Na današnji dan 1915. počela ofanziva Centralnih sila na Srbiju; 1865. rođen srpski geograf Jovan Cvijić; 1571. u bici kod Lepanta, združena španska, papska i mletačka mornarica potukla tursku flotu

Na današnji dan 1915. godine počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju. Posle mesec dana žestokog otpora, nemačke i austrougarske trupe, oko 800.000 ljudi, su uz pomoć Bugara koji su napali Srbiju sa istoka, okupirale zemlju, a glavnina srpske vojske povukla se preko planina Albanije na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske trupe probile su 1918. Solunski front što je izazvalo slom Centralnih sila.

1571 - Španska, papska i mletačka mornarica potukle su tursku flotu kod Lepanta. U bici posle koje Turska više nikada nije postala velika pomorska sila, najmanje 25.000 Turaka je poginulo i potopljeno je 80 turskih brodova.

1813 - U Beograd su prodrle turske jedinice iz pravca Grocke. Pad Beograda, koji je Karađorđe napustio 3. oktobra, označio je konačni poraz Prvog srpskog ustanka. Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre izbijanja ustanka 1804. To je uključivalo ranije namete, ali i pojačanu represiju, što je docnije izazvalo Hadži Prodanovu bunu 1814. kao i Drugi srpski ustanak 1815. posle kojeg su Turci ubrzano gubili pozicije u Srbiji.

1849 - Umro je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterišu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička i detektivska priča. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

1860 - Tursko carstvo priznalo je carskim beratom (ukazom) Mihaila Obrenovića za kneza Srbije.

1865 - Rođen je srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama, o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krša i drugih kraških predela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu. Odigrao je važnu ulogu kao savetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu (Versaju) posle Prvog svetskog rata. Dela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Geomorfologija","Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije".

1885 - Rođen je danski atomski fizičar Nils Henrik David Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922. koji je postavio teoriju strukture atoma, objasnio svetlosne spektre atoma vodonika i u Drugom svetskom ratu učestvovao u SAD u istraživanjima koja su prethodila izradi atomske bombe. Njegovim imenom nazvani su mnogi pojmovi u atomskoj fizici - "Borove orbite", "Borova teorija", "Borovi uslovi frekvencije", "Borov princip komplementarnosti", "Borov magneton".

1908 - Austro-Ugarska je i formalno objavila aneksiju (prisajedinjenje) Bosne i Hercegovine. Do aneksije je došlo uz podršku Nemačke, i time je izazvana ozbiljna međunarodna kriza. Kako bi bio izbegnut sukob, sile Antante su izvršile pritisak na Srbiju, s ciljem da je prinude da zvanično izjavi kako aneksija Bosne i Hercegovine "ne zadire u interese Srbije".

1914 - Rođen je Mihailo Lalić, pisac, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegova tipična tema su prilike u Crnoj Gori uoči i tokom Drugog svetskog rata. Bio je interniran u Grčkoj tokom rata, ali je uspeo da prebegne grčkim partizanima i postao je politički komesar Jugoslovenskog bataljona. Dela: romani "Svadba", "Zlo proljeće", "Lelejska gora", "Hajka", "Raskid", "Pramen tame", "Zatočenici", "Ratna sreća", "Dokle gora zazeleni", "Gledajući dolje na drumove", pripovetke "Na mjesečini", "Izvidnica", "Prvi snijeg", "Gosti", "Poslednje brdo".

1919 - Osnovana je holandska avionska kompanija KLM, najstariji postojeći vazdušni prevoznik u svetu.

1931 - Rođen je južnoafrički nadbiskup Dezmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984, prvi crnac koji je postao arhiepiskop anglikanaca u Južnoj Africi.

1935 - Društvo naroda označilo je Italiju kao agresora u Abisiniji (Etiopija).

1940 - Nemačke trupe su ušle u Rumuniju, što je imalo veliki strateški značaj zbog naftnih izvora u Ploeštiju.

1949 - Proglašena je Nemačka Demokratska Republika s predsednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom, čemu je prethodilo proglašenje Savezne Republike Nemačke 21. septembra 1949.

1953 - Preminula je srpska književnica i klasični filolog Anica Savić Rebac, profesor Univerziteta. Dela: "Problemi antičke estetike", "Antička demokratija i socijalni problemi", "Problemi predplatonske erotologije", komentar i prevod speva Tita Lukrecija Kara "O prirodi stvari".

1959 - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" prvi je fotografisao tamnu stranu Meseca.

1959 - Umro je američki operski pevač i filmski glumac italijanskog porekla Mario Lanca, koji je ostvario niz nezaboravnih operskih uloga. Snimao je i filmove, uključujući film "Veliki Karuzo".

1981 - Potpredsednik Egipta Hosni Mubarak postao je vršilac dužnosti šefa države dan pošto su islamski teroristi ubili predsednika Anvara el Sadata.

1985 - Palestinski teroristi oteli su u Mediteranu italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi uz pretnju da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.

1989 - Kongres Mađarske socijalističke radničke partije ukinuo je partiju koja je vladala tom zemljom 33 godine i umesto nje formirana je Socijalistička partija Mađarske.

1999 - Nemačke kompanije i vlada ponudile su 3,3 milijarde dolara kompenzacija stotinama hiljada ljudi primoranih na prisilan rad tokom nacističke ere.

2000 - Vojislav Koštunica je na svečanoj sednici Savezne Skupštine, odžanoj u Centru "Sava" proglašen za predsednika Savezne Republike Jugoslavije. Svečanom polaganju zakletve prisustvovali su i Jorgos Papandreu, ministar inostranih poslova Grčke i Turbjern Jaglan, njegov norveški kolega.

2001 - SAD su pokrenule vazdušne napade na Avganistan pošto su talibani odbili da izruče arapskog teroristu Osamu bin Ladena osumnjičenog za terorističke napade na Njujork i Vašington, 11. septembra.

2003 - Američki filmski glumac austrijskog porekla Arnold Švarceneger izabran je za guvernera Kalifornije, najmnogoljudnije države SAD.

2004 - U seriji eksplozija u egipatskim letovalištima na Sinaju, na granici sa Izraelom, poginule su 34 osobe, a ranjeno 105, mahom izraelskih građana. Najjača eksplozija bila je u Tabi, u hotelu "Hilton" čija je zapadna strana sa deset spratova uništena.

2004 - Kambodžanski kralj Norodom Sihanuk abdicirao je u korist sina Nordoma Sihamonia. Sihanuk je na presto stupio 1941. a 1954. proglasio je nezavisnost Kambodže od Francuske. Do tada Kambodža je bila sastavni deo Francuske Indokine (s Laosom i Vijetnamom). Osnovao je stranku Sargkum koja je 1955. i 1958. dobila izbore. Posle očeve smrti vratio se 1960. na presto, a 1970. zbacio ga je general Lon Nol, u državnom udaru izvedenom pod uticajem SAD. Za predsednika Kampućije, kako su Kambodžu preimenovali "Crveni Kmeri", izabran je 1975. ali je napustio zemlju već 1976. "Crveni Kmeri" su zbačeni vojnom intervencijom Vijetnama krajem 1978. a on je 1982. postao predsednik antivijetnamske koalicione vlade. Posle niza burnih političkih promena, 1993. ponovo je postao kralj Kambodže.

2004 - Najmanje 39 osoba je poginulo, a više od 100 je povređeno u eksploziji automobila-bombe u pakistanskom gradu Multanu.

2006 - Ubijena je Ana Politkovska, ruska novinarka, komentator "Nove gazete" i dobitnica "Zlatnog pera Rusije" 2000. poznata kao nepomirljivi protivnik politike Moskve na Kavkazu. Autor je knjige "Putovanje u pakao-Čečenski dnevnik".

2009 - Umro je Irving Pen, američki fotograf. Radio je portrete slavnih, modne fotografije, kao i umetničke fotografije, na kojima je dominirala stroga jednostavnost. Karijeru je započeo 40-ih kao fotograf časopisa "Vog". Slavu su mu doneli portreti Majlsa Dejvisa, Spensera Trejsija, DŽordžije O'Kif i Pabla Pikasa. Jedna fotografija za koju je pozirala njegova supruga manekenka Lisa Fonsagrivs, prodata je 2004. za čak 57.000 dolara.

2012 - Preminuo je Mersad Berber jedan od najvećih slikara i grafičara negdašnje Jugoslavije. Rođen je 1940. godine u Bosanskom Petrovcu. Akademiju je završio u Ljubljani. Predavao je na Katedri za crtež i grafiku Akademije likovnih umetnosti u Sarajevu. Njegovo delo " Byzantium III" krasi kolekciju Tejt galerije u Londonu. Dobitnik je više od 50 nagrada i priznanja za svoj rad. Bio je, između ostalog, član Ruske akademije umetnosti.

(RTV)