Na današnji dan 1844. rođen srpski lekar, pisac, političar i diplomata Vladan Đorđević; 1694. rođen francuski filozof Fransoa Mari Arue Volter; 1995. u Dejtonu parafiran sporazum o okončanju građanskog rata u BiH

Na današnji dan 1844. godinerođen je srpski lekar, pisac, političar i diplomata Vladan Đorđević, pravo ime bilo mu je Hipokrat. Bio je član Srpske kraljevske akademije, osnivač Srpskog lekarskog društva i Srpskog Crvenog krsta. Jedan je od pokretača Ujedinjene omladine srpske, osnivač je lista "Srpski arhiv za celokupno lekarstvo", kao i uglednog časopisa "Otadžbina". U vreme kralja Milana Obrenovića bio je ministar i predsednik vlade, kao i predsednik opštine Beograda. Povukao se iz javnog života posle veridbe kralja Aleksandra Obrenovića sa Dragom Mašin. Napisao je više istoriografskih, književnih dela i putopisa: "Istorija srpskog vojnog saniteta", "Kraj jedne dinastije", "Srpsko-turski rat","Car Dušan", "Uspomene".

Danas je četvrtak, 21. novembar 2024. godine.

1694 - Rođen je francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Mari Arue Volter, jedan od najslobodoumnijih duhova 18. veka, saradnik znamenite "Enciklopedije". Bio je veliki protivnik klerikalizma, ali ne i ateista. Dugo je živeo u izgnanstvu, izvesno vreme i na dvoru pruskog kralja Fridriha II Velikog, a potom u Ferneju u Švajcarskoj, otuda su ga savremenici nazivali "fernejski patrijarh". Dela: filozofski romani "Kandid", "Zadig", "Mikromegas", epopeje "Anrijada", "Devica Orleanska", istorijska dela "Vek Luja XIV ", "Ogled o običajima i duhu nacija", "Istorija Karla XII ", tragedije "Edip", "Brut", "Zaira", "Cezar", "Meropa", "Tankred", komedije "Senjorsko pravo", "Nanina", filozofski spisi "Traktat o metafizici", "Rasprava o čoveku", "Filozofski rečnik", "Filozofska pisma".

1783 - Francuzi Fransoa Pilatr de Rozije i Fransoa Loran izveli su prvi uspešan let balonom napunjenim toplim vazduhom, preletevši iznad Pariza za 25 minuta razdaljinu od osam kilometara.

1806 - Francuski car Napoleon I objavio je Berlinski dekret o blokadi Velike Britanije, koji je uključivao i zabranu pristajanja britanskih brodova u sve evropske luke, s ciljem da se Britanija ekonomski slomi.

1832 - Rođen je srpski arhimandrit i istoričar Nićifor Dučić, predsednik Srpskog učenog društva. Bogosloviju je završio u Beogradu, a opštu istoriju, geografiju i filozofiju je studirao na Sorboni. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke Vukalovića 1861. i 1862. a 1868. prešao je u Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačke jedinice u Srpsko-turskom ratu od 1876. do 1878, predsednik Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu ostavio je u dobrotvorne svrhe - Srpskoj kraljevskoj akademiji, iz čega je nastao fond za nagrađivanje istoriografskih dela. Kao sledbenik Vuka Karadžića u "Srpsko-dalmatinskom magazinu" štampao je radove Vukovom reformisanom azbukom.

1844 - Rođen je srpski lekar, pisac, političar i diplomata Vladan Đorđević, pravo ime bilo mu je Hipokrat. Bio je član Srpske kraljevske akademije, osnivač Srpskog lekarskog društva i Srpskog Crvenog krsta. Jedan je od pokretača Ujedinjene omladine srpske, osnivač je lista "Srpski arhiv za celokupno lekarstvo", kao i uglednog časopisa "Otadžbina". U vreme kralja Milana Obrenovića bio je ministar i predsednik vlade, kao i predsednik opštine Beograda. Povukao se iz javnog života posle veridbe kralja Aleksandra Obrenovića sa Dragom Mašin. Napisao je više istoriografskih, književnih dela i putopisa: "Istorija srpskog vojnog saniteta", "Kraj jedne dinastije", "Srpsko-turski rat","Car Dušan", "Uspomene".

1844 - Umro je ruski pisac Ivan Andrejevič Krilov, koji je u basnama sledio grčkog pisca Ezopa, ali se inspirisao i ruskim folklorom. Pored basni, pisao je satirična "pisma" i komedije. Pisao je izvornim narodnim jezikom, a mnoga njegova "naravoučenija" su prerasla u poslovice. Znatno je uticao na evropsku literaturu. Dela: zbirke basni, komedije "Modna trgovina", "Lekcija kćerima", "Književnik u predsoblju", komične opere "Histerična porodica", "Kafana".

1855 - Švedska je s Velikom Britanijom, Francuskom i Turskom zaključila savez protiv Rusije u sklopu Krimskog rata.

1882 - Kraljevina Srbija otvorila je konzulat u Budimpešti. Taj datum se uzima kao začetak redovnih diplomatskih odnosa između Srbije i Mađarske (tada u sklopu Austro-Ugarske).

1894 - Osnovana je Beogradska berza. Prve transakcije obavljene su u januaru 1895.

1902 - Rođen je srpski slikar Marko Čelebonović, učesnik Pokreta otpora u Francuskoj u Drugom svetskom ratu, potom profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu. Bio je i diplomata, generalni sekretar Saveza likovnih umetnika Jugoslavije i doživotni predsednik Međunarodnog udruženja likovnih umetnika i član likovnih grupa "Oblik" i "Dvanaestorica". Snažno je uticao na generacije mlađih slikara.

1916 - Umro je Franc Jozef I Habzburg, car Austrije, kralj Ugarske, Češke, i niza drugih naslednih habzburških zemalja. Vladao je od 1848. do 1916. Ugušio je, uz pomoć Rusije, revoluciju u Mađarskoj 1849. kada je uspostavljen centralizovan sistem s ograničenim tradicionalnim pokrajinskim slobodama. Posle proglašenja Austro-Ugarske nagodbe 1867. odustao je od strogog centralizma. Tada je napuštena i dotadašnja nemačka orjentacija pošto je primat među nemačkim zemljama preuzela Pruska. Dvojna monarhija će u buduće biti okrenuta prema Jugoistoku Evrope. Posle Berlinskog kongresa 1878. okupirao je Bosnu i Hercegovinu, koja je anektirana 1908. Iskoristio je atentat na prestolonaslednika Franca Ferdinanda 1914. u Sarajevu, kao povod da napadne Srbiju, što će se završiti propašću njegove države 1918.

1933 - Posle odluke predsednika SAD Frenklina Ruzvelta o uspostavljanju diplomatskih odnosa sa Sovjetskim Savezom, prvi američki ambasador u Moskvi Vilijam Kristijan Bulit stupio je na dužnost.

1935 - Rođen je Kazuo Tanaka, istoričar književnosti, pisac i prevodilac, koji je svojim radom dao dragocen doprinos širenju srpske kulture u Japanu. Dobitnik je Ordena Vuka Karadžića, Nagrade Njegoševe zadužbine i Nagrade Srpskog PEN centra za životno delo. Predavao je na univerzitetima Cudađuku i Ćiba, a kao urednik i savetnik direktora izdavačke kuće Kobunša, preveo je i objavio dela srpskih književnika kao što su Ivo Andrić, Miodrag Bulatović, Desanka Maksimović ili akademik Georgije Ostrogorski. Objavio je i preveo (sa M. Suzukijem, 1995.) i fotomonografiju Hilandar. Tanaka je bio i koautor više priručnika za učenje srpskog jezika i priručnika za konverzaciju. Bio je član odbora za izradu srpsko-japanskog rečnika (30.000 reči). Objavio je zbirku eseja: "Balkanska duša".

1937 - Svečano je otvorena Muzička akademija u Beogradu, današnji Fakultet muzičke umetnosti. Muzička akademija osnovana je ukazom Ministarstva prosvete donetim marta iste 1937. godine, a svečano otvaranje označilo je pocetak redovnog rada novoosnovane Akademije. Utemeljenjem ove ustanove prvi put je u srpskim nacionalnim okvirima zaokružen sistem muzičkog školovanja.

1938 - Nemačka je okupirala Sudete u Čehoslovačkoj. Nemci su tako nazivali delove Češke i Moravske sa znatnom nemačkom manjinom. Do okupacije je došlo pošto su na Konferenciji u Minhenu zapadne države te oblasti prepustile nacističkom vođi Adolfu Hitleru.

1944 - Predsedništvo AVNOJ-a je svu imovinu neprijatelja proglasilo državnom svojinom.

1974 - U eksplozijama koje je u dva bara u engleskom gradu Birmingem podmetnula Irska republikanska armija ubijena je 21 osoba.

1977 - U jugoistočnoj Indiji ciklon je usmrtio oko 3.000 osoba, a ogromni morski talasi - cunami zbrisali su čitava sela.

1981 - Umro je Milan Kašanin, srpski književnik, muzeolog, esteta, istoričar umetnosti, prevodilac. Rodio se u Belom Manastiru, Baranja, a gimnaziju je završio u Novom Sadu. Studirao je na pariskoj Sorboni estetiku i istoriju umetnosti. Radio je u Ministarstvu prosvete, zatim kao upravnik Muzeja savremene umetnosti. Godine 1936. Muzej savremene umetnosti i Istorijsko-umetnički muzej su spojeni i oformljen je Muzej kneza Pavla i za direktora je postavljen Kašanin. Zbirku Muzeja savremene umetnosti oformio je knez namesnik Pavle, veliki zaljubljenik u umetnost, iz privatnih sredstava. Kao lični prijatelj Kneza Pavla, posle Drugog svetskog rata Kašanin je živeo potpuno skrajnuto, od retkih prevodilačkih poslova, nepotpisanih, da bi docnije bio postavljen za rukovodioca novoosnovane Galerije fresaka. Bio je pokretač i glavni urednik izuzetnog časopisa "Umetnički pregled" (1937-1941) koji je uživao svetski ugled. I kao književnik bio je izuzetan stilista. Dela: "Jutrenja i bdenja","Slučajna otkrića", "Zarobljenici", "Kamena otkrića", "Srpska književnost u srednjem veku", "Srpska umetnost u Vojvodini".

1995 - U američkom gradu Dejtonu parafiran je sporazum o okončanju građanskog rata u Bosni i Hercegovini.

2002 - Bivše članice Varšavskog ugovora Bugarska, Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka kao i Slovenija dobile su poziv tokom samita NATO u Pragu da u prvoj polovini 2004. godine postanu punopravne članice Alijanse.

2002 - U napadu islamskog teroriste-samoubice na autobus u zapadnom Jerusalimu poginulo je 11 Izraelaca, uključujući četvoro dece.

2006 - Britanija je zabranila reklamiranje nezdravih prehrambenih proizvoda namenjenih deci, tako da su iz televizijskih programa nestala propagiranja slanih, preslađenih i masnih jela. Zabrana se odnosi na sve programe i kanale, bez izuzetka.

2006 - U rudniku uglja Halemba, na jugu Poljske, u mestu Ruda Šljonska, jednom od najstarijih rudnika u Poljskoj, poginula su 23 rudara. Eksplozija metana dogodila se na nešto više od 1000 metara dubine. Tokom prethodne 3 godine više od 80 rudara je izgubilo život u rudnicima u Poljskoj.

2007 - Pakistanska vojska likvidirala je 65 protalibanskih pobunjenika. Do sukoba je došlo u planinskom regionu Svat u severozapadnom Pakistanu, s ciljem da se povrati policijska stanica koju su zaposeli islamski estremisti. Vojska Pakistana pokrenula je prethodno opsežnu operaciju kako bi odstranila pobunjene sledbenike protalibanskog verskog vođe Maulane Fazlulaha.

2008 - Poslednji primerak automobila "Jugo", numerisan brojem 794.428 izašao je sa proizvodne trake kragujevačke Zastave. Poput poslednjih proizvedenih primeraka modela "Zastava 101" i "Florida" i poslednji "Jugo" smešten je u Zastavin muzej.

2011 - Podzemno skladište gasa u Banatskom Dvoru pušteno je u rad. Novoizgrađeno skladište, važno energetsko čvorište u Jugoistočnoj Evropi, izgrađeno je kao deo strateškog partnerstva Srbije sa ruskom firmom Gazprom.

2013 - U Rigi, Letonija, poginule su 54 osobe, a 55 je povređeno, pošto se iznenada urušio deo krova jednog supermarketa. Prema nalazima istrage, do tragedije je došlo usled konstruktorske greške.

2013 - U Kijevu, prestonici Ukrajine, započeli su masovni protesti, koji će posle višemesečne nestabilnosti i sukoba, dovesti do političke promene u toj zemlji. Masovna okupljanja, na poziv opozicije, usledila su zbog nezadovoljstva odlukom vlade da odloži Sporazum o stabilizaciji i pridruživivanju sa EU.

2017 - Zapadnoafrička država Gvineja Bisao povukla je odluku iz 2011. o priznanju nezavisnosti Kosova.

2017 - Robert Mugabe je podneo ostavku na mesto predsednika Zimbabvea. Na čelu je te zemlje Mugabe se nalazio od 1980, kada je okončana borba protiv režima rasne segregacije koji je do tada vladao Rodezijom.

2018 - Vlada u Prištini uvela je novu carinsku tarifu od 100 procenata za proizvode iz centralne Srbije i Bosne i Hercegovine.

- Srpska pravoslavna crkva slavi Svetog Arhangela Mihaila. Sveti Arhistratig Mihailo jedna je od najčešćih slava u Srba. Kao porodičnog zaštitnika poštovala ga je i dinastija Nemanjić.

(RTV)