Na današnji dan 1638. godine rođen je francuski kralj Luj XIV, poznat kao „kralj Sunce“; 1735. rođen nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah; 1857. umro francuski filozof i matematičar Ogist Kont

Na današnji dan 1638. godine rođen je francuski kralj Luj XIV, poznat kao "kralj Sunce". Na presto je stupio 1643. kao petogodišnjak, posle smrti oca Luja XIII. Vladao je 72 godine, najduže u istoriji Evrope. Vodio je niz ratova u nastojanju da obezbedi premoć Francuske, s promenljivim uspehom. Njegovo ime simbol je prosvećenog apsolutizma, specifične koncepcije vladavine, karakteristične za 18. i delimično 19. vek. Sagradio je dvorac Versaj, koji je ubrzo postao uzor najrazličitijim monarsima širom Evrope. Po uzoru na Versaj nastao je petrogradski Peterhof, palata u Potsdamu kod Berlina, Šenbrun u Beču i mnoge druge palate širom kontinenta. Bio je poznat i kao širokogrudi mecena.

Danas je četvrtak, 5. septembar 2024.

1568 - Rođen je italijanski filozof Tomazo Kampanela, dominikanski kaluđer, utopijski filozof, koji je 27 godina proveo u tamnici. U delu "Država sunca", napisanom po uzoru na Platona, njegove sledbenike i Tomasa Mora, izložio je shvatanja o idealnom društvu kao nekoj vrsti platonističke socijalne države.

1735 - Rođen je nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana Baha, koji je živeo i u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao muzički učitelj kraljice Šarlote. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča mladog Volfganga Amadeusa Mocarta. Dela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.

1791 - Rođen je nemački kompozitor Đakomo Majerber. Pravo ime bilo mu je Jakob Libman Ber. Odigrao je vidnu ulogu u stvaranju francuske velike opere. Bio je veoma popularan, ali je njegova muzika izazivala i brojne polemike. Dela: opere "Hugenoti", "Afrikanka", "Robert Đavo", "Prorok".

1798 - Turska je objavilo rat Francuskoj.

1800 - Malta je pala u ruke Britanaca pod admiralom Horejšom Nelsonom, koji je prethodno blokirao francuske trupe na tom sredozemnom ostrvu i tako ga preoteo od Francuske.

1857 - Umro je francuski filozof i matematičar Ogist Kont, jedan od osnivača filozofije pozitivizma i osnivač sociologije. Dela: "Kurs pozitivne filozofije", "Rasprava o celini pozitivizma", "Sistem pozitivne politike", "Pozitivistički katehizam".

1860 - Rusija, Britanija, Francuska, Pruska, Austrija i Turska potpisali su ugovor o uspostavljanju reda u Siriji (tada turska teritorija) posle masakra koji su nad hrišćanima počinili muslimani.

1888 - Rođen je indijski filozof i državnik Sarvepali Radakrišnan, profesor filozofije na univerzitetima u Madrasu, Kalkuti, Čikagu i Oksfordu, ambasador u Moskvi 1939, potpredsednik Indije od 1952. i predsednik od 1962. do 1967. Najviše ga je zaokupljala religija, etika, istorija filozofije i kulture i mogućnost objedinjenja civilizacijskih i kulturnih vrednosti Istoka i Zapada. Koristeći se komparativnom metodom u istoriji filozofije, nastojao je da pokaže značajnu ulogu indijskog nasleđa u mogućnoj kulturnoj renesansi jedinstvene svetske kulture. Dela: "Indijska filozofija", "Istočna religija i misao Zapada", "Religija i društvo", "Kalki, ili budućnost civilizacije", "Istorija Istočne i Zapadne filozofije".

1902 - Rođen je američki filmski producent Daril Frensis Zanuk, koji je 1933. osnovao filmsku kompaniju "Tventi senčeri foks". Bio je producent niza značajnih filmova: "Plodovi gneva", "Sve o Evi", "Viva Zapata!", "Najduži dan", "Koreni neba", "Mladi gospodin Linkoln".

1914 - Nemački vojnici ubili su u Prvom svetskom ratu francuskog pisca i filozofa Šarla Pjera Pegija, jednu od ključnih javnih ličnosti u oslobađanju nevino osuđenog kapetana Alfreda Drajfusa. Kao urednik lista "Petnaestodnevne sveske" rozobličio je pozadinu montiranog sudskog procesa Drajfusu kao navodnom nemačkom špijunu. Dela: drama "Jovanka Orleanka", eseji "Naša mladost", "Novac".

1919 - U napadu belogardejaca na njegov štab, poginuo je ruski revolucionar Vasilij Ivanovič Čapajev, komandant 25. streljačke divizije boljševičke vojske u građanskom ratu koji je posle Oktobarske revolucije izbio u Rusiji. U Prvom svetskom ratu više puta je odlikovan za hrabrost, a početkom 1918. formirao je odrede za borbu protiv kontrarevolucije.

1939 - SAD su proglasile neutralnost u Drugom svetskom ratu.

1960 - Predsednik Konga (bivši Belgijski Kongo, kasnije Zair) Žozef Kasavubu smenio je vođu nacionalno-oslobodilačkog pokreta i predsednika vlade, poznatog pesnika, Patrisa Lumumbu. Potom ga je izručio separatisti iz provincije Katanga Moizu Čombeu, čiji su ga plaćenici ubili u februaru 1961.

1972 - Palestinski teroristi ubili su u Minhenu 11 izraelskih sportista, učesnika Olimpijskih igara, koje su prethodno oteli. U 24-časovnoj pucnjavi na aerodromu, poginula su i četvorica terorista i jedan nemački policajac.

1977 - Zapadnonemački komunistički teroristi (crvene brigade) oteli su predsednika Federacije zapadnonemačke industrije Hansa Martina Šlejera, čije je telo pronađeno 19. oktobra 1977. u Francuskoj.

1990 - Predsednici vlada Severne i Južne Koreje susreli su se u Seulu. Bili su to prvi razgovori na tako viskom nivou od Korejskog rata 1953.

1995 - Francuska je izvela prvu u seriji atomskih proba na pacifičkom ostrvu Mururoa u Francuskoj Polineziji, što je izazvalo osudu širom sveta i masovne proteste, posebno u Australiji i na Tahitiju.

1997 - Na stadionu u glavnom gradu Paragvaja Asunsionu, u vreme održavanja političkog mitinga, usled iznenadne oluje srušila se tribina usmrtivši 37 osoba.

1998 - Skupština Severne Koreje izabrala je Kim DŽong Ila, sina preminulog Kim Il Sunga, za šefa Nacionalne komisije za odbranu, što je zvanično najviši položaj u zemlji pošto je ukinuta predsednička funkcija.

2002 - U eksploziji automobila-bombe u glavnom gradu Avganistana Kabulu ubijeno je najmanje 26 osoba. Istog dana pokušan je, u Kandaharu, atentat na avganistanskog predsednika vlade Hamida Karzaija.

2005 - Indonežanski putnički avion tipa "Boing 737-200" pao je na stambeni deo Medana, grada na severu ostrva Sumatre. Od ukupno 112 putnika i pet članova posade, poginule su 103 osobe, dok je na zemlji život izgubilo 47 lica.

2011 - U Beogradu je počela konferencija Pokreta nesvrstanih. Pola veka nakon prvog osnivačkog samita nesvrstanih koji je održan u Beogradu, septembra 1961. Srbija je, iako nije članica Pokreta, ponovo bila domaćin samita Nesvrstanih. U Beogradu je održan i 1989. samit tog pokreta, deveti po redu.

2017 - Uragan Irma koji se 30. avgusta formirao kod Zelenortskih Ostrva dostigao je iznad Kariba, odnosno Portorika, najvišu 5. kategoriju. Uragan te jačine izuzetno je razoran. Ukupno, do 12. septembra kada je oslabila, Irma je u Karibima i na jugu SAD odnela 134 života i nanela štetu od čak 64 milijarde US dolara.

2020 - Umro je Jirži Mencl, češki reditelj. Nagrađen je Oskarom 1967. godine, za film "Strogo kontrolisani vozovi". Mencl je bio jedan od nosilaca fenomena koji je u kinematografiji poznat kao češki novi talas. Stvarao je inteligentna, vrlo cinična, filmska dela s uglavnom neskrivenom političkom porukom. Tako je njegov film "Ševe na žici" iz 1969, bio zabranjen do raspada istočnog bloka. Drugi filmovi: "Zločin u devojačkoj školi", "Hirovito leto", "Služio sam engleskog kralja".

2021 -Mitropolit crnogorsko-primorski Srpske pravoslavne crkve (SPC) Joanikije ustoličen je u Cetinjskom manastiru. Mitropolit i patrijarh SPC stigli su na Cetinje helikopterom pošto su protivnici ustoličenja u Cetinjskom manastiru blokirali put. U sukobima sa policijom povređeno više desetina građana i policajaca.

(RTV, N1)