za ujedinjenje i to je ta idejna osnova koja je proradila u ljudima. Vjekovima gajeno i njegovano osjećanje jedinstva se ostvarilo.“

Objasnio je Preosvećeni vladika Joanikije da se sa organizovanjem Podgoričke skupštine žurilo, jer je Crna Gora htjela što prije da spere ljagu sa sebe, zato što je pod pritikom kralja Nikole, položila oružje i što je izašla iz rata i napustila saveznike.

Slava Podgoričkoj skupštini i slava ujediniteljima

„Tako da je odluka Podgoričke skupštine o ujedinjenju i svrgavanju kralja Nikole i dinastije Petrovića na neki način bio etički čin. U pravu je bio Anto Gvozdenović kada je u Parizu rekao kralju Nikoli da je ideja ujedinjenja srpstva postala narodna religija, vjera narodna, i da se uzaludno suprostavlja tom procesu. I zaista je tako bilo! Tome su svjedoci i Mitropolit Gavrilo Dožić, Mitropolit Mitrofan Ban i vladika Kirilo Mitrović, i cijelo sveštenstvo tadšnje Mitropolije crnogorsko-primorske. Slava Podgoričkoj skupštini i slava ujediniteljima“, zaključio je svoju nadahnutu besjedu Njegovo preosveštenstvo Episkop budimljansko-nikšićki g. Joanikije.

U umjetničkom djelu programa učestvovali su Srpsko pjevačko društvo Svetosavnik, Kulturno-umjetničko društvo Đurđevdansko kolo, operska diva mr Zorica Belić i guslar Vaso Đondović. Program su vodili Ivana Kruščić i Dragan Alorić.

Juče je u okviru programa obilježavanja 800 godina autokefalnosti SPC, 101. godišnjice Podgoričke skupštine i Dana ujedinjenja Crne Gore i Srbije u Srpskoj kući u Podgorici, održan i naučni skup pod nazivom: Uloga znamenitih ličnosti iz srpskih zemalja u istoriji Crne Gore.

O boravku i stvaranju brojnih crkvenih velikodostojnika, državnika, političara, naučnika, umjetnika, pisaca, neimara i publicista iz srpskih krajeva, bez kojih se ne može zamisliti istorija, duhovni i kulturno-prosvjetni identitet Crne Gore, govorili su istaknuti naučnici i intelektualci sa prostora Crne Gore i regiona, a skup je blagoslovio protojerej-stavrofor Momčilo Krivokapić.

(mitropolija.com/)