Na današnji dan: U orkestriranom pogromu 2004. širom Kosova i Metohije ubijeno je najmanje 19 ljudi i prognano oko 4.000 Srba, Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali 1948. Briselski ugovor

2004 - U orkestriranom pogromu širom Kosova i Metohije desetina hiljada Albanaca nad Srbima, ubijeno je najmanje 19 ljudi, uključujući Albance koje su usmrtili vojnici Kfora i osmoro Srba, prognano je oko 4.000 Srba, porušeno i zapaljeno 420 srpskih kuća i 40 pravoslavnih crkava i manastira, uključujući više srednjovekovnih svetinja, poput crkve iz 14. veka Bogorodica Ljeviška u Prizrenu. 

Danas je utorak, 17. mart 2015. godine

45. p. n. e. - Julije Cezar je u bici kod Munda u Španiji teško porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 boraca.

180 - Umro je rimski car Marko Aurelije, car filozof. Tokom vladavine počev od 161. uspešno je suzbio germansku invaziju na Carstvo. Njegove beleške na grčkom jeziku u vidu aforizama, vođene tokom brojnih ratnih pohoda u Evropi i Aziji, svojevrsna filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljene su posmrtno pod naslovom "Samom sebi" i bile su vekovima popularne. Sačuvana je i njegova prepiska sa rektorom Frontonom na latinskom jeziku. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom veoma je uticao na potomstvo. Car-filozof upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti. 

1190 - U Jorku u Engleskoj masakrirano je više od 500 Jevreja. 

1473 - Rođen je škotski kralj DŽejms IV, koji je tokom vladavine od 1488. do smrti 1513. obezbedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju. Na prestolu je nasledio oca DŽejmsa III kojeg su ubili pobunjenici i ubrzo je skršio pobunu. Kobna za njega bila je obnova neprijateljstava sa Englezima koja je kulminirala invazijom na Nortamberlend, tokom koje je u septembru 1513. poginuo u bici kod Fludena u kojoj su njegove trupe teško poražene. Upamćen je i kao mecena škotskih pesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa. 

1526 - Francuski kralj Fransoa I oslobođen je iz ropstva u koje je pao u februaru 1525, kad je španska armija koju je predvodio markiz od Peskare kod severnog italijanskog grada Pavije do nogu potukla francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom. 

1649 - Parlament Engleske raspustio je Dom lordova (Gornji dom) u vreme vladavine Olivera Kromvela, pobednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls I. 

1754 - Rođena je Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije okupljala u svom salonu u Parizu pisce i ostale umetnike i političare. Na njih je znatno uticala, posebno na žirondince koje je predvodio njen suprug Rolan de La Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Giljotinirana je 1793. tokom jakobinske diktature, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo. 

1813 - Francuskoj je objavio rat pruski kralj Fridrih Vilhelm III, jedan od najžešćih neprijatelja Francuske revolucije. 

1834 - Rođen je nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler Motoren-Gezelšaft", koja se 1926. 26 godina posle njegove smrti, ujedinila s fabrikom Karla Benca u kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "Mercedes". 

1846 - Umro je nemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je reč o zvezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji. 

1847 - Rođen je srpski kompozitor i pijanist Jovan Paču. Školovao se u rodnoj Subotici, u Pragu i Pešti. Bio je učenik Bedžiha Smetane. Uporedo s muzičkim obrazovanjem završio je i medicinu. Smatran je muzičkim virtuozom. Romantik, srpski patriota, izrazito salonski bidermajerski kompozitor. Brojne narodne i građanske melodije harmonizovao je za hor i klavir. Bio je i plodan publicista. Dela: "Chansonette serbe", "Bez tebe draga", "Prag je ovo milog srpstva", "Čuj Dušane", "Svetosavska pesma". 

1861 - Ujedinjena Italija proglašena je kraljevinom s kraljem Vitorijom Emanuelom II Savojskim na čelu. 

1906 - Umro je Avram Djukić, srpski istoriograf. Bio je školovani oficir i u intendantskoj službi dospeo je do čina generala austrijske vojske (Austrougarske). Služio je u Beču, Zadru, Pragu. Istoriografijom se bavio kao ljubitelj, ali veoma savesno. Proučavao je prošlost Srba u tadašnjoj Ugarskoj, odnosno današnjoj srpskoj Vojvodini, i to najviše veliku seobu, istoriju šajkaša i srpske husarske regimente, bunu 1848. zatim ustanak Pere Segedinca kao i seobe Srba u Rusiju, a sa mnogo požrtvovanja ispitivao je živote Srba austrijskih oficira. Ostavio je Matici Srpskoj u rukopisu veliki rad: "Generali i pukovnici Srbi u Austro-Ugarskoj od god. 1704 do danas". Iz tog obimnog dela publikovao je jedino - "Život Arona Stanisavljevića, barona von Wellenstreit". Ostali radovi: "Kad su se Srbi sa 

patrijarhom Arsenijem III doselili u zemlje madžarske krune?", "Tri pisma patrijarha Arsenija III Čarnojevića", "Ustanova i spomenici ugarskih kraljevskih šajkaša", "Nešto za istoriju carske i kraljevske Srpske husarske regimente". 

1921 - U Poljskoj je proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarni sistem, ali tokom narednih pet godina česte smene desničarskih kabineta nisu uspele da stabilizuju tešku političku i ekonomsku krizu u zemlji, potresanoj čestim štrajkovima. Maršal Jozef Pilsudski je 1926. izvršio državni udar i zaveo diktaturu, 

uz prividno očuvanje parlamentarizma. 

1938 - Rođen je ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, jedna od najvećih zvezda svetske baletske scene 20. veka. Na Zapad je emigrirao posle gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po nezaboravnim glavnim ulogama u mnogim baletima, uključujući "Labudovo jezero", "Žizelu" i "Petrušku". 

1939 - Britanski premijer Nevil Čemberlen optužio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera da je "prekršio reč", jer su nemačke trupe ušle u Čehoslovačku, ali Velika Britanija i ostale zapadne sile nisu učinile ništa da spreče komadanje suverene zemlje čiju su bezbednost verbalno garantovale. 

1944 - Savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svetskom ratu počelo je napadom više od 200 aviona na ciljeve u Beču. 

1948 - Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali su Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji. Ugovor je potpisan pod utiskom tzv. prve berlinske krize. 

1956 - Umrla je francuski nuklearni fizičar i hemičar Irena Kiri - kćerka nobelovaca Pjera i Marije Kiri - koja je sa suprugom Žanom Frederikom Žolio 1935. podelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili veštačke radioaktivne supstance: nukleide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svetlost može preobratiti u čestice (stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona). Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pritom su otkriveni i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo. 

1958 - Iz Kejp Kaneverala SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale "Vangard I", drugi američki satelit. 

1962 - Moskva je optužila Vašington da u Vijetnamu vodi "neobjavljeni rat", zahtevajući povlačenje svih američkih snaga iz te zemlje. 

1963 - Erupcija vulkana Agung na indonežanskom ostrvu Bali usmrtila je najmanje 11.000 ljudi. 

1969 - Golda Meir je kao prva žena u istoriji Izraela preuzela dužnost predsednika vlade. 

1991 - Na referendumu je većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje Sovjetskog Saveza, ali su ubrzo nađačale centrifugalne sile predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg Sovjetskog Saveza. 

1992 - U eksploziji automobila-bombe ispred izraelske ambasade u Buenos Airesu, koju su aktivirali islamski teroristi, poginulo je 29 ljudi. 

1992 - Na referendumu u Južnoj Africi belci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda. 

1995 - Vojska Azerbejdžana je posle žestokih borbi skršila dvodnevnu policijsku pobunu u severnim predgrađima glavnog grada Bakua, koju je protiv predsednika Gajdara Alijeva predvodio zamenik munistra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov. 

1996 - Talas pljački i podmetnutih paljevina zahvatio je Grbavicu, poslednje srpsko predgrađe u Sarajevu koje je, u skladu s Dejtonskim sporazumom, prepušteno muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH. 

1998 - Ekonomski reformator DŽu Rongđi postao je kineski premijer. 

2000 - U uverenju u skori smak sveta, najmanje 530 članova sekte "Pokret za obnovu 10 Božjih zapovesti", među kojima i 78 dece, izvršilo je kolektivno samoubistvo samospaljivanjem u crkvi u Kunungu na jugozapadu Ugande, 320 kilometara jugozapadno od Kampale,tako što su aktivirali mešavinu benzina i sumporne kiseline. 

2003 - Vrhovni sud Španije doneo je na predlog vlade odluku o trajnoj zabrani partije Batasuna, koja se smatra političkim krilom oružane baskijske terorističke grupe ETA. Ovu odluku ubrzo je potvrdio i Ustavni sud Španije. 

2008 - U nemirima nakon intervencije UNMIK policije i Kfor-a, tokom zauzimanja zgrada Opštinskog i Okružnog suda u severnom delu Kosovske Mitrovice i uklanjanja srpskih zastava sa njih, povređeno je oko 70 ljudi, 15 teže, a uhapšene su 53 osobe.

Dan kada je Kosovo gorelo

„Bilbil pile, ne poj rano, ne budi mi gospodara”, pevala je na gvozdenom vojničkom krevetu starica Natalija Krstić. Čitav život ona je pevala stare kosovske pesme, peva i sada u sabirnom centru poslednjih prizrenskih Srba. Pobegla je iz Bogoslovije u kojoj je goreo Dušan Nedeljković, i krila se po gradu dok je neki vojni transporter nije dovezao u kamp nemačkog Kfora.

Kakvog li se ona gospodara plašila dok se bosa krila ispod prizrenskih mostova da dočeka zoru i da na ovom opskurnom mestu ponovo zapeva? Ko je bio i ostao stvarni gospodar Prizrena?

Gradu tri jezika, gradu tri kulture, gradu orijentalnog gospodstva nanet je smrtni udarac. Hrišćanstvo ni u jednom našem gradu nije imalo takvu simbiozu s urbanošću, nijedan naš grad nije imao toliko dugu istoriju odnosa s pravoslavljem.

Ni jedan jedini segment života kosovskih Srba, Roma, Goranaca i Aškalija nije ostao netaknut, širina tog udarca fatalno je pogodila sve: od prostih zemljoradnika do najvažnijih fresaka srpskog i evropskog srednjeg veka, preko političkog statusa, eliminacije urbanosti, onemogućavanja povratka raseljenih, uništavanja knjiga, biblioteka, gradskih sredina, nematerijalne baštine, grobalja, ubijanja životinja i prihvatanja tuđe etničke slobode. Nikada u svojoj istoriji Srpska pravoslavna crkva, u tako kratkom vremenu nije pretrpela teži udarac.

Stotine i stotine ikona stradalo je u pogromu: sav trud, ljubav, priloge i molitve, što su, vek i po, građani Prizrena poklanjali, utopljavali, posvećivali katedralnoj Crkvi Svetog Đorđa, nestali su zajedno sa zbirkom ikona, živopisom i ikonostasom donesenim iz Sent Andreje. Sve što je bilo u odgovornosti nemačkog Kfora potpuno je uništeno i devastirano, a nemački list„Špigl”je svoje vojnike nazvao zečevima s Kosova.

„Gospodinu DŽonsonu dao sam komadić zapaljenog krsta iz prištinske crkve, to je jedan nagoreli anđeo – da ga, kao zalog, podseća na sve što se ovde desilo. Ovde se uništavaju najveće svetinje pravoslavne umetnosti”, rekao je Gregoriju DŽonsonu, komandantu južnog krila NATO-a, otac Sava Janjić. On je obećavao da će stati na put zlu i dodao da je u tri dana pogroma bezuspešno pokušavao da uspostavi vezu sa Ramušem Haradinajem, ratnim OVK komandantom i potonjim političkim vođom kosovskih Albanaca. U tom „prekidu veza” goreli su anđeli i umetnost, nestajali životi i gradovi. Ni u ovoj oblasti ne postoji precizna evidencija šta je sve nestalo i uništeno.

Rulja koja je popalila srpsko povratničko selo Belo Polje kod Peći, čijeg je predvodnika hicima iz pištolja usmrtila jedna američka policajka, skrenula je od sela prema groblju, otvarala, lomila i iz zemlje izvaljivala stare nadgrobne krstače. Paradoksalno je da su, kasnije, „heroju” koji je ubijen, pokušali da podignu spomen-obeležje, i to na mestu pogibije, između sela i crkve koju su spalili i groblja koje su uništili.

Pogrom 17. marta 2004. godine je, gotovo potpuno, uspostavljanje konsenzusa između mafijaško-plemenskih struktura (podinstitucija), vlade, predsednika opština, policije (zvaničnih institucija) i moćnih zapadnih ambasada i tajnih službi (nadinstitucija). On je odustajanje od svih standarda i, konačno, trenutak odluke da međunarodna zajednica u punom kapacitetu prizna nezavisnost Kosova. Zapadne demokratije i njihovi najvažniji eksponenti na terenu odlučile su da priznaju etnokratiju i tako, paradoksalno, i kod Srba i kod Albanaca učvrste ideju da se zločin isplati i da je nagrađen. Posle svega na zgarišta se vratila Srpska pravoslavna crkva: podigla zidove, stavila krov, obnovila živopis, postavila sveštenike i koliko-toliko počela obnovu života i zaštitu od zla i nestajanja. Nesreća je što je zlo dobilo svoju institucionalnu formu i potvrdu, pa je samo pitanje vremena, kada će se okrenuti i protiv onih koji ga sada podržavaju, učestvuju u njemu i žive od njega.

Ljudske žrtve

U velikim sukobima u Kosovskoj Mitrovici ubijena je Jana Tučev, a na terasi svog stana od snajperskog hica poginuo je Borivoje Spasojević. U zapaljenoj prizrenskoj Bogosloviji stradao je Dragan Nedeljković. U selu Drajkovce, ubijeni su Dobrivoje Stolić i njegov sin Borko. U Gnjilanu su popaljene sve srpske kuće, ubijen je Boban Perić, dok je Slavoljub Dabić pretučen do smrti.

U Kosovskoj Kamenici iz automobila sa srpskim registarskim tablicama izvučen je i teško pretučen Jugoslav Savić, koji je nekoliko dana kasnije, od posledica prebijanja, preminuo u vranjskoj bolnici.

Sve što je služilo Srbima u Kosovu Polju uništeno je, a iz svoje kuće izvučen je Zlatibor Trajković i naočigled njegove supruge Rade, poliven benzinom i zapaljen, posle čega je preminuo. U Lipljanu je stradao Nenad Vesić, raseljeno lice iz sela Konjuh iz okoline Lipljana. Prema podacima Oebsa, ubijeno je 19, a raseljeno 4.500 ljudi od kojih se ogromna većina nije vratila u svoje domove, a veliki broj je živeo u kontejnerskim naseljima u krajnje nehumanim uslovima;spaljeno je 39 crkava i manastira;spaljene su i srušene 934 kuće – stanove po gradovima niko do sada nije računao, niti se njihov broj zna; tučeno i maltretirano oko 900 osoba. Organizatore pravda nije ni dotakla, nekim izvršiocima je suđeno i dobili su, prema zaključcima Oebsa, neprimereno male kazne.

Živojin Rakočević

(Tanjug)