Srbija obeležava Sretenje Gospodnje i Dan državnosti

Srbija danas brojnim manifestacijama obeležava Dan državnosti u spomen na podizanje Prvog srpskog ustanka 1804. i donošenje Sretenjskog ustava 1835.

Predsednik Srbije Tomislav Nikolić položiće venac na Grob neznanog junaka na Avali, a potom će, kako je najavljeno, uručiti ordenje zaslužnim ličnostima i institucijama.

Premijer Ivica Dačić položiće venac u Crkvi svetog Đorđa na Oplencu, zadužbini porodice Karađorđević.

Proslava Dana državnosti počela je u subotu počasnom artiljerijskom paljbom sa 10 plotuna iz šest artiljerijskih oruđa sa Savske terase Beogradske tvrđave, otvaranjem izložbe u Narodnoj biblioteci Srbije "Zaveštanja i darovi - legati kao kulturna dobra od velikog značaja", kao i izložbe u "Prvi svetski rat u dokumentima Arhiva Srbije".

Otvarajući izložbu u Narodnoj biblioteci Srbije, premijer Dačić je poručio da u narednim decenijama treba učiniti napor "ne samo na jačanju države i traženju novog mesta na svetskoj mapi, već i na prosvećenju, jer bez toga nema napretka".

Dačić je naglasio da izložba "Zaveštanja i darovi - legati kao kulturna dobra od velikog značaja" šalje poruka da su legati "jedan od stubova državnosti i moderno doba nastavlja njima da se bavi".

Na izložbi, otvorenoj u Arhivu Srbije povodom nacionalnog praznika, predstavljeno je 35 najvažnijih dokumenata o istoriji Prvog svetskog rata, među kojima su original ultimatuma koji je Austrougarska uputila Kraljevini Srbiji, original odgovora Srbije i, verovatno najvažniji dokument u svetu iz tog doba - objava rata Austrougarske Srbiji.

Programom obeležavanja Dana državnosti predviđen je niz kulturnih manifestacija u Aranđelovcu i Orašcu, mestu u kojem se Karađorđe sastao sa ustanicima, organizuje i Fond "Prvi srpski ustanak". 

Na Sretenje 1804. godine, započela je Srpska revolucija, koja je označila početak oslobađanja balkanskih naroda od Turske.

Iako je uspeh revolucije bio promenljiv, na kraju je - decenijama docnije, zahvaljujući mudrosti Knjaza Miloša Obrenovića - krunisana uspehom.

Svi drugi nacionalno revolucionarni pokreti balkanskih naroda protiv Turske bili su plod ugledanja na Srbe, uključujući i grčki ustanak 1821. godine.

Na Sretenje 1804, na zboru viđenijih Srba sa teritorije Beogradskog (odnosno Smederevskog) pašaluka, koji se dogodio u Marićevića jaruzi u Orašcu, doneta je odluka o podizanju ustanka protiv Turaka i za vožda je izabran Đorđe Petrović - ubrzo poznat kao Karađorđe. 

Odluci o podizanju ustanka prethodila je Seča knezova, odnosno uglednih narodnih prvaka, koje su dahije preventivno pobile, zbog navodne nelojalnosti.

Prvi srpski ustanak najpre je zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju i Pomoravlje. 

Čitav Beogradski pašaluk oslobođen je 1807, ali je sudbinu ustanka odredio ishod rusko-turskog rata, pošto su Rusija i Turska potpisale mir u Bukureštu 1812. godine. Prepuštanje Srbije bilo je plod činjenice da je počinjao Napoleonov pohod na Rusiju.

Po rečima velikog nemačkog istoričara Leopolda Rankea, Karađorđevom bunom započela je Srpska revolucija, okončana uspešnim diplomatskim dostignućima Miloša Obrenovića, decenijama potom.

Karađorđe je, tokom Prvog srpskog ustanka (1804-1813) između ostalog, u sklopu obnove srpske državnosti, ustrojio i niz važnih institucija, poput Velike škole, što je nesumnjiv pokazatelj dalekovidosti i vizionarstva. 

Tako je septembra 1808. godine u Beogradu besedom Dositeja Obradovića "O dužnom počitaniju k naukama" počela s radom Velika škola, daleki začetak današnjeg Univerziteta u Beogradu.

Na Sretenje 1835, u Kragujevcu je donet prvi  Kneževine Srbije poznatiji, ustrojen po uzoru na francuski i belgijski.

Tekst ustava, neobično liberalan za tadašnje prilike, izradio je Dimitrije Davidović, znameniti novinar i srpski nacionalni radnik. 

Ovakvo ustavno rešenje odmah je izazvalo negodovanje Austrije, Turske i Rusije, i ustav je ubrzo suspendovan. Velike sile smatrale su ga previše liberalnim: u poređenju sa ustavima evropskih zemalja tog vremena on je to i bio, osim retkih izuzetaka poput Francuske i Belgije.

Kneževina i Kraljevina Srbija imala je potom više različitih ustavnih rešenja: 1838, 1869, 1888, 1901. i 1903. godine. 

Posle Drugog svetskog rata, od 1945. godine, u potpuno promenjenim okolnostima, Srbija u sastavu federalne Jugoslavije je četiri puta usvajala ustav, a aktuelni je usvojen 30. oktobra 2006. i to je prvi Ustav Srbije nakon raspada SRJ, odnosno Državne zajednice SCG.

Sretenje se kao državni praznik u Srbiji slavilo do formiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a ponovo se slavi od 2002. godine.

Predsednik Srbije prirediće danas prijem povodom Dana državnosti. 

Danas je Sretenje Gospodnje 

U Srbiji se danas, kao Dan državnosti i kao praznik Srpske pravoslavne crkve, obeležava Sretenje Gospodnje, prvi susret Boga i čoveka pod svodovima hrama - uspomenu na dan kada je Bogorodica prvi put uvela u hram novorođenog Hrista da ga posveti Bogu, ali i kao sećanje na 1804. godinu, kada je u Orašcu počela borba za oslobođenje od Turaka. Sretenje se slavi i kao dan kada je na isti dan 1835. godine Skupština u Kragujevcu proglasila prvi Ustav Srbije, koji je označio i početak savremene srpske državnosti.

Sretenje novorođenog Mesije koga je u jerusalimskom hramu u naručje primio pravedni starac, poznat kao sveti Simeon Bogonosac, slavi se uvek četredesetog dana po rođenju Isusa Hrista.

Pobožni starac Simeon naziva se i Bogoprimac. Njemu je Bog rekao da neće umreti dok ne vidi Hrista Spasitelja. On je to dočekao i primio je na ruke maloga Hrista Boga.

Duhom vođen dođe u hram, i kad unesoše roditelji dete Isusa, da izvrše na njemu ono što je uobičajeno po zakonu, on ga uze na ruke svoje i blagoslovi Boga i reče:

''Sada otpuštaš u miru slugu svojeg, Gospode, po reči svojoj; jer videše oči moje Spasenje tvoje, koje si ugotovio pred licem svih naroda. Svetlost, da prosvećuje neznabošce i slavu naroda tvoga Izrailja".

Ovaj praznik, suštinski važan za hrišćanstvo kao prvi susret Spasitelja sa ljudima, spada u red Gospodnjih ali i Bogorodičnih praznika, jer se na taj dan istovremeno veliča čistota Bogorodice koju je, kako kaže predanje, prvosveštenik Zaharija, otac Jovana Krstitelja, uveo u jerusalimski hram na mesto određeno za devojke.

Ovaj događaj iz života crkve opisan je u četvorojevanđeljima, gde se među svedocima pominje i Ana kći Fanuilova, koja je prisustvovala Sretenju Gospodnjem, i potom objavila stanovnicima Jerusalima da je "konačno stigao onaj koji je odavno najavljivan i očekivan".

Predanje dalje kaže da su fariseji obavestili cara Iroda o događaju u jeruslamskom hramu. Uveren da je to novi car koga su najavili proroci sa Istoka, Irod je naredio da ubiju Isusa. Međutim, prema uputstvu Anđela Božjeg, božanska porodica je već bila na putu za Misir.

Sretenje se slavi od vremena cara Justinijana, to jest od 541. godine, kada je epidemija kuge odnosila i do 5.000 života dnevno, a zemljotres u Antiohiji ostavio za sobom veliku pustoš.

Slava Sretenja veoma je česta u srpskom narodu, koji za ovaj praznik vezuje svoju tradiciju i običaje. Dan Sretenja 1804. godine presudan je za istoriju srpskog naroda, jer je tog dana Krađorđe Petrović podigao u Orašcu Prvi srpski ustanak.

U našem narodu postoji i verovanje da se na Sretenje sreću zima i leto. Ako na Sretenje osvane sunčan dan, a medvedi uplašeni od sopstvene senke vrate se u zimski san, veruje se da će zima potrajati još šest nedelja.

(RTV)