Na današnji dan: Na srpski presto došao kralj Dušan

NOVI SAD - Na današnji dan 1331. godine Stefana Nemanjića (poznatog kao Dušan), sina kralja Stefana Dečanskog, arhiepiskop Danilo II je na državnom saboru u gradu Svrčin (u južnom delu Kosova) u 23. godini života krunisao za kralja Srbije. Ni jedan srpski kralj pre njega nije tako mlad došao na presto. Za cara je krunisan je 1346. u srpskoj prestonici Skoplju.

Danas je nedelja, 8. septembar, do kraja godine ima 114 dana.

1157 - Rođen je engleski kralj Ričard I Plantagenet "Lavlje srce", heroj srednjovekovnih legendi, jedan od vođa u Trećem krstaškom ratu. Vladao je od 1189. do smrti 1199.

1380 - Veliki moskovski knez Dimitrije Donski potukao je u bici kod Kulikova tatarsku vojsku, što je bila prva pobeda Rusa nad Tatarima, koji su u 13. veku zavladali Rusijom.

1474 - Rođen je italijanski pisac Lodoviko Ariosto, čiji je viteški ep "Besni Orlando", s motivom ljubavnog ludila junaka Orlanda iz doba Karla Velikog, najblistaviji poetski izraz moralnih i umetničkih tendencija italijanske renesanse. Ostala dela: komedije "Negromant", "Kasarija", lirske pesme, satire.

1645 - Umro je španski pisac Francisko Gomes de Kevedo i Viljegas, satiričar koji je zbog zajedljivog jezika i otrovnog pera čas bio povlašćen na dvoru, čas proganjan i zatvaran. Dela: "Život lupeža", "San lobanja", "Plutonov svinjac", "Dom poludelih od ljubavi", "Knjiga o svim stvarima i još o mnogim drugim", zbirke poezije "Španski Parnas", "Tri poslednje kastiljanske Muze".

1664 - Predvođeni pukovnikom Ričardom Nikolsom, Englezi su bez ispaljenog metka zauzeli holandsko naselje Novi Amsterdam, nazvano potom Njujork u čast DŽejmsa, vojvode od Jorka, budućeg engleskog kralja DŽejmsa II.

1731. godine bački episkop Visarion Pavlović otvorio je u Novom Sadu Latinsko-slovensku školu, koja je imala odlike niže realne gimnazije. Ova škola je formirala naraštaje srpske građanske inteligencije u Vojvodini i uopšte u Ugarskoj.

1760 - Britanske trupe pod komandom DŽefrija Amhersta porazile su Francuze kod Montreala, u ključnoj bici sedmogodišnjeg rata za Kanadu, posle koje je ta severnoamerička zemlja postala britanski posed, docnije u statusu dominiona.

1830 - Rođen je francuski pisac i filolog Frederik Mistral, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1904, koji je najviše pisao lirske pesme, epove i drame. Posebno je zaslužan što je očuvan od zaborava provansalski jezik i obnovljeno pesništvo na provansalskom, a posle dve decenije rada sastavio je francusko-provansalski rečnik. Dela: epopeje "Mirejo", "Kalendo".

1831 - Ruske trupe pod komandom generala Ivana Paskeviča Erivanskog zauzele su Varšavu posle bitke u kojoj su potukle poljske ustanike kojima je komandovao general Henrik Dembinjski. U trodnevnoj bici poginulo je više od 9.000 Poljaka.

1841 - Rođen je češki kompozitor Antonjin Dvoržak, jedan od tvoraca češke nacionalne škole. Koristio se i folklorom drugih slovenskih naroda. Njegova dela puna su melodike i orkestarskih boja i prožeta su slovenskom osećajnošću. Bio je sledbenik romantičarskog novoklasicizma Johanesa Bramsa. Dela: opere "Rusalka", "Jakobin", "Đavo i Kaća", devet simfonija, među kojima "Simfonija iz Novog sveta", orkestarska kompozicija "Slovenske igre", "Koncert za violončelo i orkestar br. 2 u h-molu", "Koncert za violinu i orkestar u a-molu", koncerti za klavir i orkestar, kamerna muzika.

1856 - U Parizu je, ugovorom o miru, završen Krimski rat u kojem je protiv Rusije od 1853. ratovalo Osmansko carstvo, a od 1854. i Velika Britanija, Francuska i Kraljevina Sardinija (Pijemont). Rusija je izgubila deo Besarabije i protektorat nad dunavskim kneževinama kao i pravo držanja flote u Crnom moru.

1900 - Uragan je u teksaškom gradu Galveston usmrtio najmanje 8.000 ljudi.

1925 - Rođen je engleski filmski glumac Piter Selers, nenadmašan komičar. Filmovi: "Dr Strendžlav", "Pucanj u tami", "Šta je novo mačkice", "Zatvorenik Zende", "Dobrodošli gospodine Čens", serija filmova o Pinku Panteru.

1926 - Društvo naroda jednoglasno je primilo Nemačku u članstvo.

1941 - Nemačke trupe su u Drugom svetskom ratu potpuno okružile Lenjingrad, odsekavši ga od ostatka Sovjetskog Saveza, čime je otpočela opsada koja je okončana tek u januaru 1944. pobedom sovjetske vojske. Tokom opsade umrlo je, većinom od gladi, oko 620.000 stanovnika grada.

1943 - Objavljena je bezuslovna kapitulacija Italije u Drugom svetskom ratu, čime su saveznici dobili odskočnu dasku za operacije u srednjoj Evropi. Italija je potpisala kapitulaciju još 3. septembra, ali je ona obelodanjena tek 8. septembra. Kapitulacija je bila posledica uspešne vojne kampanje saveznika u Italiji koja je započela iskrcavanjem na Siciliju Osme britanske armije pod komandom feldmaršala Bernarda Montgomerija jula 1943.

1944 - Prva nemačka raketa "Fau 2" u Drugom svetskom ratu, ispaljena iz Haga, pala je na London.

1944 - Sovjetske trupe su u Drugom svetskom ratu prešle granicu nacističke Bugarske.

1949 - Umro je nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus, direktor Bečke opere. Počeo je da stvara u maniru kasnog romantizma i dospeo do ekspresionizma, ali je uvek ispoljavao visoko majstorstvo orkestracije. Simfonijsku poemu ispunio je novim sadržajem i jedan je od najboljih operskih kompozitora 20. veka koji su stvarali na tragu muzičke drame Riharda Vagnera. Komponovao je i operete, balete, solo pesme, kamernu muziku. Dela: simfonijske poeme "Don Huan", "Til Ojlenšpigel", "Simfonija Alpa", "Sinfonia domestica", "Život junaka", opere "Saloma", "Elektra", "Kavaljer s ružom", "Egipatska Helena", "Arabela", "Danajina ljubav".

1951 - Japan je u San Francisku potpisao mirovni ugovor sa 49 zemalja.

1954 - U Manili su SAD, Filipini, Australija, Novi Zeland, Tajland, Pakistan, Velika Britanija i Francuska, na inicijativu Vašingtona, osnovali SEATO pakt, zamišljen kao karika u američkoj globalnoj strategiji okruživanja Sovjetskog Saveza. Njegovo stvaranje objašnjeno je kao "zaštita Azije od komunističke opasnosti".

1967 - Stupanjem na snagu novog ustava, afrička država Uganda postala je republika.

1991 - Jugoslovenska republika Makedonija objavila je da će se izdvojiti iz Jugoslavije.

1994 - Svih 132 putnika i člana posade američkog aviona "Boing 737", koji je leteo iz Čikaga, poginulo je prilikom pada letelice blizu aerodroma u Pitsburgu.

1995 - Ministri inostranih poslova SRJ, Hrvatske i sarajevske muslimanske vlade postigli su u Ženevi usmeni dogovor o podeli Bosne i Hercegovine na dva entiteta - Republiku Srpsku i Muslimansko-hrvatsku federaciju - i o bazičnim ustavnim principima.

1997 - Najmanje 150 ljudi poginulo je u blizini zapadne obale ostrva Haiti, kada je potonuo pretrpani feribot "La Fierte Gonavienne" (Ponos Gonave) koji je plovio ka ostrvu Gonava.

2000 - U sedištu UN u Njujorku okončan je skup na kojem se okupilo najviše svetskih lidera u istoriji - više od 150 predsednika, vladara i šefova vlada.

2002 - Košarkaška reprezentacija SRJ, pobedom u finalu svetskog prvenstva u Indijanapolisu nad Argentinom, peti put je postala prvak sveta.

2003 - Umrla je nemačka rediteljka i fotograf Leni Rifenštal, poslednja značajna figura nacističke ere, zvanični sineasta Trećeg Rajha i omiljeni režiser Adolfa Hitlera. Kao propagandista nacističkog režima, snimila je filmove "Trijumf volje" 1934. o kongresu Nacional-socijalističke partije u Nirnbergu, a 1936. o Olimpijskim igrama. Posle rata, posvetila se fotografiji i podvodnom filmu u čemu je takođe ostvarila zavidne rezultate. Ostavila je obimne memoare.

2006 - Najmanje 25 ljudi je poginulo dok je blizu 100 ranjeno, u seriji eksplozija u zapadnoj indijskoj državi Maharaštra. Eksplozija se dogodila u trenutku dok su se vernici razilazili posle molitve ispred Norani džamije u gradu Malegaon, oko 260 kilometara severozapadno od Mumbaja. Druge eksplozije su se dogodile u drugim delovima grada sa muslimanskom većinom, u vreme islamskog praznika Šab-i-Rat. Napade su najverovatnije izveli maoisti koji se bore protiv parlamentarne demokratije. Aktivni su u 13 od 28 indijskih država.

2007 - Najmanje 28 ljudi poginulo je a nekoliko desetina je povređeno u eksploziji automobila bombe ispred baraka obalske straže na severoistoku Alžira. Do eksplozije je došlo u gradu Delis, oko 50 kilometara istočno od alžirske prestonice, u trenutku dok su pripadnici obalske straže prisustvovali jutarnjem podizanju zastave. Sve žrtve bile su pripadnici obalske straže, koja je deo alžirskih oružanih snaga.

(RTV)