„Gardijan“: Zakopano u betonu – kako je sprega mafije i politike besomučnom gradnjom uništila Palermo. Istorijske vile rušene su usred noći - a umesto njih izgrađene brutalističke kule

"Silovanje" ili "pustošenje Palerma" - tako se danas zove građevinski bum koji je potpuno izmenio sicilijanski grad u periodu od 1950-ih do 1980-ih godina, a koji je sprovodila unija političkog i mafijaškog sistema. Tokom intenzivne građevinske ekspanzije uništen je zeleni pojas grada, brojni parkovi i vredne istorijske vile kako bi na njihovom mestu nikli loše izgrađeni i kulturno beznačajni stambeni blokovi.

Za četiri godine izdato je preko 4.000 građevinskih dozvola, od čega su oko 2.500 slovile na trojicu individua koji nisu imali bilo kakve veze sa gradnjom, navodi u svojoj knjizi „Excellent Cadavers“ novinar i pisac Aleksandar Stil.

Jedan od najlepših gradova Evrope pretvarao se u gust, neprivlačan pejzaž cementne kondominije.

Nekoliko decenija ranije, početkom 20. veka, Palermo je izgledao potpuno drugačije. Grad su ispunjavale nove, lepe zgrade, mnoge u lokalnom „stile liberty“, italijanskoj verziji art nouveau, čiji je glavni predstavnik bio arhitekta Ernesto Basile (on, između ostalog, potpisuje i Teatro Masimo).

Međutim, tokom Drugog svetskog rata, tačnije 1943. godine, istorijski centar Palerma teško je oštećen u savezničkom bombardovanju. Procenjuje se da je oko 40 odsto stambenog fonda grada uništeno, piše Times of Malta.

Problemi su se doslovno umnožili kada su posleratne migracije dovele do rasta populacije. Oko 100.000 novih stanovnika naselilo je grad između 1951. i 1961. godine.

U velikoj potražnji za nekretninama, mafija i lokalni političari videli su priliku da se obogate.

Stari istorijski deo grada već je bio „načet“ u ratu, ali možda je pogubnija bila politička odluka da se on ne obnovi, već da se prednost da izgradnji „novog Palerma“.

Ako pitate Mauricija Kartu, italijanskog urbanistu i arhitektu, kako izgleda mafija, on će vas odvesti u stambene četvrti Palerma. Tamo stotine pustih, neupadljivih sivih stambenih blokova ispunjava čak i dobar deo istorijskog centra.

Vrhunac „građevinskog buma“ dogodio se kada je demohrišćanin Salvo Lima postao gradonačelnik Palerma (1958-1963. a potom opet 1965-1968. godine), a njegov stranački kolega Vito Ćanćimino u nadležnost dobio javne radove.

Ćanćimino, mafijaš iz nasilnog klana Korleonesi, naredio je rušenje veličanstvenih vila iz perioda secesije kako bi se napravio prostor za brutalističke kule i betonom pokrio bašte i parkove.

„Reč ‘putošenje’ nije slučajno izabrana da opiše taj period. Poput pljački varvara, mafijaši su opustošili grad cementom, unakazujući njegove parkove, pejzaž i prirodne lepote“, kaže Karta, profesor urbanog planiranja na Univerzitetu u Palermu.

Šut od rušenja i građevinski materijal odložen je na obalu, što je izazvalo zagađenje plaža, od kojih su mnoge i danas nisu dostupne kupačima, navodi Gardijan.

„Pustošenjem Palerma, mafija je pokazala svoju ogromnu kriminalnu moć. Poslali su poruku institucijama i jasno im stavili do znanja da oni, šefovi, imaju moć da promene ne samo zakone koji su regulisali urbanističke projekte i oblik grada, već i lokalnu klimu“, kaže Karta.

Palermo je, dodaje, građen tako da omogući vetru da se odbije sa planina i vrati da ohladi grad.

Sa visokim konstrukcijama izgrađenim duž obale i u podnožju planina, Palermo je postao vrelo, vlažno i zagušljivo mesto.

Beton kao potvrda autoriteta mafije

„Šefovi mafije su takođe poslali poruku hiljadama građana koji su posle Drugog svetskog rata ostali bez krova nad glavom: ako je vaša porodica našla dom, to je zahvaljujući mafijašima“, dodaje Karta.

Mafija je, navodi, koristila arhitekturu da pokaže svoju moć.

Menjanjem panorame grada, potvrdili su svoj autoritet.

Jer mafijaška arhitektura, kao i sve aktivnosti klanova, ima svoju sintaksu, logiku i funkciju, podseća Gardijan.

Ćanćimino, koji nije bio ni umetnik ni arhitekta, odobrio je izgradnju 4.000 stambenih blokova u Palermu, od kojih su skoro polovinu izgradile kompanije koje su direktno povezane sa klanovima Koza Nostre.

Izuzetne rezidencije iz 19. veka srušene su da ustupe mesto betonskim blokovima, kao i desetinama nedovršenih i trošnih građevina na obalama spektakularnih plaža, gde je bilo dozvoljeno da grade mafijaši koji su pod kontrolom držali gradsku administraciju.

Arhitektura za mafiju nije bila samo demonstracija moći, već i veoma profitabilan posao, koji su, zahvaljujući korupciji u sektoru javnih radova i građevinskim firmama direktno ili indirektno povezanim sa organizovanim kriminalom, godinama gomilali milione prodavajući građevinski materijal i beton lošeg kvaliteta (sa vrlo malo cementa) za izgradnju ulica, škola, bolnica i mostova – na mestima sklonim klizištima ili poplavama, duž litica i u visokorizičnim hidrogeološkim i seizmičkim oblastima.

U gradu Kasal di Principe, teritoriji jednog od najmoćnijih klanova Kamore, koji je inspirisao TV kriminalističku seriju Gomora , šef šefova Valter Skjavone dao je izgraditi vilu koja je bila precizan model doma Tonija Montane , izmišljenog gangstera. koju igra Al Pacino u filmu Brajana De Palme Lice sa ožiljkom – a poznat je i kao Villa Scarface.

„Palermo je prelep, hajde da ga učinimo još lepšim“, poručio je Lima tokom jednog mitinga.

Prednost je davana izvođačima koji su bili povezani sa mafijom, kao što je vodeći građevinski preduzetnik u Palermu Frančesko Vasalo – nekadašnji kočijaš koji je vukao pesak i kamen u siromašnom okrugu Palerma.

Vasalo je bio povezan sa mafijašima poput Anđela La Barbere i Tomasa Buskete. On, gradonačelnik Lima i Đovani Đoja, vodili su kompaniju koja u svom imenu ima početne slogove njihovih prezimena VA.LI.GIO, a koja dobija većinu ugovora od opštine.

Blisko povezani sa mafijom, nisu se ustručavali da zastraše vlasnike da prodaju svoje nekretnine i tako očiste put njihovim projektima, pisao je Stil.

Plan detaljne regulacije iz 1956. prošao je kroz 25 nacrta tokom šest godina, svaki sa stotinama mukotrpno razmatranih amandmana, pre nego što ga je lokalna uprava konačno usvojila.

Političari, u savezu sa građevinskim mogulima i šefovima mafije, iskoristili su pauzu da grade, grade i grade.

Privremeni plan je dozvoljavao gradnju na područjima koja su su imala zaštićen status. Mafija je dobila kontrolu nad ogromnom teritorijom.

Zauzvrat, garantovali su političarima glasove i pokroviteljstvo.

Rušenje objekata usred noći

Malo parkova ili igrališta našlo se u novim urbanističkim planovima, a šačica političara je efektivno „silovala Palermo“, prisvojivši sredstva iz Maršalovog plana i Cassa per il Mezzogiorno, italijanskog razvojnog plana za siromašni jug, za izgradnju bizarnih zgrada, menjane čitavih gradskih zona, bukvalno uništavajući važne istorijske spomenike kao što je Vila Delijela.

Dizajnirana od strane pomenutog Ernesta Basilea, predstavnika secesije i neoklasike, Vila Delijela je nekada stajala usred malog parka, pored Engleske bašte u Palermu.

Vila je 1954. godine dobila status zaštićenog objekta, koji je gradsko veće Palerma ukinuo tri godine kasnije, pod izgovorom da je izgrađena pre manje od 50 godina.

Gradsko veće je 1959. godine odobrilo uništenje ove zgrade, a rušenje je izvršeno u subotu, usred noći.

U znak protesta Baslieov sin, Đovani Batista (takođe uspešan arhitekta) dao je ostavku u državnoj službi.

Toliki je bio bes da se niko nije usudio da gradi na sravnjenom terenu. Umesto uništenog arhitektonskog dragulja, tu se sada nalaze parking i perionica automobila.

Situacija je počela da se menja 1980-ih kada, nakon niza ubistava sudija i policajaca, Italija svoju mafiju više nije mogla da ignoriše.

Konačno, prosečan stanovnik Palerma je počeo da shvata destruktivne razmere stare političke mašinerije i njene povezanosti sa organizovanim kriminalom, navodi Best of Sicily.

(N1, Gardijan)