Na današnji dan: Deset godina od martovskog pogroma Albanaca nad Srbima na KiM

2004 - U orkestriranom pogromu širom Kosova i Metohije desetina hiljada Albanaca nad Srbima, ubijeno je najmanje 19 ljudi, uključujući Albance koje su usmrtili vojnici Kfora i osmoro Srba, prognano je oko 4.000 Srba, porušeno i zapaljeno 420 srpskih kuća i 40 pravoslavnih crkava i manastira, uključujući više srednjovekovnih svetinja, poput crkve iz 14. veka Bogorodica Ljeviška u Prizrenu.

Navršava se deset godina od martovskog nasilja 2004. godine kada je 17. i 18. marta sa Kosova i Metohije proterano 4.012 Srba, a većina njih se nije vratila u svoje domove.

U talasu nasilja na Kosovu i Metohiji tada je ubijeno je 19 osoba, od kojih osam Srba, dok je 11 Albanaca život izgubilo u obračunu s pripadnicima međunarodnih snaga bezbednosti.

Povređene su 954 osobe, među njima i desetine pripadnika međunarodnih snaga, a uništena su 72 vozila Ujedinjenih nacija. U ovom talasu nasilja albanskih ekstremista etnički je očišćeno šest gradova i devet sela, spaljen je manastir Devič kod Srbice.

Porušeno je oko 800 srpskih kuća i zapaljeno 35 verskih objekata, uključujući 18 spomenika kulture, među kojima i crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu.

Taj hram, jedan od najreprezentativnijih spomenika srednjovekovne Srbije, episkopsko središte srpske crkve u srednjem veku, monumentalni oblik dobio je u vreme Kralja Milutina (1282-1321), mada je i ranije bio arhijerejsko središte prizrenskog episkopa srpske crkve.

Danas je ponedeljak, 17. mart. Do kraja godine ima 289 dana.

45. p. n. e. - Julije Cezar je u bici kod Munda u Španiji teško porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 boraca.

180 - Umro je rimski car Marko Aurelije, car filozof. Tokom vladavine počev od 161. uspešno je suzbio germansku invaziju na Carstvo. Njegove beleške na grčkom jeziku u vidu aforizama, vođene tokom brojnih ratnih pohoda u Evropi i Aziji, svojevrsna filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljene su posmrtno pod naslovom "Samom sebi" i bile su vekovima popularne. Sačuvana je i njegova prepiska sa rektorom Frontonom na latinskom jeziku. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom veoma je uticao na potomstvo. Car-filozof upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti, neuobičajenim za vladara.

1190 - U Jorku u Engleskoj masakrirano je više od 500 Jevreja.

1473 - Rođen je škotski kralj DŽejms IV, koji je tokom vladavine od 1488. do smrti 1513. obezbedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju. Na prestolu je nasledio oca DŽejmsa III kojeg su ubili pobunjenici i ubrzo je skršio pobunu. Za njega je kobna bila obnova neprijateljstava sa Englezima koja je kulminirala invazijom na Nortamberlend, tokom koje je u septembru 1513. poginuo u bici kod Fludena u kojoj su njegove trupe teško poražene. Upamćen je i kao mecena škotskih pesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa.

1526 - Francuski kralj Fransoa I oslobođen je iz ropstva u koje je pao u februaru 1525, kad je španska armija koju je predvodio markiz od Peskare kod severnog italijanskog grada Pavije do nogu potukla francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom.

1649 - Parlament Engleske raspustio je Dom lordova (Gornji dom) u vreme vladavine Olivera Kromvela, pobednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls I.

1754 - Rođena je Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije okupljala u svom salonu u Parizu pisce i ostale umetnike i političare. Na njih je znatno uticala, posebno na žirondince koje je predvodio njen suprug Rolan de La Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Giljotinirana je 1793. tokom jakobinske diktature, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1813 - Francuskoj je objavio rat pruski kralj Fridrih Vilhelm III, jedan od najžešćih neprijatelja Francuske revolucije.

1834 - Rođen je nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler Motoren-Gezelšaft", koja se 1926. - 26 godina posle njegove smrti, ujedinila s fabrikom Karla Benca u kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "Mercedes".

1846 - Umro je nemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je reč o zvezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji.

1861 - Ujedinjena Italija proglašena je kraljevinom s kraljem Vitorijom Emanuelom II Savojskim na čelu.

1847. - godine rođen je srpski kompozitor i pijanist Jovan Paču. Školovao se u rodnoj Subotici, u Pragu i Pešti. Bio je učenik Bedžiha Smetane. Uporedo s muzičkim obrazovanjem završio je i medicinu. Smatran je muzičkim virtuozom. Romantik, srpski patriota, izrazito salonski bidermajerski kompozitor. Mnoge narodne i građanske melodije harmonizovao je za hor i klavir. Bio je i plodan publicista. Dela: "Chansonette serbe", "Bez tebe draga", "Prag je ovo milog srpstva", "Čuj Dušane", "Svetosavska pesma".

1906 - Umro je Avram Đukić, srpski istoriograf. Bio je školovani oficir i u intendantskoj službi dospeo je do čina generala austrijske vojske (Austrougarske). Služio je u Beču, Zadru, Pragu. Istoriografijom se bavio kao ljubitelj, ali veoma savesno. Proučavao je prošlost Srba u tadašnjoj Ugarskoj, odnosno današnjoj srpskoj Vojvodini, i to najviše veliku seobu, istoriju šajkaša i srpske husarske regimente, bunu 1848. zatim ustanak Pere Segedinca kao i seobe Srba u Rusiju, a sa mnogo požrtvovanja ispitivao je živote Srba austrijskih oficira. Ostavio je Matici Srpskoj u rukopisu veliki rad: "Generali i pukovnici Srbi u Austro-Ugarskoj od god. 1704 do danas". Iz tog obimnog dela publikovao je jedino - "Život Arona Stanisavljevića, barona von Wellenstreit". Ostali radovi: "Kad su se Srbi sa patrijarhom Arsenijem III doselili u zemlje madžarske krune?", "Tri pisma patrijarha Arsenija III Čarnojevića", "Ustanova i spomenici ugarskih kraljevskih šajkaša", "Nešto za istoriju carske i kraljevske Srpske husarske regimente".

1921 - U Poljskoj je proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarni sistem, ali tokom narednih pet godina česte smene desničarskih kabineta nisu uspele da stabilizuju tešku političku i ekonomsku krizu u zemlji, potresanoj čestim štrajkovima. Maršal Jozef Pilsudski je 1926. izvršio državni udar i zaveo diktaturu, uz prividno očuvanje parlamentarizma.

1938 - Rođen je ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, jedna od najvećih zvezda svetske baletske scene 20. veka. Na Zapad je emigrirao posle gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po nezaboravnim glavnim ulogama u mnogim baletima, uključujući "Labudovo jezero", "Žizelu" i "Petrušku".

1939 - Britanski premijer Nevil Čemberlen optužio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera da je "prekršio reč", jer su nemačke trupe ušle u Čehoslovačku, ali Velika Britanija i ostale zapadne sile nisu učinile ništa da spreče komadanje suverene zemlje čiju su bezbednost verbalno garantovale.

1944 - Savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svetskom ratu počelo je napadom više od 200 aviona na ciljeve u Beču.

1948 - Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali su Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji. Ugovor je potpisan pod utiskom tzv. prve berlinske krize.

1956 - Umrla je francuski nuklearni fizičar i hemičar Irena Kiri - ćerka nobelovaca Pjera i Marije Kiri - koja je sa suprugom Žanom Frederikom Žolio 1935. podelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili veštačke radioaktivne supstance: nukleide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svetlost može preobratiti u čestice (stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona). Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pritom su otkriveni i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo.

1958 - Iz Kejp Kaneverala SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale "Vangard I", drugi američki satelit.

1962 - Moskva je optužila Vašington da u Vijetnamu vodi "neobjavljeni rat", zahtevajući povlačenje svih američkih snaga iz te zemlje.

1963 - Erupcija vulkana Agung na indonežanskom ostrvu Bali usmrtila je najmanje 11.000 ljudi.

1969 - Golda Meir je kao prva žena u istoriji Izraela preuzela dužnost predsednika vlade.

1991 - Na referendumu je većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje Sovjetskog Saveza, ali su ubrzo nad jačale centrifugalne sile predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg Sovjetskog Saveza.

1992 - U eksploziji automobila-bombe ispred izraelske ambasade u Buenos Airesu, koju su aktivirali islamski teroristi, poginulo je 29 ljudi.

1992 - Na referendumu u Južnoj Africi belci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

1995 - Vojska Azerbejdžana je posle žestokih borbi skršila dvodnevnu policijsku pobunu u severnim predgrađima glavnog grada Bakua, koju je protiv predsednika Gajdara Alijeva predvodio zamenik ministra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov.

1996 - Talas pljački i podmetnutih paljevina zahvatio je Grbavicu, poslednje srpsko predgrađe u Sarajevu koje je, u skladu s Dejtonskim sporazumom, prepušteno muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH.

1998 - Ekonomski reformator DŽu Rongđi postao je kineski premijer.

2000 - U uverenju u skori smak sveta, najmanje 530 članova sekte "Pokret za obnovu 10 Božjih zapovesti", među kojima i 78 dece, izvršilo je kolektivno samoubistvo samospaljivanjem u crkvi u Kunungu na jugozapadu Ugande, 320 kilometara jugozapadno od Kampale, tako što su aktivirali mešavinu benzina i sumporne kiseline.

2003 - Vrhovni sud Španije doneo je na predlog vlade odluku o trajnoj zabrani partije Batasuna, koja se smatra političkim krilom oružane baskijske terorističke grupe ETA. Ovu odluku ubrzo je potvrdio i Ustavni sud Španije.

2008 - U nemirima nakon intervencije UNMIK policije i Kfora, tokom zauzimanja zgrada Opštinskog i Okružnog suda u severnom delu Kosovske Mitrovice i uklanjanja srpskih zastava sa njih, povređeno je oko 70 ljudi, 15 teže, a uhapšene su 53 osobe.

(RTV)